Günümüz Toplumunda Mitler: Anadolu Efsaneleri Üzerine Bir Değerlendirme
Arkaik toplumlardan günümüze gelen birçok edebi ürün bulunur. Bunların içerisinden belki de en anlamlı olan kuşaklar boyunca sözlü olarak aktarılan mit, destan, efsane ya da masalsı anlatılardır. Çünkü bu eserler, o topluma özgü duygu ve düşünceleri yansıtmakta ve bu özelliğiyle, insan davranışlarının anlaşılması adına önemli bilgi kaynağı sağlamaktadır. Sözlü kültürün bir parçası olarak kabul gören mitlerin günümüz koşullarına uyarlanmasıyla kendisini destan, efsane ya da bir yönüyle masal gibi sözlü anlatılarla ifade ettiği düşünülebilir. Efsanelerin oluşum kökenine yönelik mitolojik, tarihsel, dinsel ve fantastik olmak üzere birden fazla unsur kaynaklık eder. Bir efsanenin ortaya çıkışı; sadece mitolojik veya mitolojik ve tarihsel ya da tüm unsurların bir araya geldiği bir anlayışın ürünü olarak ortaya çıkabilir.
Bu çalışmada, günümüz mit olgusunun bir sonucu olarak görebileceğimiz, toplumuzun kültürel bir yönünü temsil eden efsanelerin, Anadolu halk anlatılarında yeri ve önemi analiz edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Mit, Efsane, Destan, Anadolu Efsaneleri, Anlatı.
Kaynakça
Armstrong, K. (2005). Mitlerin Kısa Tarihi, (Çev: D.Şendil, İstanbul: Merkez Kitapçılık.
Balandier, G. (2010). Siyasal Antropoloji, (Çev: D. Çetin kasap) İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları
Bates, D.G. (2009). 21. Yüzyılda Kültürel Antropoloji: İnsanın Doğadaki Yeri, (Çev: S. Aydın ve ark), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Bonnefoy, Y. (2000). Mitoloji Sözlüğü, (Çev: C. Yılmaz), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Çobanoğlu, A. (1998). İstanbul'da Buluşan Efsaneler, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Dundes, A. (1984), Sacred Narrative: Reading in the Theory of Myth, Berkeley: University of California Press. Durkheim, E. (2005).
Dini Hayatın İlkel Biçimleri, (Çev: F. Aydın), İstanbul: Ataç Yayınları.
Eliade, M. (1973). “Myth in the Nineteenth and Twentieth Centuries,” Dictionary of the History of Ideas, Philip P. Wiener (ed.), New York: Charles Seribner's Sons.
Eliade, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş, (Çev: L. Arslan), İstanbul: Kabala Yayınları.
Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri, (Çev: S. Rifat), İstanbul: Om Kuram Yayınevi.
Erhat, A. (2012). Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
Ergun, M. (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, Cilt I, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Eriksen, T. H. & Nielsen, F.S. (2001). A History of Anthropology, London: Pluto Press.
Etöz, Z. (2011). Mitos ve İktidar, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3): 157-166.
Eyüboğlu, İ.Z. (2007). Anadolu İnançları-Anadolu Mitolojisi, İstanbul: Derin Yayınları.
Fiske, J. (2006). Mitler ve mitleri yapanlar: Eski Masalların ve Batıl İnançların Karşılaştırmalı Mitoloji Tarafından İncelenmesi, (Çev: Ş. Duran), İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
Frazer, J. (1991). Altın Dal: Dinin ve Folklorun Kökleri, (Çev: M. Doğan), İstanbul: Payel Yayınları.
Freud, S. (2002), Dinin Kökenleri: Totem ve Tabu Musa ve Tektanrıcılık ve Diğer Çalışmaları, (Çev: A. Kapkın), İstanbul: Payel Yayınları.
Geertz, C. (2010). Kültürlerin Yorumlanması, (Çev: H. Gür), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Hekimoğlu, M. (2007). Diyarbakır Efsaneleri, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
Harzfeld, M. (2012). Antropoloji: Kültürde ve Toplumda Teorik Uygulama,(Çev: B. Toksöz), İstanbul: Say Yayınları.
Kimball, D.J. (2013). Savaşçı Kadınlar Amazonlar, (Çev: M. Çağdaş ), İstanbul: İleri Yayınları.
Kirk, G.S. (1973). Myth: Its Meaning and Functions in Ancient and Other Cultures, Berkeley: Cambridge University Press.
Levi-Strauss, C. (1986). Mit ve Anlam, (Çev: Ş. Süer ve S. Erkanlı), İstanbul: Alan Yayıncılık.
Malinowski, B. (2000). Büyü, Bilim ve Din, (Çev: S. Özkal), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Maspetiol, R. (1974). Devlet, Mit ve İdeoloji, Çev: R. Akkaya, M.Ü. Hukuk Araştırmaları Dergisi, 808-828.
Pettazzoni, R. (1984). “The Truth of Myth”, In. Sacred Narrative: Readings in the Theory of Myth, A. Dundes (ed.), Berkeley: University of California Press.
Piaget, J. (1982). Yapısalcılık, (Çev: F. Akatlı), İstanbul: Dost Kitabevi Yayınları.
Sakaoğlu, S. (2003), 101 Anadolu Efsanesi, Ankara; Akçağ Yayınları.
Sakaoğlu, S. (2009). Efsane Araştırmaları, Konya: Kömen Yayınları. Segal, R.A. (2012).
Mit, (Çev: N. Örge), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Seyidoğlu, B. (2005). Erzurum Efsaneleri, İstanbul: Erzurum Kitaplığı.
Yardımcı, M.(2008). Türk Halk Edebiyatında Anlatmaya Dayalı Türler ve Halk Bilimi, İzmir: Ürün Yayınları.