Yardım:Yeni başlayanlar için istinsah el kitabı

← Yardım:İçindekiler

Yeni başlayanlar için istinsah el kitabı

→

İstinsah, Vikikaynak kütüphanesindeki en seçkin metinleri sağlayan düzenektir. Bu düzenek, iki ad alanı ve Mediawiki yazılımının özel bir parçası sayesinde kullanılır. Kullanılan ad alanları Dizin ve Sayfa'dır, bu iki sayfa birlikte "çalışma alanı" olarak da anılabilir. "Çalışma alanı" istinsah, düzelti ve doğrulama gibi işlemlerin yapıldığı "arka oda"dır.

İstinsah düzeneği, bilgisayar ortamına taranmış matbu bir eser ekseninde gelişir. Taranmış kitabın bulunduğu Vikikaynak sayfası "Dizin" olarak anılır ve DjVu uzantılı kitabın ismiyle aynı ismi taşır. Matbu eserin her bir sayfası, Vikikaynak'ta "Sayfa" ön ekiyle yer alır. Dizin kısmında listelenmiş sayfaların bu Vikikaynak sayfalarında ayrıca istinsah edilmesi gerekir.

Aşağıdaki kılavuz, matbu bir sayfanın nasıl istinsah edileceğini açıklayacaktır. Bunu yaparken de daha fazla bilginin alınabileceği sayfalara da işaret edecektir. Dizin sayfaları kısmının istinsahı için bakınız:Help:Beginner's guide to Index: files.

Bir sayfanın istinsah edilmesi

Not: Bu düzeneğin nasıl çalıştığı hakkında bilgiye gereksinimiz varsa Ayın Eseri sayfasına bakmak başlangıç için iyi bir fikir olabilir.

İstinsah, dizin sayfaları ve bu sayfayla bağlantılı "Sayfa" ad alanı ekseninde şekillenir.

1. Dizin sayfasındaki herhangi bir sayfa numarasına tıkladığınızda karşınıza matbu eser sayfasıyla bir metin alanının yan yana görüneceği bir Vikikaynak sayfası gelecektir. Bu metin alanı boş görünebilir ya da matbu eser fotoğrafındaki yazı otomatik aktarılmış olabilir.
   • Boş görünüyorsa: Fotoğrafta görünen yazıyı kendiniz metin kısmına aktarın.
   • Boş görünmüyorsa: Matbu eserin görüntüsündeki yazıyla metin alanındaki yazının eşleştiğini ve doğru aktarıldığını kontrol edin.
2. Eserin ön izlemesindeki eser durumundaki sarı renkli "İstinsah" seçeneğini seçin ve kaydedin. Bu konu hakkında daha detaylı bilgiyi Yardım:İstinsah ve Yardım:Sayfa durumu kısmında bulabilirsiniz.
   • Eğer istinsah etmeyi bitirmediyseniz ancak yaptığınız kadarıyla kaydetmek istiyorsunuz da kırmızı renkli "İstinsah edilmedi" seçeneğini seçin.
3. Son iki adımı istinsah edeceğiniz her sayfada tekrarlayınız.

Yan yana görünüm

(resim 1) Ad alanında yan yana görünüm

Sayfa ad alanında bir sayfayı oluşturmak istediğinizde ekran iki kısma ayrılacaktır. (resim 1) Bu varsayılan yan yana görünümdür ve sağ kısımda matbu sayfa bulunurken sol kısımda matbu eserin içeriğinin yazıya döküleceği metin kısmı bulunur. Burada, sayfanın alt kısmındaki ön izlemeyi göster düğmesine tıkladığınızda sayfa bu kez üçe bölünecek ve mevcut iki kısmın üstünde sayfayı yayımlamanız durumunda ekranda görüntülenecek içerik gösterilecektir.

İstinsah

Bir sayfayı istinsah etmek için sol kısımdaki metin kısmını, sağ taraftaki matbu eserle mümkün olduğunca doğru eşleşecek şekilde düzenlemelisiniz.

İstinsah yaparken aktardığınız metin, taranmış eserle birebir aynı olmak zorunda değildir. Vikikaynak, bir kitap değil bir ağ sayfasıdır ve metin, tipografiden daha önemlidir. Sadece istinsah ederken yazdığınız metnin, mümkün olduğunca yakın olmasına özen gösteriniz. Bazı kitapların içeriği, Vikikaynak'a aktarmak için uygun olmayabilir. Örneğin metin sütunları Vikikaynak'ta iyi biçimde çalışmaz. Böylesi durumlarda bu özellikteki metinleri ayniyle istinsah etmeyebilirsiniz.

