TÜRK TİYATROSU —
yolda: uzun müddet devam etmediler, sonraları tulûat tiyatrolarına geçtiler. 1876 da Gedikpaşa tiyatrosunda sahneye çıkmış olan Ahmet Fehim Efendi yarım asır bu san'ata emek ve ömür verdi.
Sultan Aptülhamit tahta çıktıktan sonra 1876 da Türk-Rus muharebesinden evvel Lort Salisborinin riyasetindeki İngiliz diplomasi heyeti İstanbula geldiği zaman Gedikpaşa tiyatrosunu bilhassa görmek istemiş, burada verilen üç temsilde Osmanlı sarayı erkâniyle birlikte hazır bulunmuş, Türkiyede tiyatro san'aatının gördüğü terakki ve tekâmüle şaşmıştı.
Gedikpaşa tiyatrosunun repertuvarını Molyerden, Hügodan, Dümadan tercüme edilmiş klâsik eserler, tarihî dramlar, Ksaviye dö Montependen, Jül Mariden tercüme edilmiş cinai melodramlar ve telif Türk temaşa eserleri teşkil ederdi. Gedikpaşa tiyatrosunda senede ancak dört defa da ermenice piyes temesil edilirdi. 1876 dan itibaren bir Fransız mütehassıs getirtildi, şarkılı piyesler de oynanmıya başlanıldı.
Gedikpaşa tiyatrosunun 1878 senesi kânunuevvelinin 25 inci Çarşanba günü san'atkârlardan Davit Tiriyans şerefine verilen müsamereye ait ermenice iylân varakasında şöyle bir kayıt var. Müsamerede Molyerin “Avar" piesinin temsil edileceği yazıldıktan sonra deniliyor ki :
"Fiatlar muayven değildir, tyatro seyircilerinin arzusuna ve lûtüflerine sâbidir: San'atkâr Davit Tiriyansın menfaatine olduğu için kabilse lütfen hanımların da duhuliye vermeleri rica olunur...
Bu iylândan muayyen bir kimsenin menfaatine olmıyan temsillerde kadınların ücrete tâbi olmadıkları gibi bir mânâ çıkıyor. Bunun böyle olup olmadığına dair hiç bir yerde bir kayde tesadüf edemediğim gibi o devri yaşamış, Gedikpaşa tiyatrosuna devam etmiş zevat ta bu husustaki sualime buüa dair bir şey hatırlıyamadıkları cevabını verdiler.
Gerek sultan Aziz devrinde, gerek ondan sonra gelen sultan Murat ve Abtülhamit devirlerinde zaman zaman sıkı bir sansür tatbik ediliyor, hürriyet âşıkı genç Türkler takip olunuyorlardı. Gedikpaşa tiyatrosu asıl kuvvetini bu genç Türklerden aldığı için zaman zaman sarsıntılara uğramaktan da kurtulmamıştır.
Muhtelif telif piyeslerin temsili menedilmiş, muhtelif Türk muharrirler nefyolunmuştur.
27
