Kitâb-ı Dedem Korkut Alâ Lisan-ı Tâife-i Oğuzân/Dirse hân oglı bogac hân boyını beyân ider
hânım hey
Bir gün Kamgan oglı cân bayındır yerinden turmuş ıdı. Şâmî günlügi yeryüzine dikdürmiş idi. Ala sayvanı gökyüzine eşenmiş idi biñ yerde. İpek hâlîçası döşenmiş idi
Hânlar hânı hân bayındır. Yılda bir kerre toy edüp oguz beglerin konuklarıdı gene toy edüp atdan aygırdan. Deveden bugra koyundan koç kırdurmış ıdı bir yere ag otag bir yere kızıl otag bir yere kara otag kurdurmış ıdı kimüñ ki oglı kızı yok kara otaga konduruñ kara keçe altına döşeñ kara koyun yahnısından öñine getürüñ. Yerse yesün yemez ise tursun getsün demiş idi. Oglı olanı ag otaga kızı. Olanı kızıl otaga konduruñ oglı kızı olmayanı allâh ta'âlâ kargayupdur. Biz dahı kargaruz bellü bilsin demiş idi.
Oguz begleri birin gelüp. Yıgnak
olmaga başladı. Meger dirse hân derler idi bir begüñ oglı kızı yog idi. soylamış: görelim hânum ne soylamış
salkum salkum tañ yelleri esdüginde
sakallu bozaç torgay sayr adukda
sakalı uzun tât eri bañladukda
bedevî atlar issini görüp 'okradukda
aklı karalı seçen çagda
gögsi güzel kaba taglara gün degende
beg yigitler cılasunlar. Birbirine kuyulan çagda
alar sabâh dirse hân kalkubanı yerinden örü turup kırk yigidin boyına alup bayındır hânuñ sohbetine gelür idi bayındır hânuñ yigitleri dirse hânı karşuladılar getürüp kara otaga kondurdular kara keçe altına döşediler kara koyun yahnısından öniñe getürdiler bayındır hândan buyruk böyledür hânum dediler derüse han eydür bayındır hân benüm ne egsükligüm gördi kılıcumdanmı gördi soframdanmı gördi benden alçak kişileri ag otaga kızıl otaga kondurdı benüm suçum ne oldı kim kara otaga kondurdı dedi eyitdiler hânum bugün bayındır hândan bulruk şöyledür kim oglı kızı olmayanı tañrı ta'âla kargayupdur biz dahı kargaruz demişdür dediler dirse hân yerinden örü turdı eydür kalkubanı yigitlerüm yerüñüzden örü turuñ bu karâyıp baña yâ bendendür yâ hâtunndandur dedi
dirse hân evine geldi çagırup hâtunına soylar görelim hânum ne soylar soylama eydür
berü gelgil başum bahtı evüm tahtı
evden çıkup yöriyende selvi boylum
topugında sarmasanda kara saçlum
kurlu yaya beñzer çatma kaşlum
koşa bâdem sıgmayan tar agızlum
güz almasına beñzer al yañaklum
kadınum diregüm dölegüm
görürmisin neler oldı kalkubanı hân bayındır yerinden turmış bir yere ag otağ bir yere kızıl otag bir yere kara otag dikdürmiş ogulları ag otaga kızluyı kızıl otaga oglı kızı olmayanı kara otaga konduruñ kara keçe altına döşeñ kara koyun yahnısından öñine getürüñ yer ise yesün yemez ise tursun getsün anın kim oglı kızı olmaya tañrı ta'âlâ anı kargayupdur biz dahı kangaruz demiş gelübeni karşuladılar kara otaga kondurdılar kara keçe altuma döşediler kara koyun yahnısından öñüme getürdiler 'oglı kızı olmayanı tañrı ta'âlâ kargayupdur biz dahı kar'azar bellü bilgil dediler sendenmi dür bendenmidür tañrı ta'âlâ bize bir yatman ogul vermez nedendür dedi soyladı soylama eydür
hân kızı yerümden turayınmı
yakañıla bogazuñdan tutubanı
kaba ökçem altına salayınmı
kara pulat üz kılıcum elüme alayınmı
öz gevdeñden başuñı keseyinmi
cân tatlusın saña bildüreyinmi
alca kanuñ yeryüzine dökeyinmi
