birtakım nizâmları ahz etmesi, bu nizâmların birinden dîgerine geçilmesi ve böyle yanaşık nizâmlarda bir ahenk ve intizâma riâyetle esliha isti’mâlinin icrâsı vesâire gibi.
Ancak (Ta’lîm-nâme-3) sini okursak:
Harbde yalnız sâdeliğin zâmin-i muvaffakıyyet olduğu ve bu sebebden kullanılacak nizâmların sâde ve basît olması ve fakat emniyyet-i kâmile husûlüne kadar ta’lîm edilmesi lâzım geleceğini anlarız ki bu kaideye riâyet etdiğimizde te’sîs-i inzibât için icrâ’ etdireceğimiz bu nev’ ta’lîmlerle müddet-i iştigalimizin mahdûd olması lüzûmuna kail oluruz; bu husûsda emniyyet-i kâmile husûlü hâlinde fazla iştigal bî-lüzûm kalır.
Hâl-bu-ki aynı mâddenin müteâkıb satırlarındaki:
“Kesginlik ve berâberliğin te’sîs ve te’yîd-i inzibât için ehemmiyyet-i fevk-al-âdesi olduğundan zâhire ve inzibâta müteallik olan harekâtda o sûretin de mükemmeliyyet-i tâmme ile taleb ve ta’lîmi lâzımedendir.” kaydı nazar-ı dikkate alınırsa mezkûr ta’lîmlere fevk-al-âde atf-ı ehemmiyyet ve ciddiyyet eylemek ve edvâr-ı ta’lîmiyyenin her birinde ve bütün müddet-i askeriyye hengâmında anların icrâsına devâm eylemek lüzûmu tezâhür eder.
Kesginlik ve berâberliğin vücûdunu istilzâm eden bu nev’ ta’lîmlere başlamadan evvel (Ta’lîmnâme-15) “İdmân ta’lîmleri vâsıtasıyla çeviklik, hâkimiyyet-i beden ve iyi bir duruş istihsâl edilmelidir.” diyor.
Buna nazaran inzibât nokta-i nazarından yapılacak ta’lîmlerin jimnastik ile münâsebet-dâr olduğu hakkında bir fikr hâsıl olur. Fakat bilinmelidir ki jimnastik; ta’lîm ve terbiye-i askeriyyede başlı başına bir ta’lîm değildir, belki dîger ta’lîmlerin mütemmimidir.
Vâkıa ba’zı ilm-i menâfi’-ül a’zâ mütehassısları, sporun ta’lîm ve terbiye-i askeriyyede bir vazîfesi olduğunu iddiâ’ ederler. Lakin yalnız yürüyüş ve endâhtların ispora müteallik olduğu kabûl edilebilirse de ta’lîm ve terbiye-i askeriyyedeki gayeye isporla vâsıl olunabileceği fikri, askerlerce şâyân-ı kabûl değildir.
Zabt ü rabtın ne dereceye kadar hâiz-i ehemmiyyet olduğunu târih bize pek kat’î bir sûretde irâe ve isbât edebilir. Ez-cümle (Rus-Japon) Muhârebesi, ondan daha ziyâde (İngiliz-Boer) Harbi nazar-ı tedkîkden geçirilirse görülür ki:
Boerler cesûr, mihen ü meşâkka mütehammil ve iyi nişâncı idiler. Fakat vakt-i hazarda sıkı bir ta’lîm ve terbiye sâyesinde, sıkı bir inzibât-ı askeriye mâlik olmamış bulunduklarından müdâfaâtda gösterdikleri azm ve metânet-i kat’iyyeyi taarruzda gösterememişlerdir. Çünki inzibâtdan mahrûm ve binâen aleyh sevk ve idâreleri müşkil idi.
