Sağduyu Tanrısızlığın İlmihali/İyilikler ve Kötülükler Doğanın Zorunlu Nedenleri ve Eserleridir. Bunda Hiçbir Şeyi Değiştirmeyen Allah Ne Allahtır?
Evren olabildiği şeyden başka bir şey değildir.1 Evrende duygulu varlıklar haz ve acı duyarlar. Yani bazen hoş, bazen acıklı biçimde duygulanırlar. Bu eserler, bu sonuçlar zorunludur. Bu eserler, kendi özel duyularıma göre etkide bulunan etkenlerden oluşur. Bu eserler, benim kendi yaratılışım ve içeriğimin bir sonucu olarak, zorunlu biçimde ya hoşuma gider ya da gitmez. Aynı yaratılış, bu etkenlerin bazılarından sakınmaya, bunları ortadan kaldırmaya, uzaklaştırmaya ve yok etmeye, bazılarını ise aramaya, arzu etmeye, elde etmeye zorunlu kılar. Her şeyin zorunluluk sonucu olduğu âlemde, hiçbir şeye yaramayan, her şeyi olağan akışına terk eden bir Allah, zorla kabul ettirilen bir şahsiyetten başka bir şey midir? O, kendisinin de bağlı olduğu genel yasalarda hiçbir şey değiştirmeyen sağır bir Allah'tır. Benim lehimde ancak pek az bir şey yapmak isteyen "zat"ın sonsuz kudreti kaç para eder? Benim mutluluğuma karşı ilgisiz olan bir "zat"ın iyiliği, sonsuz büyüklüğü nerede? Bana sonsuz bir iyilik yapabileceği halde sınırlı bir iyilik bile yapmak istemeyen bir zatın teveccühü benim neme yarar?
1 Dün ve Yarın adlı ve Dr. Gustave Le Bon'dan çevrili kitabımızın "Felsefi Görüşler" bölümüne bakınız.