Hikayet-i Oğuznâme-yi Kazan Beg ve Gayrı/hikâyet-i hân oglı bogaç hân
hikâyet-i hân oglı bogaç hân
kamgan oglı hân bayındır yerinden durmuşıdı ag ban evin ag otagın kara yerüñ üzerine kurmışıdı ala sayvân gökyüzine esenmiş idi biñ yerde ipek kalıçası döşenmişidi hânlar hânı bayındur yılda bir kere toy edüp oguz beglerin konuklar idi bir gün gene toy edüp atdan aygır deveden bugra koyundan koç kırdurmışıdı bir yere ag otak bir yere kızıl otak bir yere kara otak kurdurmışıdı oglı oolanı ag otaga ve kızı olanı kızıl otaga konduruñ anuñkim oglı kızı yok kara otaga konduruñ altına kara keçe döşeñ öñine kara koyun yahnısı koñ yerse yesün yemezse tursun getsün tañrı anı karayıpdur biz de kararuz bellü bilsün demişidi oguz begleri bir bir gelüp yıgnak olmaga başladı meger sultânum dirse hân derlerdi bir kişinüñ oglı kızı yogudı alar sabah hân yerinden kalkubanı kırk yigidin boyına aldı bayındır hânuñ sohbetine geldi bayındır hânuñ yiğitleri dirse hânı karşuladılar getürüp kara otaga kondurdılar kara keçe altına döşediler kara koyun yahnısından öñine getürdiler bayındır hândan buyruk böyledür hânum dediler dirse hân eydür
bayındır hân menüm ne egsikligüm gördi ki benden alçak kişileri ag otaga kızıl otaga kondurdı beni kara otaga kondurdı dedi eyitdiler
hânum bayındır hândan buyruk şöyledür kim oglı kızı olmayanı tañrı ta'âlâ karayıpdur biz daı kararuz demişdür dediler dirse hân hemân yerinden örü durdı eyitdi
yigitlerüm kalkubanı yerüñüzden örü duruñ bu gazab baña yâ bendendün yâ hâtûnumdandur dedi dirse hân evine vardı hâtunını yanına getürdi soylar görelüm hânum ne söyler eydür
gelgil başum bahtı evüm tahtı
kalkubanı yöriyende tûbâ boylum
topugında sarmasanda kara saçlum
kurlu yaya beñzer çatma kaşlum
koşa bâdâm sıgmayan tar agızlum
güz almasına beñzer al yañaklum
görürmisni neler oldı neler oldı kalkubanı hân bayındır yerinden turmışıdı bir yere ag otag bir yere kızıl otağ bir yere kara otag kurturmışıdı ogulluyı ag otaga ve kızlıyı kızıl otaga ogulsuzı kızsuzı kara otaga konduruñ deyü buyurmışıdı kara keçe altına döşeñ kara koyun yahnısından öñine getürüñ demişidi yerse yesün yemezse tursun getsün demişidi ben varıcak gelübeni beni karşuladılar eltübeni kara otaga kondurdılar kara koyun yahnısından öñüme getürdiler oglı kızı olmayanı tañrı tâ'âla karayıpdur biz de kararuz bellü bilsin dediler eyle olsa bendenmidür sendenmidür tañrı bize bir yetmen ogul vermez nedür dedi gazabıla hâtûnına söyler
hân kızı yerümden durayınmı
yakañıla bogazuñdan dutayınmı
kaba ökçem altına salayınmı
kara pulat üz kılıcum elüme alayınmı
öz gevdeñden başuñı keseyinmi
cân tatlusını saña bildüreyinmi
alca kanuñ yeryüzine dökeyinmi
hân kızı degil baña
katı 'âzâb ederim şimdi saña
dedi böyle deyicek dirse hânuñ hâtûnına kahır geldi kara kuyma gözleri kan yaş toldı eydür
hânum ne bendendür ne senden üstümüzde kâyim duran Allâhdandur deyüp dirse hânuñ hâtûnı burada soylamış görelüm hânum ne söylemiş
kalkubanı a dirse hân yerüñden örü turgıl
