Bütün Tirkiye Mellmel Efendi Haltıumları Kahvesini içiyor lst. M111rçart111 kapm kartmnda Sahip ve Başmuharriri : MAHMUT Bitün Türkiye Mehmet Efendi Mahlumfarı Kahvesini içiyor lat. Mıaırç.arııaı kapııı karfısmd a. FIATi 5 KURUŞTUR Tel• { Müdür: 24318, Y azı i ı le r i müdürii: 24319. • ida re •e Matbaa : 24310. 9 uncu sene No. 2991 CUMARTESİ 9 HAZiRAN 1934 • BOGAZLAR B;r h.Etadanberi lngiliz ve Fran• llZ ıazeteleri eski bir meaeleyi taze· lediler: Bir Mneden fazla bir zaman evvel, ailih11zlanma konferan11mn içti- nuılanrun birinde - habrımızcla kaJ. dıiına ıröre, Mac Donald'ın maruf oİ· lümzlanma projeıini ileri ıürdüğü Mart 1933 içtimaında - Hariciye ve- lıili Tevfik Rüttü Bey, boğazların al· kerlikten tecridi hakkındaki kayıtların ilgasını İltemişti. Tevfik Rüttii Beyin Boğazlar hakkındaki bu teklifi ileri ıürmeıine imil olan aebepler arasında tunlar vardı: 1 - Mac Donald tarafından yapı· lan teklifte bir devletin aahip olaca· ğı topların azami hacmı 106 milimetre oları& teııbit ediliyor ve bu çaptan yu• kan toplana bıılunmuı memnuiyet a). bna almıyordu. Wa9'n1ton ailih11z. Lınma lronferanoıncla donanmalara tlıh· sis edilen topların çapt lıunun dört mio- li kadar olduğu halde kara toplan çap- lannın küçültülmeıi, Boğazlara tea- yüzde buhmacak her hanıri bir devlete ı.a.,. ..aziyetimizi zayıflatıyordu. 2 - lkinci bir ıebep te ıu idi: Si- lihuzJanma mukaveleainin imzel•nma • sile h&l'pten sonra imzalanan oilihtan tecrit meaeleıine ait bütün muaheclele- ria hiilriimleri ilca ediliyordu. Gerçi Lauaaane Muahedeıinin Bofazlar bak· kınclaki ahkimı ile Venailleo, Tn. - ve Neuilly muahedelerinin oilihtan tec· rit haldoadaki bükümleri araaııada biİ· yük farklar vanhr. Bununla beraber, ıilihtan tecride ait bütün hükümlerin ilga edilmek üzere bulunduğu bir za. manda bizim de ayni haldar.ı.n İltifa. de etmek iıtememiz tabii idi. Boiazlann aıkerlikten tecridi halı: lundaki hükümlerin ilga11nı iateme- mizitı mllhtelif uımanlarda ayn sebep. leri ow.ilir. Bugün belki Venaillea ve diğer oulh muabedelerinin ıilahtan tec· rit lıaldundaki hükümleri resmen ilıra edilmemiıtir. Fakat he~es biliyor ki ailihten tecrit edilen devletler, gizli· tlen cizliye muahedelere rağmen ıı.i· lilılanıyorlar. Binaenaleyh ba!ka dev· Jetlerin, muahedelere raimen ·..e tıizli olarak yaptığı bir iıi, Türkiye, alalı:a· dar devletlerin muvafakatini alarak yapmak isterae, bu hakkı inkir edil- memek lazımdır. Buna, aon ıeneler zarfında beynelmilel münaıebetlerde emniyet hislerinin büyük mikyasta a- zalmıt olduğu ve her devlet gibi, Tür· lciyenin her zamandan ziyade emniye- ti için kendi müdafaa vaııtalanna da.. yanmak mecburiyetinde olduğunu da il ave edilmek l~ımdır. G~miı za ıüanlarda bir kısmı bü- yük dt!vletler, Boğazlar meselesine yalnız beynelmilel bir geçit nazarile bakmıtlar, bunun harbi umumiye ka- dar bir İmparatorluğun payıtahtı harp· len sonra da mü~takil bir cümhuriye- tin en büyük tehrinin emniyeti ile ala- kadar bir mesele olduğunu unutmut· lardı. Gariptir ki O.manlı imparator· luğu zamanlarında da Osmanlı dev· let damlan da Boğazlar meseleıini böy· le yabancı bir göz°le görmeğe alıfDUt· !ardı. Çarlık