• İstinsah için daha ayrıntılı bilgiyi Yardım:İstinsah sayfasında bulabilirsiniz.

Sayfa durumu

(resim 3) Sayfa durumu düğmeleri

Sayfayı kaydettiğinizde sayfa durumunu da atamalısınız. Bu atamayı yapmanıza yardımcı olacak düğmeler, kaydet düğmesinin hemen üstündeki renkli radyo düğmeleridir. (resim 2) Eğer düzenlemeye yeni başlamış, çok az değişiklik yapmış ya da hiç değişiklik yapmamışsanız kırmızı "İstinsah edilmedi" düğmesine tıklayın. Eğer istinsah etmeyi bitirmiş ve bütün hataları düzelttiyseniz yeşil "İstinsah" düğmesine tıklayın.

Bazı sayfalar, başkaları tarafından istinsah edilmiş olabilir. Bu durumda sayfada bir hata olup olmadığına ya da değiştirilmesi gereken bir şey olup olmadığına bakın. Bir yanlış ya da eksiklik yoksa ve düzeltilmesi gereken her şeyi düzelttiyseniz sayfayı bir üst istinsah seviyesine atayın. Örneğin İstinsah edilmedi (kırmızı düğme) durumundaki sayfalar için İstinsah (sarı düğme), İstinsah edilmiş sayfalar için de Doğrulanmış (yeşil düğme) seçilebilir. Doğrulanmış sayfalar için fazladan bir düzenlemeye ya da eyleme ihtiyaç yoktur. Boş sayfalar (gri) ve sorunlu sayfaların (mavi) durumu alttaki yardım sayfasında ayrıca anlatılacaktır.

• Sayfa durumu hakkında daha fazla bilgi için Yardım:Sayfa durumu'na bakabilirsiniz.

Başlık ve Dipnot

Alt bilgi ve üst bilgi, buradaki Başlık ve alt bilgi kısımlarıdır.

• Matbu sayfanın üst kısmında kitap ismi, yazar adı, bölüm başlığı gibi bilgiler bulunabilir. Bunların ana metinde akışı bozmaması adına üst bilgi kısmına yazılır.
• Benzer şekilde sayfa numarası, dergi ismi gibi yazılar matbu sayfanın altına yazılmış olabilir. Bunlar alt bilgiye dâhil edilir.

Boş sayfalar

Boş sayfalar boş bırakılmalı ve sayfa durumu olarak gri renkli "Metinsiz" seçeneği atanmalıdır. Bu sayfalar, ana ad alanına eklenirken göz ardı edilebilir.

Resimsiz/çizimsiz kitap kapakları boş sayfalara dâhil edilebilir. Resimli/çizimli kitap kapakları boş sayfalara dâhil edilmemeli, diğer sayfalar gibi istinsah edilmelidirler.

Sorunlu sayfalar

Bir sayfayı istinsah ederken sorunla karşılaşır, bitiremezseniz sayfanın durumunu mavi renkli düğmeyle "Sorunlu" olarak atayın. Böylece ilgili kullanıcılar mevcut sorun çözülebilirse çözecektirler. Yaygın görülen sorunlar şöyle örneklendirilebilir: sayfalarda farklı abeceler ile yazılmış yazılar yer alabilir, sayfalar birbiriyle uyumlu olmayabilir, eser kapağı eksik ya da hasarlı olabilir. Böyle bir durumda aşağıda listelenmiş özel şablonları kullanın.

