Toplumda Görülen Şiddet Davranışına Evrimsel Yaklaşım/Giriş

by Melike Ceylan

  Giriş
  Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Şiddet ve Sağlık Raporu'nda (Dünya Sağlık Örgütü, 2002) şiddet kavramını, fiziksel gücün kişinin kendisine, bir başkasına, bir gruba ya da bir topluluğa karşı uygulanması sonucunda fiziksel zarara, psikolojik zarara, ölüme, gelişim sorunlarına ya da yoksunluğa istemli olarak neden olması şeklinde tanımlamıştır. Çocuklar, kadınlar ve yaşlılar şiddete en çok maruz kalan gruplardır. Bunun yanı sıra bireysel şiddet toplu şiddeti tetikleyen bir faktör olarak da karşımıza çıkmaktadır. (Polat, 2017).
  Evrimsel psikoloji, her şeyden önce bir içerik alanı değil, insan zihnini incelemeye yönelik bir yaklaşımdır. Görsel algı, akıl yürütme, hafıza veya sosyal etkileşim gibi, psikolojiyle ilgili herhangi bir konuya ilişkin uygulanabilecek bir düşünme yolu olarak açıklanabilir (Cosmides ve Tooby, 2000). Adaptasyonist yaklaşımla davranışların bilişsel temellerini araştıran bir bilim dalı olan evrimsel psikolojiye göre insanlar, doğal seçilimin ürünleridir. Bu nedenden dolayı insan türünü doğal dünyadan bağımsızmış gibi kabul eden bir bakış açısı benimseyememektedir (Geher, 2006). Evrimsel psikoloji, canlıların çevrelerine adapte olma sürecinde yaşadıkları baskıları, bu baskılar sonucunda doğal seçilim ile evrimleşen stratejileri ve bu stratejilerin günümüzde nasıl ortaya konulduğuyla ilgilenmektedir (Crawford ve Anderson, 1989; Diamond, 1997). Evrimsel psikolojiye göre insanlık, var oluşundan beri pek çok problem ile yüzleşmekte ve bu problemlere karşı başa çıkma mekanizmaları geliştirmiş ve geliştirdikleri bu başa çıkma mekanizmalarını karşılaştıkları problemleri çözmekte kullanmaktadır. Bunun yanı sıra, bazı bireyler ise diğerlerine göre karşılaştığı problemleri çözme konusunda daha başarılı olmaktadır. Böylelikle başarılı olan bireyler hayatta kalacak ve genlerini bir sonraki nesillere aktaracak olan üreme davranışını sergileyebilecektir. Yapılan pek çok araştırmada genler ve zeka (Bouchard, 2014), alzheimer (Bufil ve ark., 2013) ve hatta aşka (Buss, 2018) bile evrimsel açıklamalar sunulmaktadır.
  Canlılar tarafından zaman içerisinde geliştirilen problem çözme yetenekleri, doğal seçilimin sonucunda fonksiyonel adaptasyon haline gelmekte ve günümüze kadar ulaştığı görülmektedir. Bu adaptasyonların yan ürünü olarak şiddet davranışı meydana gelebilmektedir. Doğal seçilimle birlikte adaptasyonların geliştirilmesi, bireylerin ve grupların bazı davranış örüntülerini göstermelerinde yol açabilmektedir. Erkeklerde ve kadınlarda görülen şiddet davranışı, gruplar arası çatışma, öz kıyım ve tecavüz gibi şiddet davranışları, evrimsel psikoloji bakış açısıyla değerlendirilecektir.