Ruıyası Karadenize inince- ye kadar Boğazlar meaelesi diye bir ll'lesele yoktu. Karadeniz b.ir Osmanlı gölü idi. Paditahın da boğazlan istedi· ği zaman kapaması, istediği zaman aç· ma11, yani Boğazlara girmek ve ç:k- mak baklandaki kaideleri istediii ırlbi vazetmesi asla münalc- edilmemitti. Paditah ta Boi-1an harp ırmnilerine kapamağı bir kaide olanılı: koymuf ve her devletle aktettiği muahede ile bıı kaideyi münaı6'ette bulunduğu dev· Jetlere ayn ayn kabul ettirmişti. 1833 te imza edilen Hünkar lokeleai mua- hedeaine kadar vaziyet bu tekilde de- vam etti. Sultan Mahmut, Mehmet A- li'ye kartı Çar Nikola'nın yardımım t"emİn etmek için Ruıya lehine Boğaz. lan açmayı taahhüt eden meıhur mua- . hcdeyi imzalayınca; lngilizler telaı et- tiler ve sekiz ı_ene sonra Londra'da im- za edilen ; " Jahede ile boğazların k,.. palı kalması beynelmilel bir ahitname ile kefalet altına alındı. Boğazlar mese- lesinin kapalı kalması Padişahın husu- ıi bir işi olmaktan çıkıp ta beynelmilel bir mesele şeklini alması işte 18~1 •.e · nesinde imzalanan bu muahede ıledır• Muahedenin bu hükmü, 1856 ıenesin· de Karadenizin aıkerlikten tecridi ile daha ziyade takviye edilmİf oluyor. Ancak Rusya, Fransa • Pruıya muha· rebesinden biliıtifade 1871 senesinde KaraclenWn silihlarclan tecridi hak- lonclaki hükümleri ilıra edince, Ali Pa- ta buna mukabil , Padiş.... • iıtediği . . _ , , , "dost devletlerin harp cemile- • rincı" Boğazlan açmak salabiyetini al. . lnafa mU"Vaffak oluyor. O zaman muvaffakıyet teli.kki e- dilen bu hakkı tanıtmanın sonraki ha- .liseler k&r111ında ne dereceye kadar ıi- • Y&ıi bir muvaffakıyet olduğu ayrı bir t...hiıtir. Fakat büyü!< harbe kadar va- ziyet bu "tekilde devam etmiştir. Bo- iazların bir buçuk aaırhk tarihinin hıi· lisa11nclan çıkan netice ıudur ki, dai- ına mevzuu bahıolan mesele Boğazlar·
- !-? harp ıremilerinin geçip ııeçmeme
""' ıneoeleai idi. Boğazlardan tahkime· bn ydr.ılmc--..• aıla mevzuu bahıolmamış· br· Lausanne'da ibdaı edilen ve bu- . riin de mahzurlu ırörmeJe baıladığı· aruz nokta budur. Esaıeı6 Londralı ve r~•li refiklerimizin yazddıdan yazı· -.ı anlıyonn lıi iki mesele biribiri- ne lıanıtınlıyor: Boğazlardan ticaret . :.. .harp ıemilerinin seçmesi ile Boğaz. '- aalceri mıntakalanmn ilguı biri· elen ayn wlelerdir. Birincisinin • u..;__L.. . t- --LI - •....,,_.,. a~•-••- Şah Hazretlerini TrabzonJan Samsuna götürecek olan Yavwı zırhlımız Her 11erde hazırlık Şah Pehlevi Hz! yarın hududa vanyorlar Yükaek mi..firi getirecek olan Yavuz ve diğer torpitolar harekete hazll' vaziyettedirler lran Şahı Pehlevi Hazretleri ni Reisicümlıur Hazretleri namı • na kartılayacak ol.-ı Riyaaeticüm· hur umumi kitip vekili Hasan Rıza Bey bugün Yavuz zırlılıaı i- le T rabzona hareket edecektir. Yavuz zırblıaına Mecidiye kru- Yazörile, Adatepe, Kocatepe, Ti. naztepe ve Zafer torpitoları da re. fakat edecektir. Donanmamız harekete mühey- ya bir halde Haydarpafa önünde demirlemiştir. Heyet hududa varmak üzere Kağızman, 8 (A.A.) - Ana· dolu Ajanaı hususi muhabirin • den: Şah Hazretlerini hudutta karşıh.. maya gitmekte olan heyet bugün saat 11 de buraya gelmiş tir. Heyet burada üç saat