minvalde de belirsiz olan topluluk, şu durumda önemli bir araştırma sahası olarak kabul edilmelidir. 9 numaralı anlatıda, yamyamlığın diyete bağlı olarak gerçekleştirildiği kadar, exo-yamyamlık içerdiği için kıtlığa veya diğer zaruri durumlara bağlı olarak da gerçekleştirilmiş olabileceği ihtimali üzerinde durulmalıdır. Buna göre 9 numaralı anlatıda yamyamlığı gerçekleştiren yaşlı ve saçları kınalı ihtiyar bir kadının kocasından başlamak üzere torununu da yemiş olması başlangıçta endoyamyamlıkken, dönemin şartlarıyla ilişkilendirildiğinde bir exoyamyamlığa dönüştüğü göz önünde bulundurulmalıdır. Anlatının kaynak kişiler tarafından tarihlendirilmesi, bu hususta aydınlatıcı bir niteliğe sahip olabilir. Kaydedilen anlatıların bir kısmında bu hadisenin 100 yıl kadar önce gerçekleştirildiğine ilişkin birtakım ifadeler bulunmaktadır. Üstelik yöredeki hemen her yerin eski (Ermenice) bir adının bulunmasına rağmen, Bahçıvan mezrası yahut Taşaltı mezrası olarak bilinen mahallenin eski bir adının bulunmaması da dikkat çekicidir. Bahsedildiği gibi su kenarında bulunan ve yerleşime oldukça müsait olan bu yer, anlatılar bağlamında değerlendirildiğine 100 yıl kadar önce gerçekleşen bu hadise neticesinde eski adını yitirmiş ve sözlü tarihte Mirovharan Köyü olarak anılagelmiştir. Üstelik ekte sunulan Görsel 4’te de görüldüğü gibi söz konusu topluluğa ait olduğu söylenen evler, 1000 yıl olabilecek kadar eski olmadığı gibi, ahşap hatılları dahi ayaktadır ve çökmemiştir.
Osmanlı İmparatorluğu dönemine ait arşiv kayıtları incelendiğinde eskiden Hakkâri’ye bağlı olan 1935 tarihinden kısa bir süre önce Van’a bağlanan, 27.05.1943 tarihinde adı Şitak, Şatak yahut Şâh’tan Çatak olarak değiştirilen Çatak’ta pek çok kıtlık hadisesinin yaşandığı görülür (bk. BCA, 161/11/9).Bu kıtlıkların tarihi Başbakanlık Osmanlı Arşivleri ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri’nden yola çıkılarak kronolojik olarak 1564 (H. 972), 1579 (H. 987), 1788 (H. 1203), 1880, 1893 (H. 1311), 1908 (H. 1326) sırasıyla verilebilir (bk. BCA ve BOA). Dolayısıyla kıtlık, yörenin bilinen yakın tarihinde mütemadiyen maruz kaldığı bir olgudur. Bu minvalde Çatak’ın mezralarından birinde de aynı olgunun yaşanmış olabileceği ve yamyamlığın bu suretle başlamış olabileceği her anlatı için iddia edilebilir.
Yazılı Kaynaklar
Arens, W. (1980). The man-eating myth: Anthropology & Anthropophagy. New York: Oxford University.
Atnur, G. (2011). Anadolu, Tatar (Kazan) ve Başkurt Türklerinin masallarında insan yeme (yamyamlık) motifi. Karadeniz, S. 9, 132-151.
Avramescu, C. (2003). An intellectual history of cannibalism. Oxford: Princeton University Press.
Aykut, A. S. (1999). “İbn Battûta”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 19, 361-369, Ankara: TDV
14
