Vikikaynak:Gözetmenler

Gizleme (geçmişte Gözetim olarak da adlandırılmış olan) Vikikitap’taki gelişmiş bir silme biçimidir ki normal silmeden farklı olarak bilgiyi her türlü olağan erişimden, hizmetlilerinki dahil, çıkarır, gizler. İftira niteliği taşıyan bir materyali silmek, mahremiyeti korumak ve bazen ciddi telif hakkı ihlâllerini kaldırmak amacıyla, sıkı sınırlar dahilinde, kullanıcı adını, değişiklik içeriğini, ve/veya değişiklik özetini saklamakta kullanılır. Gizleme fonksiyonunu bir değişiklik üzerine uygularken, bir revizyon metnini, bir katılımcının kullanıcı adını veya IP adresini, ve bir katılımın değişiklik özetini veya bunların herhangi bir kombinasyonunu gizlemek mümkündür. Bu ilgili revizyonun (değişikliğin) "gözetmen" yetkisi olan kullanıcılar dışında görülebilmesini engelleyecektir. Bu sebeple normal hizmetlilerin uyguladığı silmeden farklıdır. Ek olarak, kullanıcı adını, eylem ve hedefi, veya, ad değiştirmeler ve engellemeler gibi herhangi bir aleni kayıt olayının kayıt özetini gizlemek de mümkündür. Gözetmen yetkisine sahip kullanıcılar bir hesabı tamamen saklayabilirler ki bu hesabı kullanıcı listesinden siler ve ilgili adı geçtiği tüm değişiklik ve olay kayıtlarında gizler.

Türkçe Vikikaynak’ta, gözetmenlik, yani değişiklikleri gizleme yetkisi, belirli kullanıcılara verilmiştir ve bu kullanıcılar, ancak aşağıdaki sıkı kriterler sağlandığında herhangi bir materyali gizleyebildikleri gibi birbirlerinin yetki kullanımlarını da gözlemlerler. Gözetmen olan kullanıcıların 18 yaşın üzerinde olmaları ve Wikimedia Vakfı'na kişisel kimlik bilgilerini vermiş olmaları şarttır.

Terminoloji

"Gözetim", yani özgün formuyla "oversight" terimi (fonksiyon/araç için kullanılan) daha önceleri değişiklikleri (revizyonları) çıkarmada kullanılan işlev isminden türemiştir: Extension:Oversight, ki başlarda kasıt kayıt erişiminin, işlevin kullanımının gözetimini sağlamasıydı. "Oversight" yani gözetim işlevi geçici bir önlem olarak düşünülmüştü; nitekim bu işlevin yerine geçen RevizyonSil sistemi oversight işlevinin sahip olduğu birçok sorunu çözdüğü gibi (geri dönülemezlik ve değişikliklerin yanlış hesaplara atfına yol açma gibi sorunlar dahil), orijinalde yer almayan yeni özellikler de getirmiştir (hesap ve kayıt gizleme dahil). Tarihsel sebepler dolayısıyla, hâlen, gizleme özelliğini kullanma yetkisi olan kullanıcı grubuna "gözetmenler" denilmektedir; gizleme işlemine de "gözetim" (oversight) dendiği olur.

Orijinal adıyla "RevisionDeleted" olan, "RevizyonSil" bazen RevDel veya RevDeleted olarak kısaltılabilir.

Gözetim ve RevizyonSil

Gizlemeye izin veren 2 durum vardır: Bunlar Gözetim (2006 yılından beri kullanımda) bir diğeri ise RevizyonSil (2009 yılından itibaren kullanımda). Genel olarak RevizyonSil tercih edilmekte ve Gözetimin bu durumlarda kullanımı genel anlamda önerilmemektedir.