kaldık · tan sonra fğdıra gitmek ü z~re buradan ayrılmıştır. Heyetin bir kısmı bu geceyi l ğdlrda geçire, cektir. Kolordu kumandan vekili Ke • mal Paşa ile hariciye üçüncü dai- (Devamı 5 inci sahifede) Heyetle beraber hududa giden lran Sefiri Sadık Han istihlak beyannameleri Tahakkuk eden vergiler bugünden tahsil edilecek Ba: ı toptancı tacirlerin kendilerini perakeıi.. deci olarak gösterdikleri anlaııldı lıtihli.k vergiıi do- layısile. mükelleflerin maliye •übelerine ver• dikleri beyennanıele rin tetkiki iti bir hayli ilerlemiştir. latanbul tahakkuk müdürlüğü, tetkikatın ıüratla biti· rilmeai için ali.kadar. lara emir vermittir, istihlak beyenname· leri ile tahakkuk eden vergilerin tahsilatına da bu sabahtan itiba- ren ba,lanacaktır. Ka- nundaki sarahnte na- zaran bu tahsilat iti Bir maliye rıbesinde beyenname~er tetkik ediliyor üç ay zarfından ikmal edilmit ola- caktır. Bu beyennamelerin tetkiki sıra· 11nda bazı toptancı tacirler müra- -~ --- beynelmilel bir meıele olduğunu kabul edelim. lıtanbulun · selamet ve emni· yeti maıun kaldıkça Akdeniz donan· malarınm K.aradenize ve Karadeniz donanmalarının da Akdenize aktarma olrnalannda bi'Zce bir mahzur yoktur. Biz,, ııemilerin ıririp çıkmaaı hakkın· dak.i kayıtları değiıtirmek istemiyoruz. Bunlar Lauıanne'da tesbit edilmiş, bir takım kararlara bağlanmıı. Karadenİ· ze eeçecek olan donanmanın miktarı ve kuvveti heaaplaruruı. Bunları deiiı· tirmek aklımızdan ıreçmez. Bizim iıte diiimiz, boğazlann askerlikten tecridi hakkındaki hükümlerin ilgaardır. Bu, Boğazlana ıerbeatiıini ihlil etmek JÖY· le dunun, loilikis Boğazlann serhesti- sini temine yarıyacaktır. l nsaf ile düıünülecek olursa, hu. sün bu aerbe.tiyi temin eden kimdir? 1923 senesinde Lausanne Muabedeai c:aa! ederek kendilerinin Mraken- decı addedilmeleri icap ettiğini ö- ne sürmütlerdir. Bundan ı-.1ca, (Devamı 5 inci 1ahifede) imzalandığı zaman, Milletler Cemiye- tinin bu·nu temin edeceği zannedilmiı· ti. Bugün cemiyetin kuvvet ve kud· reti hakkında En mübalağalı fikir sa- hibi olanlar bile bu iıin Milletler Cem:İ· yeti tarafından batarılamıyacağını te5• lim ediyorlar. O halde geliyor, serbeı · tinin temini vazifesi, büyük donan• ma ıahibi olan devletlere terettüp edi· yor ki, tehlikenin hazan da o taraftan ırelebileceğinden endiıe edilse, beyhu- de bir evham olmaz kanaatindeyiıı. He· le ırclebilecek tehlike, yahuz Boğazla.. nn aerlı.stisi def!l, ayni umanda en büyük Türk ı111.ıhrinin de emniyetini tehdit eden bir tehlike oı.t.ileceiine tıöre, bu -lede bize eh=ıni:redi bir y.afe terettüp ettifinde ula fip. he e-ek liznndır. Ahmet ŞOKRO Hariciye vekili Ziyafet solras•n Bugün geliyor Vekil B. bu akşamki trenle Silahsızlanma konfera Si dı Aııkaraya gidecek k•l•"" • b ..., Cevereye gitmit olan Hnriciye pamu ıp ıgıne ag .a Vekili Tevfik Rüfl:ü bey;n bugün 1• '"'•1 tehrimize gelmesi bekleıım~-ktedir. Silahsı ) hkkd·b•• .d Tevfik Rüttü Bey aktamki trenle ı Zanma a ina UrOyenien Ankaraya gidecektir. 1 -lariciye Ve. b .. t •• tJ ., d d"J" kili Heyeti Vekilenin ilk toplantı- U Un VaSI a arı aramaga avet e l ıyor aında A vrupadaki temasları hakkın j CENEVRE 8 A cia izahat verecektir.