hân
kızı sebebini nedür degil maña
katı kazab ederem şimdi saña
dedi dirse hânun hâtûnı soylamış görelüm ne soylamış eydür
hây dirse hân baña kazab etme
incinüp acı sözler söyleme
yerüñden örü turgıl
ala çadıruñ yeryüzine dikdürgil
atdan aygırdan deveden bugra koyundan koç öldürgil
iç oguzuñ taş oguzuñ beglerin üstüñe yıgnak etgil
aç görsen toyurgıl
yalıncak görseñ tonatgıl
borcluyı borcından kurtargıl
depe gibi et yıg
göl gibi kımız sagdur
ulı toy eyle hâcet dile
Ola kim bir agzı du'âlınuñ alkışıyıla tañrı bize bir yatman 'ayâl vere
dedi dirse hân dişi ehlinüñ söziyile ulu toy eyledi hâcet diledi atdan aygırdan deveden bugra koyundan koç kırdurdı iç oguz taş oguz beglerin üstine yıgnak etdi aç görse toyurdı yalıñ görse tonatdı borcluyı borcından kurtardı depe gibi et yıgdı göl gibi kımız sagdurdı el götürdiler hâcet dilediler bir agzı du'âlınuñ alkışıyıla allâh ta'âlâ bir 'ayâl verdi hâtûnı hâmile oldı bir neçe müddetden soñra bir oglan togurdı oglancugını dâyelere verdi saklatdı
at ayagı külüg ozan dili çevük olur eyegülü ulalur kapurgalı böyür oglan on beş yaşına girdi oglanuñ babası bayındır hânuñ ordusına karışdı meger hânum bayındır hânuñ bir bogası var ıdı bir dâhı bugrası var ıdı ol boga katı taşa boynuz ursa un gibi ögidür idi bir yazın bir güzin bogayıla bugrayı savaşdururlar ıdı bayındır hân kalın oguz begleriyile temâşâya bakar ıdı teferrüc eder idi meger sultânum gene yazın bogayı sarâydan çıkardılar üç kişi sag yanından üç kişi sol yanından demür zencîr ile bogayı tutmışları dı gelüp meydân ortasında koyu verdiler
Meger sultânum dirse hânuñ oglancugı üç dahı ordı uşagı meydânda aşuk oynarlar ıdı bogayı koyu verdiler oglancuklara kaç dediler ol üç oglan kaçdı dirse hânuñ oglancugı kaçmadı ag meydânıñ ortasında bakdı turdı boga dahı oglana sürdi geldi diledi ki oglanı helâk kılayıdı oglan yumugıyıla boganuñ alnına kıya tutup çaldı boga götin götin getdi boga oglana sürdi gerü geldi oglan yene boganuñ alnına yumrugıyıla katı urdı oglan bu katla boganuñ alnına yumrugını tayadı sürdi meydânuñ başına çıkardı bogayıla oglan bir hamle çigişdiler iki talusınuñ üstine boganuñ turdı ne oglan yeñer ne boga yeñer oglan fikr eyledi, eydür bir tama direk ururlar ol tama tayak olur ben bunuñ alnına neye tayak olurın tururın dedi oglan boganuñ alnından yumrugın gederdi yolından savıldı boga ayag üstine turamadı düşdi depesinüñ üstine yıklıdı oglan bıçagına el urdı boganuñ başını kesdi
oguz begleri gelüp oglan üstine yıgnak oldılar tahsîn dediler dedem korkut gelsün bu oglana ad kosun böylesince alup babasına varsun babasından oglana beglik istesün taht alversin dediler çagırdılar dedem korkut gelür oldı oglanı alup babasına vardı dede korkut oglanuñ babasına soylamış görelüm hânum ne soylamış eydür
hey dirse hân oglana beglik vergil
taht vergil erdemlidür
boynı uzun bedevî at vergil
biner olsun
hünerlidür
agayıldan tümen koyun vergil bu oglana
şişlik olsun erdemlidür
kaytabandan kızıl deve vergil bu oglana
yüklet olsun hünerlidür
altun başlu ban ev vergil bu oglana
gölge olsun erdemlidür
çigin kuşlı cübbe ton vergil bu oglana
geyer olsun hünerlidür