Gözetim ve RevizyonSil'in Karşılaştırılması

	Gözetim	RevizyonSil
Faaliyet alanı	Sayfa değişikliklerini gizleyebilme	Sayfa, dosya kayıt girişleri ve kullanıcı isimlerini gizleyebilme.
Sayfa değişikliklerindeki gizlilik	Yapılan bütün değişikliklerin bir bütün olarak tamamen silinebilmesi.	Kullanıcı adı, düzenleme özeti veya yazı, kişi tarafından seçilebilir. Görünebilirliği ve etkilenmemiş oluşunun bilgisi, gizlilik durumunu gerektirmez.
Sayfanın tamamının gizlenmesi	Birçok sayfada birden fazla düzenleme yer almasına rağmen, sıradaki her düzenlemenin bir bütünmüş gibi gizlenmesi. Ayrıca bir sayfanın son hali gizlenememekte.	Sayfadaki tüm düzenlemeler tamamen gizlenecek şekilde ayarlanır. Bütün sayfa ve düzenlemelerde ihlal bulunduğu zaman, hızlı bir şekilde kullanıcı adı, düzenleme özeti, ve yazılarda gizleme yapabilecek etkin bir kısayol tuşudur.
Bir sayfadaki sonuncu veya herhangi bir düzenlemenin gizlenmesi	Sonuncu veya herhangi bir düzenleme gizlenemez.	Sonuncu veya herhangi bir düzenleme gizlenebilir fakat; tüm düzenleme için bu yapılamaz.
Kayıt girişlerinin gizliliği	Mümkün değil.	Kullanıcı adı, hedef ve nedenlerin her biri kayıt girişlerinden gizlenebilir. Görünebilirliği ve etkilenmemiş oluşunun bilgisi gizlilik durumunu gerektirmez.
Sayfa isimlerinin gizliliği	Mümkün değil.	Mümkün. Sayfa herhangi bir olumsuzluk içermeyen bir başlık taşımalıdır. Bunun akabinde orijinal sayfa adı kayıttan gizlenebilir.
Kullanıcı adı gizliliği	Mümkün değil.	Silinmesi gereken bir kullanıcı adı gizlenebilir. Bu bir kullanıcıyı yasaklarken ortaya çıkan ek bir seçenektir.
Gizliliklerin sayfa düzenleri üzerindeki sonuçları	Düzenleme daha önce hiç yapılmamış gibi silinecek; sayfa geçmişinde, linklerde ve kayıtlarda görünmeyecektir.	Bir düzenleme bütün kayıtlarda normal bir şekilde görünebilir; fakat, gizlenmiş kısım kullanıcılar tarafından ulaşılabilir değildir. Bu durumda girişte bir sorun meydana gelir, ancak linkler Gözetmen özelliğini taşıyan kullanıcı tarafından kullanılabilirliğine devam eder.
Düzenleme geçmişi ve nitelikler üzerine sonuçları	Düzenlemelerden önce ve sonrasındaki herhangi bir değişiklik, bir sonraki düzenlemede görünecektir. Bunun sonucu olarak özellik ve 'kusur' etkilenebilir.	Okuyucular eski içerikleri göremez ve geçmiş bölümlerdeki bilgi kirliliğinden dolayı oluşabilecek anlaşılmama sorunu bu sayede azalacaktır.
Eski haline getirebilme	Gözetim uzanımı bir 'geri döndürebilme' olanağına sahip değildir.	Gözetmen olan bir kullanıcı RevisionDelete ile 'geri döndürebilme' işlemini yapabilir.

Temel farklılık: Gözetmen, sayfalara ait düzenlemeleri tamamen kaldırırken RevizyonSilici daha kontrollü bir şekilde aktiviteleri geri dönüşümlü vaziyette, geçmiş bilgileri ve düzenlemeleri daha az kullanım dışı bırakıp işlemleri yapar.

Politika

Wikimedia Vakfı'nın Gizleme politikası m:Hiding revisions sayfasında belgelenmiştir.

Bu özelliğin kullanımı sadece üç durum için onaylanmaktadır:

1. Aleni kılınmamış kişisel bilginin çıkarılması; örneğin telefon numaraları, ev adresleri, iş yerleri veya kimliklerini aleni kılmamış anonim veya takma adlı bireylerin kimlikleri. Ek olarak yanlışlıkla oturum kapatıp değişiklik yaparak IP adreslerini istemeden ortaya çıkaran kullanıcıların yaptığı değişikliklerin gizlenmesi de buna dahil edilebilir.
2. Potansiyel olarak iftira niteliği taşıyabilecek bilginin çıkarılması; ya: a) Wikimedia Vakfı danışmanının tavsiyesi üzerine; ya da b) söz konusu özne özellikle bilginin geçmişten çıkarılmasını istediğinde, durum nettir ve ilgili değişikliği gizlememek için herhangi bir editoryal sebep bulunmaz.
3. Telif hakkı ihlâlinin çıkarılması; Wikimedia Vakfı danışmanının tavsiyesi üzerine.

Gizlenmiş değişiklikler hizmetlilerce erişilemezler, fakat gözetmenlerce görülebilirler ve eğer bir hata olmuşsa geri getirilebilirler.

Gizleme yaygın ve normal vandalizmde - fevkalâde kötü ve saldırgan vandalizmde bile - yukarıdaki durumlardan biri söz konusu olmadığı sonuçta kullanılmaz.

İşleyiş

Eylemler

"Gözetmenlik" yetkisi olan kullanıcılar aşağıdaki eylemleri gerçekleştirebilirler:

1. Gözetmenliği kullanarak belirli sayfa değişikliklerini (bütün olarak) gizlemek.
2. RevizyonSili kullanarak belirli sayfa değişiklikleri elemanlarını (metin, kullanıcı adı veya özet değişikliğinin hepsi veya herhangi birini) gizlemek veya göstermek (gizlemeyi geri almak).
3. Kayıt girdilerini gizlemek veya göstermek (gizlemeyi geri almak).
4. Engellerken kullanıcı adlarını gizlemek veya göstermek.
5. Gizleme kayıtlarını (her araç için bir tane) ve gizlenmiş materyali gözden geçirebilmek.