A.-
Fransız' ha;iciy; Sofyudan geçerken · nazırı M. Barthou ile SOFYA, 8 (A.A .) - Cenevre· İngiliz ve Ameriknn den Türkiyeye dönmekte olan Tür- mur~huları M. Eden kiye Hariciye Vekili Tevfik Rüttü ve Norman Davia dün bey bugün aaat 16,30 dn Sofyadan gec., beraber Y"mİf· geçmittir. ler ve silibaızlanma Tevfik Rüttü beyi draıman hu- konferanamda hadia dut iatouyonunda Türkiye sefiri ve olan .aziyetin tetki- birçok ıazeteciler ve Sofya istasyo kine lııuau.r olarak cle- nunda da Hariciye Num M. Bata· vam etmiflerdir. lof Kralın mü-ili, hariciye U· M n_..&L.___ b • • U&rU1UU u ye· muml kitibi Radem. Umuru aiyuı· meği "it yemeii" ıu ye müdürü M. Pavlof, protokol tefi M. Stoilof ile Fransız, Yugoı· retinde tavsif etmit ve lavya, ve Yunan sefirleri ve diier Cenevrede gelelinden
- sevat laı.rtılamıtlardır. Tevfik Rüt- beri biç bir zaman bu
tü beyle M. Batalof pmı aalonuna kadar nikbin ol-.fı. çekilerek on~ dakika ıöriitmilt- fmı aöyl-if'lb-. M. )erdir. Bu mülakattan aonra Türki- Bartbou Pariae avde- ye Hariciye Vekili yoluna dnam tini yarı- bırakınıt- .'<.onl-"'. ~ M. HenJeraon (ıağla) lng· etmit ve hararetle leli.mlanmıtbr. tır. W murahhası iti. Eden Yunanistanda Diktatörlük mü? Muhalefet M. Kondilis'e böyle bir niyet isaat ediyor ATINA, (Milliyeti) - M . Con- Jili• ile M. Metak ~.u'ın M. Apos- kit'nin evind" uzun müddet devam eden huıuTi mülakatlan muhalefet matbuatını me1gul etmekte be rde- vamdır. Bu gazeteler m ülakata e/ıer.ı:nivet llt>mıek~, Mebusan M"clisindeki son hadise eri ve mu- halefetin meclis mesaisinden icti· nap etmesini mevzuu bahsederek, Yur.anistanda diktatörlük ilanı İ· çin planlar hazırlandıilını yazmak- tadırlar. -
---
0-- M. Suriç Bu hafta gelerek hükumet erkanına veda edecek Sovyet Rusyanın Berlin ıefir· J ? liğine t:lyin edil· mit olan Anka- ra Büyük Elçi • ai Mösyö Suriç bu hafta zarfın • da Ankaraya gi • decek ve Reisi - cümhur Hazret • lerile erkanı hü- kumete veda e • decektir. Möıyö Suriç birkaç gün Ankarada kalacak M. Suriç tır. Sovyetlcrdc İştirak etti er~~VRE, 8. A.A. - M. Lit- vinof Bolivya ve Paraguaya silah ' . k ihracının memnuıyet ararma S ovyet Rmyanın iltihak ettiğini Milletler Cemiyetine b l ! dirmiş · tir. Bugün 2 inci oalıifede Ecnebi matbuatınJa gördüAlerimiz 3 üncü &ahlfede Ben seni aldım. Sen de bana vardın mı ? FELEK Kelimt!ler Milmtaz FAlK 4 üncü sahifede /ranJa tarihi 11e/ıail Hilae:ri• DANIS Muhabir mektuplara HiKAYE il inci sahifede ÇOCUK CENEVRE, 8. A .A. - Dün ııece heyeti murahhasları bükiimetleri- M. Bartbc;u, Ed- ve Norman Da- nln tasvibini almıt olduklarından vis tarafından hazırlanan karar au- M . Bartbou konferaneta lMı akf&Dl reti hakkında lngiliz ve Amerikan (Devamı 5 inci ııahifede) Salih dün Kolordu kwnandanlaronızdan Salih pllf&, yeni vazifesine b&fla- mak üzere dün ıabah Veata vapuri- le •ehrimize gelmit ve merasimle kaJ1ılaıunı,tır. 1 V esta vapuru, sabah saat altı buçukta Galata rıhtımına Yaıı&fUllt tır. istikbal merasiminde Vali mu· avini Att Rıza, Polia Müdürü Feh- mi beylerle kolordu ve atkeri mü- esııeaat erkanı ve daha bazı zevat hazır bulunmu,lar bir nskeri müf- reze resmi selam ilfa etmiştir. Sa- lih paşa, vapurdan inince rıhtnn da bulunanların ayn ayrı ellerini sıkarak kendilerine te,ekkür et. mittir. Erzurumda mühim bir rahatsız. lak ıreçiren ~. tamamile iyilet- / mittir. Seynhati esnaımdn kendiai- Istanbula geldi Salih pafa rıhtımda karplanırken ne, operatör Seyfi bey refakat et. mittir. TURNUVAMIZA HAZIRLIK Dün FenerhahÇe ile Ateş .. Güneş m e vsimin ilk güzel müsabakasını yaptılar FENER BAHÇE 6 - A.TEŞ • GVNEŞ 3 Geçen aenelri Milliyet ı.a.. maçlannılan birl.f inlik Menimin ilk teaia mllaa!Mka- 19" , diln ...t OD bqten İtİlıarell Takaimde Alet Güet lw11anncla I Feaerlıahçe ve Atet Cünet teQla peri -- yapıldı. (Deftou 6 ıncı Rh!fede).