ala çadır yeryüzine dikdürgil
atdan aygır deveden bugra koyundan koç kırdurgıl
iç oguz taş oguz beglerin üstüñe yıgnak etgil
aç görseñ toyurgıl
yalıncak görseñ tonatgıl
borçluyı borcından kurtar
depe gibi et yıggıl
göl gibi kımız sagdur
ulu toy eyle hâcet dile du'â etdür
ola kim bir agzı du'âlınuñ alkışıyıla bize
tañrı bir yetmen 'ayâl vere
dedi dirse hân ehlinüñ söziyile ulu toy etdi el götürüp du'â dilediler allâh ta'âlâ bir du'âlınuñ alkışıyıla bir ogul verdi oglanı tayalara verdiler besletdiler at ayagı külüg ozan dili çevük olur aylar yıllar geçdi oglan böyüdi on beş yaşına girdi oglanuñ babası bir gün bogası ve bir bugrası varıdı ol boga katı taşa boynuzın ursa un ederdi bir yazın bir güzin bu bogayıla bugrayı savaşdururlar idi bayındır hân kalı oguz begleri ile temâşâya bakarlardı meger sultân gene yaz oldı bogayı sarâydan çıkardılar üç kişi sagından üç kişi solından demür zencir ile bogayı dutmışlardı meydân ortasına koyu verdiler meger sultânum dirse hânuñ oglancuğı üç dahı ordu uşagı meydânda aşuk oynarlardı bogayı koyu vericek oglanlara kaç dediler ol üç oglan kaçdı dirse hânuñ oglancugı kaçmadı ag meydânuñ ortasında bakdı durdı boga dahı oglanuñ üstine sürdi geldi istedikim oglanı helâk ede oglan yumrugıyıla boğanuñ alnına eyle urdıkim boga götünüñ üstüne oturdı gerü kalkup oglana sürdi oglan bu katla boganuñ alnına elin dayadı bogayıla oglan meydânda bir mikdâr çegişdiler hân bayındır ler temâşâya bakışdılar boganuñ iki talısı üstine köpük turdı ne oglan bogayı yeñdi ne boga noglanı yeñdi âhir oglan fikr eyledi eydür
bir tama direk ururlar ol tama tayak olur durur şöyleki tayagı gederseler tam yıkılur ben bunuñ alnına neye tayak olup dururın deyüp oglan boganuñ alnından elin gederdi yolından savuldı boga depesinüñ üstine yıkıldı oglan bıçagına el urdı boganuñ başını kesdi oguz begleri gelüp oglanuñ üzerine yıgıldılar ve tahsînler etdiler çagıruñ dedem korkut gelsün bu oglana ad kosun dediler ol zamânda bir oglan baş kesüp kan dökmese ad komazlardı eyle olsa dede korkut oglanı alup babasına vardı dede korkut soylamış ne soylamış eydür
dirse hân
boynı uzun bedevî atı vergil bu oglana
binid olsun hünerlidür
agayıldan tümen koyun vergil bu oglana
şişlik olsun erdemlidür
kaytabânda kızıl deve vergil bu oglana
yüklet olsun hünerlidür
aşlu bân ev vergil bu oglana
gölge olsun erdemlidür
çiginikuşlu cebe ton ver bu oglana
geber olsun hünerlidür
beglik vergil bu oglana
taht vergil erdemlidür
bayındır hânuñ ag meydânda bu oglan bogayıla ceng edüp öldürüpdür senün ogluñ adı bogaç hân olsun adını ben verdüm yaşını allâh versün dedi dirse hân ogluna beglik verdi taht verdi oglan tahta çıkıcak babasınuñ kırk yigidi añılmaz oldı ol kırk yigid hased edüp eyitdiler
bu oglan zuhur edeli dirse hânuñ nazarı bize egsük oldı gelüñ bu oglanı babasına yavuzlayalum ola kim babası bu oglanı öldüre gene bizüm hürmetimüz hürmetimüz 'izzetümüz artuk ola dediler vardı bu kırk yigit iki bölük oldılar evvel yegirmisi bir kov getürdi eyitdiler