Bayındır Hânuñ ag meydânında bu oglan ceng etmişdür bir boga öldürmiş senüñ ogluñ adı bogaç olsun adını ben verdüm yaşını allah versün dedi
Dirse hân oglana beglik verdi taht verdi oglan tahta çıkdı babasınuñ kırk yigidin añmaz oldı ol kırk yigit hased eylediler birbirine söylediler gelüñ oglanı babasına kovlayalum ola kim öldüre gene bizüm 'izzetümüz hürmetümüz aluñ babası yanında hoş ola artuk ola dediler vardı bu kırk yigidüñ yigirmisi bir yaña yigirmisi dahı bir yaña oldı evvel yigirmisi vardı dirse hâna bu haberi getürdi eydür görürmisin dirse hân neler oldı yarımasun yarçımasun senüñ ogluñ kür kopdı erçel kopdı kırk yigidin boyına aldı kalın oguzuñ üstine yöriyiş etdi ne yerde güzel kopdıyısa çeküp aldı ag sakallu kocanuñ ağzın sögdi ag bürçeklü karınuñ südin tartdı akan turı sulardan haber geçe arkurı yatan ala tagdan haber aşa hânlar hânı bayındır haber vara dirse hânuñ oglı bölye bid'at işlemiş deyeler gezdügüñden öldügüñ yeg ola bayındır hân seni çagıra saña katı kazâb eyleye böyle ogul senüñ neñe gerek böyle ogul olmakdan olmamak yegdür öldürseñe dediler
Dirse hân varuñ getürüñ öldüreyim dedi böyle degeç hânum ol nâmerdlerüñ yigirmisi dahı çıka geldi ve bir kov anlar dahı getürdiler eydür kalkubanı dirse hân senüñ ogluñ yerinden örü turdı gögsi güzel kaba taga ava çıkdı sen var iken av avladı kuş kuşladı anasınuñ yanına alup geldi al şarâbuñ itisinden aldı indi anasıyıla sohbet eyledi atasına kasd eyledi senüñ ogluñ kür kopdı ercel kopdı arkurı yatan ala tagdan haber vara dirse hânuñ oglı böyle bid'at eylemiş deyeler seni çagırdılar bayındır hânuñ katında saña kazab ola böyle ogul neñe gerek öldürseñe dediler
dirse hân eydür varuñ getürüñ öldüreyim böyle ogul maña gerekmez dedi dirse hânuñ nökerleri eydür biz senüñ ogluñı nece getürelüm senüñ ogluñ bizüm sörümüz almaz bizüm sözümüz ile gelmez kalkubanı yerüñden örü turgıl yigitlerüñ uhşagıl boyuna algıl ogluña ugragıl yanuña alup ava çıkgıl kuş uçurup av avlayup ogluñı ohlayup öldüre görgil eger böyle öldürmez iseñ bir dürlü dahı öldürimezsin bellü bilgil dediler soylama
salkum salku tañ yelleri esdüginde
sakallu bozaç torgay sayradukda
bedevî atlar issin görüp 'okradukda
sakalı uzun tât eri bañladukda
aklı karalı seçilin çagda
kalın oguzuñ teglini kızı bezenen çagda
gögsi güzel kaba taglarda gün degende
beg yigitler cılasunlar birbirine kuyulan çagda
alar sabâh dirse hân yerinden örü turdı oglancugın yanına alup kırk yigidin boyına saldı ava çıkdı av aladılar kuş kuşladılar ol kırk nâmerdüñ birkaçı oglanuñ yanına geldi eydür babañ dedi geyikleri kovsun getürsün benüm öñümde depelesün oglumuñ at segirdişin kılıç salışın ok atışın göreyim sevüneyim kıvanayım güveneyim dedi dediler oglandur he bilsün geyigi kovar ıdı getür idi babasınuñ öñinde siñirler idi babam at segirdiyüme baksun kıvansun oh atışuma baksun güvensin kılıç çalışuma baksun sevünsün ol kırk nâmerdler eydürler se hân görürmisin oglanı yazıda yabanda geyigi kovar senüñ öñüñe getürür geyige atar iken okıla seni urur öldürür ogluñ seni öldürmedin sen ogluñı öldüri gözüñle dediler oglan geyigi kovar iken babasınuñ öñinden gelüp geder idi dirse hân korkut siñirli katı yayın eline aldı üzengüye kalkup katı çekdi uz attı çıkdı oglanı iki talusınuñ arasında urup çıkdı yıkdı oc tokındı alca kanı şorladı koynı toldı bedevî atınuñ koynun kucakladı yere düşdi dirse hân istedi kim oglancugınuñ üstine gürleyüb düşeyidi ol kırk nâmerd komadı atınuñ cılavısın dönderdi ordusuna gelür oldı
