TÜRK TİYATROSU
isimli bir perdelik bir komedi yazdı (1860). Bu piyes Tercümanı ahval gazetesinin 2, 3, 4, 5 numaralı sayılarında tefrika halinde neşredildi. “Şair evlenmesi", uzun zaman bu gazete koleksiyonu içinde kalmış, ancak 1908 meşrutiyetinden sonra ve Selânikte teşekkül eden bir amatör tiyatro hey'eti tarafından sahneye konulmuştur[1]. Bu temsil hey'etinde dahil bulunan İbrahim Necmi Bey, piyesin o zaman Selânikte kitap halinde de neşredilmiş olduğunu söyler.
“Şair evlenmesi" nin tamamı, Ahmet Rasim Beyin “büyük muharrirlerden Şinasi" isimli eserinde de vardır [2].
Şinasi, bu piyesinde eskidenberi sürüp gelen görücü ile evlenme usulünün fenalıklarını gösterir, bu eski âdetimizle alay eder. Rüşvet alan imamı, şer'î hileyi, mahallelinin namus telâkkisini tasvir eder. Mevzu şudur:
Şair Müştak Bey, Kumru Hanım isminde bir güzel kıza âşık olur. Kızın ailesine haber gönderip evlenmek istediğini bildirir, razı olurlar. Fakat Kumru Hanım ailenin küçük kızıdır, sırada ablası var, önce onu evlendirmek lâzım. Onun için ailesi Kumru Hanım yerine hoppa şöhretli ve yaşlı olan ablasını Müştak Beye vermeğe kalkarlar. Şair evleneceği akşam bu işin farkına varır, düştüğü tuzaktan kurtulmak için bir hayli sıkıntı çeker, nihayet Hikmet Bey isminde bir arkadaşının akıllılığı, becerikliliği, imama rüşvet vermesi sayesinde maksadına erer.
Eserin mevzuu da, tertibi de basittir. Fakat dili çok temizdir, sadedir, güzel bir konuşma dilidir. İlk tiyatro eserimizdeki yazılış tarzını göstermiş olmak için şunları da kaydedeyim:
Şinasi, eserinin başına şunları yazmıştır:
“Mutarıza içinde bulunan kelâm yalnız hali tarif içindir. Bazı kelimelerin imlâsında mahsusî olan yanlışlık dahi tekellümün telâffuzunu takip içindir.
Şairin evlenmesi oyunu bir fasıldan ibarettir. İşbu oyunun fıkrası gelin odasında vuku bulur.
Şinasi, piyes karşılığı olarak oyun kelimesini kullandığı gibi eşhas karşılığı olarak ta takım kelimesini kullanmış, yanına Fransızca personnage kelimesini yazmıştır. Meclis karşılığı olarak ta fıkra kelimesi kullanılmıştır. Piyes bir perdedir, bu perde de dokuz meclise ayrılmıştır. Oyun ve takım, orta oyunu ıstılâhlarındandır. Perde karşılığı olarak fasıl, meclis karşılığı olarak fıkra kelimelerini Şinasi bulmuştur.
[1] Edebiyat tarihi: İbrahim Necmi. İstanbul. [2] Büyük muharrirlerden Şinasi: Yazan Ahmet Rasim S. 139 İstanbul Yeni Matbaa. 1927.
29
