9. — OPERET
I. Çuhacıyan. II. Binbaşı Haydar Bey. III. Bayazıt ve Gedikpaşa tiyatroları arasındaki rekabet. IV. Operet san'atkârları. V. Temaşayı hüner. Mesirei efkâr, Operayı Oşmani tiyatroları.
1908 meşrutiyetinden evvelki tiyatro hayatımızda bir de musikili oyunlar faslı vardır. Operet tecrübesinin ilk zamanlarda büyük alâka görmüş olduğu anlaşılıyor. Bu hareketin başında Çuhacıyan isminde bir bestekârı görüyoruz.
Dikran Çuhacıyan Efendi 1840 yılında İstanbulda doğmuştur. İlk musiki tahsili Türkiyededir, fakat daha sonra İtalyaya gidip Milâno konservatuvarında okumuştur. Tiyatroya merak sardıran Dikran Çuhacıyan Efendi, muhtelif operetler vücude getirmiştir. İlk eseri olan (Arzae) isimli operet, Naumun tiyatrosunda oynanmış, büyük muvaffakiyet kazanmıştır. Çuhacıyanın bundan sonra vücude getirdiği “Olimpiya" isimli operetin birçok parçaları Viyana, Napoli gibi şehirlerde büyük konserlerde çalınmış ve bestekârın ismini memleket hudutları dışına çıkarmıştır.
Çuhacıyan, bundan sonra Arifin hilesi, Köse kâhya, Leblebici Horhor operetlerini yapmış, bunlar İstanbuldan başka Kahirede ve Atinada da oynamıştır. Çuhacıyanın yaptığı Zemire ismindeki opera-feeri 1891 yılında Beyoğlunda Konkordiya kışlık tiyatrosunda Matmazel Bennati Fransız trupu tarafından
Çahacıyan Efendi
64