Notlar

İstinsaha aktarılacak içerikler

• Kalın ya da italik metin biçimleri. Biçimlendirmek için örnek kullanım şöyledir: '''kalın''' ve ''italik''.
• Farklı metin boyutları. Biçimlendirmek için örnek kullanım şöyledir: {{smaller}} veya {{larger}}
• Özel tipografiler;
  • Küçük ya da büyük baş harfler,
  • Büyük harf kullanımı. Eğer büyük harflerin metnin olağan boyutuyla uyumlu kalmasını isterseniz şu şablonu kullanabilirsiniz:{{smallcaps}}
  • Yatay çizgiler: {{rule}}
  • Bölüm sonları örneğin: * * * * *

• Metin biçimlendirme hakkında daha fazla bilgiyi şurada bulabilirsiniz: Yardım:Şablonlar

İstinsaha aktarılmayacak içerikler

• El yazısı da dahil olmak üzere herhangi bir işaret veya ekleme, kütüphane mühürleri, filigranlar, lekeler vb. Bunlar kitabın kendisine özgü şeyler değildirler.
• Sütunlar gerekli değildirler. Metin sütunları yalnızca sayfadaki önceki sütundan devam etmelidir.
• Yazım yanlışlarını düzeltmeyiniz. Bunun yerine {{SIC}} şablonunu kullanınız.

İsteğe bağlı

• Satır sonları. Ağ sayfaları tek satır sonlarını genellikle göz ardı eder. Metin, bir satırda kesilip diğerinde devam edebilir. Bu durum, şablonlar, bağlantılar, şablonlar gibi Vikikaynak yazılımlarıyla uyumsuzluk yaratabilir. Vikikatip bunları düzeltmelidir.

Örnek durum

Özgün	"Merhaba." Bu satır sonu içeren örnek cümledir.
Düzeltilmiş	"Merhaba." Bu satır sonu içeren örnek cümledir.

• İlanlar, eserin özgün içeriğine ait değildirler ve istinsah edilmeleri, sayfalara bağlanmaları gerekmez. Yine de Vikikatip istediği takdirde bunları istinsah edebilir, ilgili sayfaya bağlayabilir.
• İleri basım. Matbu esere yakın bir istinsah güzel görünebilir ancak aslolanın metin olduğu unutulmamalıdır. Bazı basım tekniklerini metin kutusunda taklit etmek zor olabilir, ağ sayfasının görünümünde sorun yaratabilir.

Yaygın OKT hataları

Optik karakter tanıma, bilgisayar ortamındaki dosyaların içeriğindeki yazının bilgisayarca tanınması ve yazıya aktarılmasıdır. İstinsah işlemini kolaylaştırmakla beraber bazı hatalı sözcükler aktarabilir. (Google'ın OKT servisini istinsah öncesi Vikikaynak'ta tercihlerim menüsündeki "Küçük Araçlar" sekmesi içerisinden etkinleştirebilirsiniz.)

Örnek durum

OKT hatası	Doğrusu
yapmm	yapım
sondu	sordu
mclck	melek

Düzeltilmesi gereken diğer yaygın şeyler

• İki paragraf arasına boş bir satır bırakılmalıdır.
• Noktalama işaretinden önce konulmuş boşluk, OKT kaynaklıysa düzeltilmelidir.

Örnek durum

OKT hatası	sonra durdum , dedim :
Doğrusu	sonra durdum, dedim:
Cümle ortasındaki virgülün önündeki ve cümle sonundaki iki noktanın önündeki boşluklar silindi.

Şablonlar

Bir sayfayı istinsah ederken bazı özel şablonlara gereksinim duyabilirsiniz.

İstinsah şablonları

• Metin biçimlendirmek için kullanılacak şablonlar için:Biçimlendirme şablonları

Sorunlu istinsahı belirten şablonlar

Bu şablonları, sizin çözemediğiniz durumları belirtmek için kullanabilirsiniz. Birini kullandığınız takdirde sayfa durumunu mavi "Sorunlu" olarak atamayı unutmayın.

Şablon	Kullanım Yeri
{{Resimsiz}}	..resim içeriyorsa
{{eksik tablo}}	..tablo içeriyorsa.
{{eksik nota}}	..nota içeriyorsa.
{{eksik matematik formülü}}	..matematik formülü içeriyorsa.
{{illegible}}	..yazı okunamadığında.
{{eksik Arapça}}	..Arapça karakterler içeriyorsa.*
{{eksik Çince}}	..Çince karakterler içeriyorsa*
{{eksik rune}}	...Rune karakterleri içeriyorsa.*
{{hebrew missing}}	..İbranice alfabesi karakterleri içeriyorsa*
{{russian missing}}	..Kiril alfabesi karakterleri içeriyorsa.*
{{eksik Sembol}}	..bilinmeyen simgeler içeriyorsa
*Bu karakterlerle yazılmış yazılar okunulamadığında kullanılır.