TÜRK TİYATROSU
I. İlk temsil,
II. Zevkimiz değişiyor.
III. Türkçe gazetelerde ecnebi piyeslerinin hulâsaları.
IV. İstanbulda ilk tiyatro binaları,
Avrupa sermayesi, ötedenberi Osmanlı imparatorluğu ülkesini, soyulup sömürülmeğe pek uygun saymış, buralarda müstemlekeler kurmak hayallerine düşmüş, emniyetli pazarlar aramıştır. Osmanlı imparatorluğunun her hakanın isteğine, her paşanın Avrupalı bezirgânlarla anlaşma şekline göre değişen nizamları içinde Avrupa sermayesi, bu emniyeti buldukça toprağımıza yanaşmış, havada emniyetsizlik kokusu sezince çekilip gitmiştir.
Üçüncü Sultan Ahmedin halkın çektiği sıkıntıya gözleri kapalı, yalnız hakanın ve saray çevresinde toplananların eğlencesini düşünen sefahat ve karışıklık idaresi içinde Onsekizinci yüzyılda Türkiye, Avrupa sermayesine en müsait bir hal almıştı. Damat İbrahim Paşanın lâle devri, Osmanlı tarihinde Avrupalıların İstanbula en çok gelip gittikleri bir devirdir
Damat İbrahim Paşanın taşkın eğlence merakına, o devrin İstanbuldaki ecnebi muhiti de cevap vermekten geri kalmadı. Hakan sarayında, vezir yalılarında, köşklerde, bahçelerde yapılan çırağan safalarına, helva sohbetlerine davet edilen ecnebi sefarethaneler mensupları, karşılık davetler yaptıkları zaman şarkta yeni bir eğlence göstermiş olmak için komedyalar oynadılar.[1]
Osmanlı imparatorluğunun son çağları türlü bozgunluklar içinde geçti. Hakanlık düzeninin kötülüğü, bu düzenin kötö kullanılması imparatorluğun günden güne alçalmasına sebep oluyordu. Fakat asıl bu alçalmadaki zorlu sebeplerden biri ve büyüğü doğu medeniyetininin artık yerini yapmış, çağını bitirmiş, eskimiş, kocalmış olması idi.
Osmanlı imparatorluğunun son çağlardaki bozukluğu içinde gerek ikide bir türlü korkunç düzensizlikler, densizlikler yapan,- ↑ Lâle devri: Ahmet Refik. Sahife: 5). İstanbul, İbrahim Hilmi kütüphanesi. 1915; birinci tab'ı.
11
