- 72 -
Mondros pasaportu yoktur. İskenderon ve Antakye havalisinde türk propagandasının seferber halde olduğunu söyleyen fransız gazeteleri kendilerinin bu aleni tahriklerine karşı bizi kör, alemi sersemmi sanıyorlar?
Bize göre ermeniler
Pek yakın tarihler de gösterir ki Rus çarlığı tarafından ilk ermeni ihtilâl komitası
teşkil edilerek memleketimizde asayişsizlik
ikaına başladıkları güne kadar ermeniler türkiyede en sakin, en müsterih ve en müreffah bir vatandaş zümresi halinde idiler.
Çalışkan, zeki ve müsteit bir millet olan
bu vatandaşlar memleketin her tarafında yerli
senayi vücude getirmişler ve zengin olmuşlardı. Fakat Rus çarlığı herkesten ziyade bu
milletin başına bela olmuş, bu sakin ve mesut adamları felâkete sevketmiştir.
Türkiye ekalliyetleri içinde türk ahlâkına
türk adetlerine ve türk sanayiine en çok
uyabilmiş olanlar ermenilerdir. Şark vilayetlerimizde ermeni kadınları türkler gibi çarşaf
giyerlerdi. İstanbulda bile daima türkçe konu-
- 73 -
şan ve ermenice bilmeyen aileler çoktur. Musikimizde, Edebiyatımızda ve tiyatro gibi güzel san'atlarımızda bir türk kadar ilerlemiş pek çok ermeni usdatları vardır. Meselâ merhum Terzi Başiyan efendinin türk şairi Fuzuli hakkında yazdığı iki muazzam ciltlik kitap türk edebiyyat tarihinde unutulmaz bir şah eserdir. Ayat mecmuası bir aralık bundan bahsetmiş ve zannedersem maarif vekâletimizce de tercüme ve neşrine karar verilmiştir.
Lozan muahedesinden sonra akalliyetler hukukundan vaz geçerek türk vatandaşlariyle müsavî hukukta bulunmalarını en evvel isteyen ve layik idare sistemi kabul edenler Ermeni katolikleri olmuştur. Propaganda ve siyaset tesirinden uzak kalmış veya bu tesirlerin mahiyetini anlamış olan her ermeni türk idaresinden daha müsait, daha mesut ve daha şefkatli bir idare olmayacağını söyler. Aleyhimizde ecnebi siyasetlerinin bir aleti olarak çalışanlardan bahsederken bütün ermeni namı altındakilerden bahsettiğimize hükmetmemelidir. Hatta yine yukarıdaki izahatten anlaşıldığı bu hususta taşnakların bile hepsini aynı gözle muhakeme etmek doğru olmaz. Burada son sözü ermeni-