dirse hânum görürmisin neler oldı neler oldı yarımasun yarçımasun senüñ ogluñ kür kopdı ercel kopdı kırk yigidin boyına aldı kalın oguzuñ üstine yörüyiş etdi neyerde bir gözel gördi ise çeküp aldı ag sakallu kocanuñ agzına sögdi ag bürçeklü karınuñ saçın yoldı akan durı sulardan haber geçe arkurı yatan ala tagdan haber aşa hânlar hânı bayındır hâna haber vara dirse hânuñ oglı şu asıl yaramaz bid'at işlemiş deyeler diri gezdügüñden senüñ begler içinde öldügüñ yeg ola dediler böyle deyicek dirse hân eydür
varuñ getürüñ ol oglanı öldüreyim böyle ogul bana gerekmez dedi ol nâmerdler eydür
biz senüñ ogluñı nece getürelüm senüñ ogluñ bizüm sözümüz almaz bizüm sözümüzle bunda gelmez dediler böyle deyicek hânum ol kırk nâmerdüñ yegirmisi dahı çıka geldi bir kov anlar dahı getürdi eyitdiler
kalkubanı dirse hânum senüñ ogluñ yerinden öri turdı gögsi gözel kaba taga ava çıkdı sen variken av avladı kuş kuşladı anasınuñ yanına alup vardı al şarabuñ itisinden alup içdi anasıyıla sohbet etdi anasına kasd eyledi el uzatdı senüñ ogluñ kür kopdı ercel kopdı arkurı yatan ala tagdan haber aşa hânlar hânı bayındır hâna haber vara dirse hânuñ oglı böyle bid'at yaramazlık etmiş deyeler seni çagırdalar bayındır hânuñ yanında saña katı 'azâb ola böyle ogul senüñ neñe gerek öldürseñe dediler dirse hân eydür
getürüñ öldüreyim dedi nökerler eydür
biz senüñ ogluñı nece getürelüm senüñ ogluñ bizüm sözimüz ile gelmez kakuanı sen yerüñden örü turgıl yigitlerüñ uhşagıl boyuña algıl ogluña ugragıl yanuña algıl ava çıkgıl kuş uçup av avlagıl ogluñı gâfilile oklayup öldüre görgil böyle öldürmezseñ bir dürlü dahı öldüremezsin bellü bilgil dediler soylama
salkum tañ yelleri esdüginde
sakalı uzun tat kocası bañladukda
akıla kara seçilen çagda
kalın oguzuñ kızı gelini bezenen çagda
alar sabâh dirse hân yerinden örü durdı oglancugını yanına aldı kırk yigidin boyına aldı ava çıkdı ol kırk nâmerdüñ birkaçı oglana gelüp eyitdiler
babañ dediki geyigi kovsun getürsün benüm öñümde öldürsün oglumuñ at segirdişin kılıç çalışın ok atışın göreyim sevineyim güveneyim kıvanayım dedi dediler oglandur bunlaruñ sözini gerçek sandı geyigi kovarak babası öñine getürürdi öñünde siñirlerdi babam görsün sevinsün derdi ol nâmerdün birkaçı dirse hâna eydür
görürmisin oglan yazıda yabanda geyigi kovar senüñ öñüne getürür gafil olma geyigi atar gibi olur dahı seni urur öldürür ogluñ seni öldürmedin sen anı öldüri görgil dediler oglan geyigi kovup babasınuñ öñinden gelüp geçerdi dirse hân kurt siñirlü katı yayı eline aldı üzengüye kalkup katı çekdi uz atdı oglınuñ iki talısınuñ ortasında urup yıkdı dirse hân diledikim oglancugınuñ üstine güvleyüp düşeydi ol kırk nâmerd komadı atını cılavuyayup varma dediler dirse hân atınuñ başını dönderüp ordusına gelür oldı