dirse hânuñ hâtunı oglancugumun ilk avıdır deyü atdan aygırdan deveden bugra koyundan koç kırdurdı kanlu oguz beglerin komılıyayım dedi yumurlanup yerinden örü turdı kırk ince kızı boyına aldı dirse hâna karşu vardı kapak kaldurdı dirse hânuñ yüzine bakdı sagılan solına göz gözdürdi oglancugını görmedi kara bagrı sarsıldı dom yüregi oynadı kara kıyma gözeri kan yaş toldı çagırup dirse hâna soylar görelüm hânum ne soylar
berü
gelgil başum bahtı evüm tahtı hân babamuñ güyegüsi kadın anamuñ sevgüsi atam anam verdügi göz açuban gördügüm göñül verüp sevdügüm a dirse hân kalkubanı yerinden örü turduñ yelisi kara kazılık atuñ butun bindüñ gögsi güzel kaba taga
ava çıkduñ
iki varduñ bir gelürsin yavrım kanı karañu dünde buldugum ogul kanı çıksun benim göz gözüm a dirse hân yaman segrür kesilsün oglan emen süd tamarum yaman sızlar saru yılan sokmadın agca tenüm kalkup şişer yalıñuzca ogul görinmez bagrum yanar kur kuru çaylara sucu saldım kara tonlı derveşlere nezirler verdüm aç görsem toyurdum yalıncak görsem tonatdum depe gibi et yıgdum göl gibi kımız sagurdum dilek ile bir ogul gücile buldum
yalñuz
ogul haberin a dirse hân
degil maña
karşu yatan al tagdan bir ogul uçurdıñ ısa
degil maña
kamın akan yügrük sudan bir ogul akıtdun ısa
degil maña
aslan ıla kaplana bir ogul yedürdüñ ise
degil maña
kara tonlu azgın dînlü kafirlere bir ogul aldurduñ ısa
degil maña
hân babamuñ katına ben varayım
agız hazîne bol leşker alayın
azgun dînlü kâfire ben varayım
yaralanup kazılık atumdan enmeyince
yeñüm ile alca kanum silmeyince
kol bud olup yer üstine düşmeyince
yalıñuz ogul yollarından dönmeyeyim
yalıñuz ogul haberin a dirse hân degil maña
kara başına kurbân olsun bugün saña
dedi zârılık eyledi agladı böyle degeç dirse hân hâtûnına cevab vermedi ol kırk nâmerd karşu geli eydür ogluñ sagdur esendür avdadur bugün yarın kanda ise gelür korkma kayurma beg sarhoşdur cevâb veremez dediler dirse hânuñ hâtûnuñ kayıtdı gerü döndi
katlanmadı kırk ince kızı boyına aldı bedevî ata binüp oglancugın isteyü getdi kışda yazda karı buzı erimeyen kazılık tagına geldi çıkdı alçakdan yüce yerlere çapup çıkdı baksa görse bir derenüñ içine karga kuzgun ener çıkar konar kalkar bedevî atın ökçeledi ol tarafa yöridi
meger sultânum oglan ol arada yıkılmış ıdı karga kuzgun kan görüp oglanuñ üstine konmak ister idi oglanuñ iki kelbcügezi var ıdı kargayı kuzgunı kovar ıdı kondurmaz ıdı oglan anda yıkıldukda boz atlu hızır oglana hâzır oldı üç katla yarasın eliyile sıgadı saña bu yaradan korhma oglan ölüm yokdur tag çiçegi anañ südiyile senüñ yaraña melhemdür dedi gayib oldı
oglanuñ anası oglanuñ üstine çapup çıka geldi baksa görse oglancugı alca kana bulaşmış yatur çagırduban oglancugına soylar görelüm hânum ne soylar eydür
kara kıyma gözlerüñ uyhu almış
açgıl ahı