Gözetmenlik fonksiyonuyla gizlenen sayfa değişiklikleri geriye sayfa geçmişinde herhangi bir iz bırakmazlar ve geri getirilemezler. RevizyonSil kullanılarak gizlenen değişikliklerse sayfa geçmişinde görülebilir bir iz bırakırlar ve eğer durum gerektirirse geri getirilebilirler.

Kayıt

Gözetim ile gizlenen düzenlemeler buraya kaydedilir.

RevizyonSil özelliği, gözetmen ve hizmetliler tarafından kullanılabilir. Gözetmen olan kullanıcılar; RevizyonSil özelliğini, hizmetli erişimi engellenmiş gizli tutulan bir eylemin seçimi için kullanılabilir ya da bir yöneticinin yapabileceği gibi görüp değiştirebilirler. Yöneticiler bunun en son haline erişim hakkına sahiptir. Bu nedenle; yapılan eylem, gizlilik kaydı veya silme kaydında kayıt altına alınmış bulunmaktadır.

1. Hizmetlilerin erişiminin de dışında tut seçeneği ile gizlenmiş olan sayfa düzenlemeleri ve kayıt altına alınmış eylemler gizleme kaydına kayıt edilir.
2. Hizmetlilerin erişiminin de dışında tut seçeneği ile gözetmen veya bir hizmetli tarafından silinmemiş olan sayfa düzenlemeleri ve kayıt altına alınmış eylemler silme kaydında kayıt edilir.
3. Listelerden kullanıcı adını gizle seçeneği ile bloke edilmiş hesaplar, gizlilik kaydında kayıt altına alınır.

Kayıtlar, kimin kaldırdığı, ne zaman, hangi sayfadan ve yapılan bir yorum şeklindedir. Önceki yapılan düzenleme ile gizlenmiş olan bir düzenleme arasındaki farkı karşılaştıracak bir bağlantı mevcuttur.

Görünüm

Eğer DeğişiklikSil bir öğe üzerinde "gizleme" modunda uygulanmışsa (yani değişikliğin veya kayıt girdisinin bazı bölümleri hâli hazırda gizleme yoluyla redakte edilmişse), "Şablon:Nowrap" yani "Şablon:Nowrap" metni kalın harflerle gözükür. Aksi takdirde normal yazı tipiyle gözükür.

Seçim

Gözetmenlik kullanımı kâhyalar tarafından gözetmenlik politikasının kuralları ışığında verilir.

Gözetmenler yasal olarak en az 18 yaşında olmalı ve bunu gözetmen politikasında yer aldığı gibi Wikimedia Vakfı'na bildirmek zorundadırlar.

Kâhyalar, bütün Wikimedia projelerinde gözetmenlik rolünü üstlenebilirler. Yerel bir projede en az 2 gözetmen pozisyonunda bulunan kullanıcı olmalıdır ya da hiç bulunmamalıdır. Bunun nedeni ise birbirleriyle iletişim halinde olma ve birbirlerini de denetlemeleri gereksinimidir. Eğer bir gözetmen kullanıcı kalırsa diğer gözetmen kullanıcının yerine yeni bir gözetmen kullanıcı seçilmeli ya da kalan gözetmen kullanıcı da görevi bırakmalıdır.

Gözetmenler, hakem kurulu olmayan Wikimedia projelerinde topluluk tarafından fikir birliği sağlanarak seçilir. Adaylar, başvurularını yaptıktan sonra fikir birliği sağlanması halinde (olumlu-olumsuz oylamalarda en az %70-80 oran ya da seçim düzeninde oylamalarda en yüksek oy sayısı) erişimi Meta üzerindeki Steward requests/Permissions sayfasında talep etmeli ve topluluğun kararının yer aldığı sayfaya verilmiş bir bağlantıyı da eklemelidir.

Gözetmenler

Güncel listeye buradan ulaşabilirsiniz.

Kullanıcı adı ve işlemler	IRC	Etkinlik[1]	Bürokrat	Denetçi	Gözetmen	Hizmetli
Satirdan_kahraman (Tartışma • Katkılar • İstatistikler)		Yarı Etkin Satirdan_kahraman	22Satirdan_kahraman	22Satirdan_kahraman	22Satirdan_kahraman	1 2Satirdan_kahraman

1. Etkinlik sütunu, görevlilerin son 30 gün içinde gerçekleştirdiği işlem sayısına göre etkinlik durumunu göstermektedir. 0-4 işlem "etkin değil", 5-49 işlem "yarı etkin", 50 ve üzeri işlem ise "etkin" ile ifade edilmiştir.

Yardım iste

• Gözetmen isteği

Ayrıca bakınız

• Gözetmenlik Politikası (Meta)
• Denetçi Politikası (Meta)