dirse hânuñ hâtûnı oglancugumuñ ilk avıdur deyü atdan aygır koyundan koç kırdurdı oguz beglerin konuklayayım dedi yumurlanup yerinden örü durdı kırk ince kızı yanına aldı dirse hâna karşu vardı kapak kaldurdı dirse hânuñ yüzine bakdı sagılan solına göz gezdürdi oglancugını görmedi kara bagrı sarsıldı dom yüregi oynadı kara kuyma gözleri kan yaş toldı çagırup dirse hâna soylamış görelüm hânum ne soylamış
berü gelgil başum bahtı evüm tahtı
hân babamuñ güyegüsi
katın anamuñ sevgüsi
atam anam verdügi
göz açubar gördügüm
göñül verüp sevdügüm
a dirse hânum
kalkubanı ogulıla yerüñden
örü durduñ
kara kazılık ata
butun bindüñ
gögsi gözel kaba daglar üstine
ava çıkduñ
iki varduñ bir geldüñ
yavrum kanı
karañu dünde buldugım
oglum kanı
çıksun benüm gözlerüm a dirse hân
yaman segirir
kesilsün oglan emen süd tamarum
yaman sızlar
saru yılan sokmaduk agca tenüm
kalkup şişer
yaluñuz oglancugum görinmez
bagrum yanar
kuru kuru çaylara
suvcı saldum
kara tonlu dervîşlere
nezir öerdüm
aç görsem toyurdum
yalıncak görsem donatdum
tepe gibi
et yıgdum
göl gibi kımız sagdum
hâcetile tañrıdan bir ogul gücün buldum
yaluñuz ogul haberin a dirse hân degil baña
karşu yatan kara tagdan bur ogul uçurduñsa degil baña
kanın akan yügrük sudan bir ogul akıtduñsa degil baña
arslanıla kaplana bir ogul yedürdüñse degil baña
kara dinlü kâfir eline girdi ise degil baña
hân babamuñ yanına ben varayın
agır hazîne böyük leşker ben alayın
azgun dinlü kâfire ben varayın
pâralanup kâzılık atumdan enmeyince
yeñümile alca kanum silmeyince
kol bud olup yer üstine düşmeyince
yaluñuz ogul yolından dönmeyem
yaluñuz ogul haberin a dirse hân degil baña
kara başum kurbân olsun begüm saña
dedi böyle deyicek dirse hân hâtûnına cevâb vermedi dirse hânuñ ol nâmerd kırk yigidi hâtûna karşu geldiler eyitdiler
ogluñ sagdur esendür avdadur bugün yarın gelür dediler beg sarhoşdur anuñiçün cevâb vermez dediler dirse hânuñ hâtûnı döndi eve geldi gerü katlanımayup kalkup oglancugın isteyü kırk ince kızıla kışda yazda karı buzı erimeyen kazılık tagına geldiler alçakdan yüce yerlere çapup çıkdılar baksa görse bir derenüñ içinde karga kuzgun ener çıkar bedevî atın mahmuzladı ol tarafa yörüdi meger benüm hânum ol arada oglan atdan yıkılmışdı karga kuzgun kan görüp oglanuñ üstine konmak isterdi oglanuñ iki köpecügi varıdı kargayı kuzgunı kovardı kondurmazlardı oglan anda yıkıldukda boz atlu yeşil tonlu hızır ilyâs oglana biizni'llâh yetişdiler üç katla yarasını sıgadı korkma bu yaradan oglan saña ölüm yokdur dedi tag çiçegi anañ südi senüñ yaraña melhemdür dedi gayib oldı ittifâk oglanuñ anası çapup oraya geldi baksa görse oglancugı alca kana gark olmış yatur çagırup oglana hâtûn soylar görelüm ne söyler
kara kuyma gözlerüñ uyku almış açgıl ahı
on ikice süñücegüñ ören olmış yagşur ahı
tañrı veren öz cânuñ seyrânda imiş inde ahı
öz gevdeñde cânuñ varısa ogul haber ver baña
kara başum kurbân olsun ogul saña
dedi hâtûn gene soylamış burada
akar senüñ sularuñ kazılık tagı
akariken akmaz olsun
biter senüñ otlaruñ kazılık dagı
biteriken bitmez olsun
kaçar senüñ kazılık tag geyiklerüñ
kaçariken kaçmaz olsun