on ikince süñücügüñ uzun olmış
yagşur ahı
tañrı veren tatlu cânuñ seyrânda imiş
endi dahı
öz gözüñde cânuñ var ısa ogul der
haber maña
kara başum kurbân olsun
ogul saña
nagazlık tagı akar senün sularıñ
akar gibi akmaz olsun
biter senüñ geyiklerüñ kazılık tagı
kaçar iken kaçmaz olsun taşa dönsün
ne bileyin ogul
arslandanmı oldı yoh ise kaplandanmı oldı
bu kazâlar saña nereden geldi
ol gevdeñde cânuñ var ısa ogul
haber maña
kara başum kurbân olsun
ogul saña
agız
dilden birkaç kelime
haber maña
dedi böyle degç oglanuñ kulagına ses tokındı başın kaldurdı yalabıdak gözin açdı anasınuñ yüzine bakdı soylamış görelüm hânum ne soylamış eydür
berü gelgil ag südin emdügim kadınım ana
ag bürçeklü 'izzetlü cânum ana
akarıda kargamagıl
kazılık tagınuñ günâhı yokdur
biterlide otlarına kargamagıl
kazılık tagınuñ suçı yokdur
kaçar geyiklerine kargamagıl
kazılık tagınuñ günâhı yokdur
arslan ıla kaplanına kargamagıl
kazılık tagınuñ suçı yokdur
kargar ısañ babama karga bu suç bu günâh babamdandur dedi oglan yene eydür ana aglamagıl maña bu yaradan ölüm yokdur korhmagıl boz atlu hızır maña geldi üç kerre yaramı sıgadı bu yaradan saña ölüm yokdur tag çiçegi anañ südi saña merhemdür dedi böyle degeç kırk ince kız yayıldılar tag çiçegi devşirdiler oglanuñ anası emcegin bir sıkdı südi gelmedi iki sıkdı südi gelmedi üçüncide gendüye darb eyledi kanı toldı sıkdı süd ile kan karışuk geldi tag çiçegiyile südi oglanuñ yarasına urdılar oglanı ata bindürdiler alubanı ordusına getdiler oglanı hekimlere ısmarlayup dirse hândan sakladılar
at ayagı külüg ozan dili çevük olur hânum oglanuñ kırk günde yarası oñaldı sapasag oldı oglan ata biner kılıç kuşanur oldı av avlar kuş kuşlar oldı dirse hânuñ haberi yok oglancugın öldi bilür
ol kırk nâmerdler bunı tuydılar ne eyleyelüm deyü tanışdılar dirse hân eger oglancugın görür ise arturmaz bizi hep kırar dediler gelüñ dirse hânı tutalım ag ellerin ardına bağlayalum kıl sicim ag boynına takalum alubanı kâfir ellerine yönelelüm deyü dirse hân tutdılar ag ellerin ardına bagladılar kıl sicim boynına takdılar ag etinden kan çıkınca dögdiler dirse hân yaban bunlar atlu yöridiler alubanı kalın kâfir ellerine yöneldiler dirse hân tutsak oldı geder
dirse hânuñ tutsak oldugından oguz beglerinüñ haberi yok meger sultânum dirse hânuñ hâtûnı bunı tuymış oglancugına karşu varup soylamış görelim hânum ne soylamış eydür
görürmisin ay ogul neler oldı
sarp kayalar oynanmadı yer obrıldı
elde yagı yok iken senüñ babanuñ üstine yagı geldi
ol kırk nâmerd babanuñ yoldaşları babañı tutdılar
ag ellerin ardına bagladılar
kıl sicim ag boynına takdılar
gendüler atlu babañı yabak yöritdiler
alubanı kalın kâfir ellerine yöneldiler hânum ogul kalkubanı yerüñden örtü turgıl
kırk yigidüñ boyuña algıl
babañı ol kırk nâmerdden kurtargıl
yöri ogul babañ saña kıydıyısa sen babaña kıymagıl
dedi oglan anasınuñ sözin sımadı bogaç beg yerinden örü turdı kara pulat üz kılıcın beline kuşandı ag tozluca katı yayını eline aldı altun cıdasın eline aldı bedevî atını tutdurdı butun bindi kırk yigidin boşına aldı babasınuñ ardınca yortup getdi ol nâmerdler dahı bir yerde konmışlarıdı al şarâbuñ itisinden içerleridi bogaç hân çapup yetdi ol kırk nâmerd dahı bunı gördiler eyitdiler gelüñ varalum şol yigidi tutup getürelüm ikisini bir yerde kâfire yetürelüm dediler