ne bileyin ogul
saña aslandanmı oldı yohsa kaplandanmı oldı
saña bu kazalar neyerden geldi
öz gevdeñde cânuñ varısa ogul degil baña
kara başum kurbân olsun ogul saña
dedi böyle deyicek oglanuñ kulagına ses tokundı başını kaldurdı anasınuñ yüzine bakdı dahı soyladı eydür
berü gelgil ag südin emdügüm hâtûn anam
ag bürçeklü 'izzetlü cânum anam
akarlıda kazılık tagınuñ günâhı yokdur aña karamagıl biterlide
otlarınuñ günâhı yokdur
kâzılık tagınuñ otlarına karamagıl
kazılık geyiklerinüñ günâhı yokdur
geyiklerine karamagıl kararısañ babama karga
bu suç bu günâh anuñdur
dedi oglan eydür
korkma canum ana bu yaradan baña ölüm yokdur dedi tag çiçegi anañ südi senüñ yaraña melhemdür dedi böyle deyicek kırk ince kız yayılup tag çiçegi devşürdiler oglanuñ anası dahı memesini bir sıkdı südi gelmedi bir dahı sıkdı süd gelmedi üçincide kendüye güç edip katı sıkdı südile kan karışık çıkdı tag çiçegi ile südi karışdurup oglanuñ yarasına urdılar bagladılar ata bindirdiler alubanı orduya getürdiler oglanı dirse hândan sakladılar at ayagı külük ozan dili çevük olur hânum oglanuñ kırk günde yarası tamâm eyü oldı ata binüp kılıç kuşanur oldı avlar kuşlar oldı dirse hânuñ haberi yok oglancugını öldi bilür ol kırk nâmerdler bunı tuydılar bir araya gelüp tanışık etdiler eyitdiler
dirse hân oglancugını öldi bilürdi şimdiki kaziyye böyle oldı bizi nep kırar dediler gelüñ dirse hânı dutalum ag ellerin ardına bağlayalum kıl sicim boynına dakalum alubanı kâfir ellerine gedelüm deyüp dirse hânı mest bulup dutup bagladılar kıl urganı boynına dakdılar bunlar atıla dirse hân yayak öñlerine bırakdılar döge döge kâfir ellerine alup getdiler dirse hâna bu hâl oldugından kimsenüñ haberi yok oguz beglerinden birisi uymadı meger hânum dirse hânuñ hâtûnı bunı duymışıdı oglancugına karşu gelüp soylamış görelüm ne soylamış
görürmisin hây ogul neler oldı neler oldı
sarp kayalar oynamadın yer obrıldı
elde yagı yogiken senüñ babañuñ üstine yagı geldi
ol kırk nâmerd babanuñ nökerleri babañı dutdılar
ag ellerin ardına bağladılar
kıl urganı boynına dakdılar
anlar atlu babañı yayan yöritdiler
alubanı kâfir eline getdiler
kalkubanı ogul yerüñden örü durgıl
kırk yigidüñ yanuña algıl
ol kırk nâmerdüñ elinden babañı kurtargıl
babañ saña kıydı ise sen babaña kıymagıl
dedi oglan anasınuñ sözini kabûl edüp kalkubanı bogaç beg yerinden örü durdı kara pulat üz kılıcın beline kuşandı ag tozluca katı yayın eline aldı altun cıdasını kolına aldı bedevî atını binüp kırk yigidin boyına aldı babasınuñ ardınca yortup getdi ol nâmerdlerüñ ardından yetdi anlar görinür yere varıcak kırk yigidin puşıya kodı ol kırk nâmerd dahı bir yere konmışıdı al şarâbuñ itisinden içerlerdi bogaç hân çarpup yetdi ol kırk nâmerd bogaç hânı gördiler bilmediler gelüñ varalum şol yigidi dahı dutalum getürelüm ikisini bir yerden öldürelüm dediler dirse hân bunı eşitdi eydür
kırk yigidüm baña amân
tañrınun birligine yokdur gümân