Dirse Hân eydür kırk yoldaşum amân tañrının birligine yokdur gûmân menüm elümi şeşûñ kolça kopuzum elüme verüñ ol yigidi döndereyim gerek beni öldürüñ gerek dirgürüñ koyu verüñ dedi elimi şeşdiler kolça kopuzın eline verdiler dirse hân oglancugı idügin bilmedi karşu geldi soylar görelüm hânum ne soylar eydür
boynı uzun bedevî atlar
geder ise menüm geder
senüñ de içinde binidüñ varısa yigit
degil maña
savaşmadın urışmadın alı vereyim
döngil gerü
agayıldan tümen koyun
gederise menüm geder
senüñ de içinde şişliüñ varısa
degil maña
savaşmadın urışmadın alı vereyim
döngil gerü
kaytabandan kızıl deve
geder ise menüm geder
senüñ de içinde yükletüñ varısa
degil maña
savaşmadın urışmadın alı vereyim
döngil gerü
altun başlu ban evler
gederise benüm geder
senüñ de içinde odañ varısa yigit
degil maña
savaşmadın urışmadın alı vereyim
döngil gerü
ag yüzlü ala gözlü gelinler
geder ise menüm geder
senüñ de içinde nişânluñ varısa
yigit
degil maña
savaşmadın urışmadın alı vereyim
döngil gerü
ag sakallu kocalar
gederise menüm geder
senüñ de içinde ag sakallu bañ varısa
degil manã
savaşmadın urışmadın kurtarayım
döngil gerü
menüm içün geldüñ ise
oglancugum öldürmişem
yigit saña yazugı yok
döngil gerü
dedi oglan burada babasına soylamış görelüm hânum ne soylamış
boynı uzun bedevî atlar
gederise senüñ geder
menüm de içinde binidüm var
komagım yok kırk nâmerde
kaytabanda kızıl deve
senüñ geder
menüm de içinde yükletim var
yok kırk nâmerde
ag yüzlü ala gözlü gelin
senüñ gederise
menüm dahı içinde nişânlum var
komagım yok kırk nâmerde
altun başlu ban evler
senüñ gederise
menüm de içimde odam var
komagım yok
kırk nâmerde
ag sakallu kocalar
senüñ gederise
menüm dahı içinde
bir aklı şaşmış biligi yitmiş koca babam var
komagım yok kırk nâmerde
dedi kırk yigidine dülbend saldı el eyledi kırk yiğit bedevî atın oynatdı oglanuñ üzerine yıgnak oldı oglan kırk yigidin boyına aldı at depde ceng ü savaş etdi kiminüñ boynın urdı kimini tutsak eyledi babasını kurtardı kayıtdı gerü döndi dirse hân burada oglancugı sag idügin yene bildi
hânlar hânı oglana beglik verdi taht verdi dedem korkut boyu boyladı soy soyladı bu oguznâmeyi düzdi koşdı böyle dedi
anlar dahı bu dünyâya geldi geçdi
kervân gibi kondu göçdi
anları dahı ecel aldı yer gizledi
fânî dünyâ ye kaldı
kara ölüm geldüginde
geçit versün
saglıgıla sagıçın devletüñ hak artursın
ol ögdügüm yüce tañrı dost olubanı meded ersün
yom vereyin hânum
yerlü kara taglaruñ yıkılmasun
gölgelice kaba agacuñ kesilmesün
kamın akan görkli suyuñ kurımasun
kanadlaruñ uçları kırılmasun
çapariken ag boz atuñ büdremesün
çalışanda kara pulat üz kılıcuñ gedilmesün
dürtişüriken ala gönderüñ ufanmasun
ag bürçekli atañ yeri behişt olsun
ag sakallı babañ yeri uçmag olsun
hak yanduran çırâguñ yana tursun
kâdir tañrı seni nâmerde muhtac eylemesün
hânum hey
Salur Kazanuñ evi yagmalandugı boyı beyan eder
bir gün ulaş oglı tülü kuşuñ yavrısı beze miskîn umudı amıt suyınuñ aslanı karacuguñ kaplanı koñur atuñ eyesi hân uruzuñ