benüm elümi şeşüñ kolca kopuzum elüme verüñ ol yigidi ben döndüreyim gerek beni soñra öldürüñ gerek koyu verüñ dedi dirse hânuñ elini şeşdiler kolca kopuzını eline verdiler dirse hân oglı idügini bilmedi karşu gelüp soylamış görelüm hânum ne soylamış dirse hân eydür
boynı uzun bedevî atlar gederse benüm geder
senüñ de içinde binidiñ varısa gözel yigit degil baña
savaşmadın urışmadın alı vereyin döngil gerü
agayılda tümen koyun gederse benüm geder
senüñ de içinde şişlügüñ varısa degil baña
savaşmadın alıvereyin döngil gerü
kaytabânda kızıl deve gederse benüm geder
senüñ de içinde yükledüñ varısa degil baña
savaşmadın alı vereyin döngil gerü
altun başlu bân evler gederse benüm geder
senüñ de içinde odañ varısa urışmadın alı vereyin döngil gerü
ag yüzlü ala gözlü gelin gederse benüm geder
senüñ de içinde nişânluñ varısa
savaşmadın alıvereyin döngil gerü
ag sakallu kocalar gederse benüm geder
senüñ de içinde ak sakallu babañ varısa degil bawna
savaşmadın alı vereyin döngil gerü
benümiçün geldüñise gözel yigit
oglancugum öldürmişem
yigit baña yazuk degil döngil gerü
dedi oglı bogaç hân dahı burada soylamış görelüm hânum ne
boynı uzun bedevî atlar
gederse senüñgider
benüm de içimde binidim var komagum
yok kırk nâmerde
kaytabanda kızıl deve gederse senüñ geder
benüm de içinde yükledüm var
komagum yok kırk nâmerde agayılda tümen koyun
gederse senüñ geder benüm de içimde şişlügüm var
komagum yok kırk nâmerde
ag yüzlü kara gözlü kız gederse senüñ geder
benüm de içinde nişânlum var komagum yok kırk nâmerde
altun başlu bân evler senüñ gederse
benüm de içinde odam vardur komagum yok kırk nâmerde
ag sakallu kocalar gederse senüñ geder
benüm de içinde aklı şaşmış bilisi yitmiş bir koca babam vardur
komagum yok kırk nâmerde
dedi dahı kırk yigidine kol saldı kırk yigit bedevî atların oynatdı bogaç hânuñ üstine yıgnak oldı kırk yigidile at depdi savaş etdi kiminüñ boynın urdı kimini tutsak etdi babasını kurtardı babayıla ogul biribirin kucuşup aglaşdılar ahvâllerin birbiriyle söyleşdiler andan obalarına kayıtdılar hân kızı karşu gelüp dirse h3an ile oglını bir arada gördi hak ta'âlâya şükür kıldı kurbânlar eyledi açlar toyurdı sadakalar verdi oglını bagrına basup gözlerin öpdi hanlar hânı bayındır oglana beglik taht verdi dedem korkut boy boyladı soy soyladı bu oguznâmeyi söyledi
anlar dahı bu dünyâya geldi getdi
ecel aldı yer gizledi fânî dünyâ kime kaldı
gelimli gedimli dünyâ şoñ ölümlü dünyâ
kara ölüm geldüginde ag îmândan
ayırmasun
saglıgın sagıncın devletüñ hak artursın
ol ögdügüm yüce tañrı dost olup meded ersün yom vereyim hânum
yerlü kara taglaruñ yıkılmasun gölgelice kaba agacuñ kesilmesüñ
kanın akan görklü suyuñ kurumasun
kanadlaruñ uçları kırılmasun
çaparken ag boz atuñ büdirmesün
çalışanda kara pulat üz kılıcuñ gedilmesün
dürtüşürken ala gönderüñ ufanmasun
ag bürçeklü anañ yeri behişt olsun
ag sakallu babañ yeri uçmak olsun
hak yanduran çirâguñ yana dursun
kâdir seni nâmerde muhtâc etmesün
ol ögdügüm yüce tañrı dost olup meded ersün
hânum saña cânum saña