ortaya nafi' bir netice çıkarmak lâzım gelirken, dedi kodular arasında bu da unuduldı. her yeñi teklifi ma'kûl ve şâyân-ı tetkîk olub olmadıgını añlamaksızın geçivirmek, hiçbir şey yapamamak içün bir sebep telâkki ederiz. bu hâlimize teessüf etmemek elimizden gelmez. manevralar, memleketimizde pek yeñi meşrutiyet-i osmâniyye içün şerefli bir şeydir. bundan añlayabiliyoruz ki ordumuz iki sene zarfında ortaya büyük bir iş koymuş ve istikbal hakkında parlak ümidler beslememize sebep olmuşdur.
Muhasebe-i Edebiyye
Edebiyat-ı Müstakbelemiz
- Gençlerden istimzâcımız münasebetiyle -
Her taazzuv gibi san'atda bugünki mevkiini bulmak içün bir çok derecâtdan geçmiş, ba'zan an'anât-ı ahlâkiyeniñ pûşîde-i zîynete bürünerek beşeriñ rûh-ı vicdânına hidâb itmek istemiş, bagzan yalñız şerâid-i mevzû'anıñ hudud-ı kadidesiyle müzeyyen, yalancı incilerden ibâret kalmış; nihayet bütün o an'anât-ı; bütün o sahte pırlantaları üstünden silkerek (ben sade buyum, beşerim, beşeriñ ruhından ibaretim) dimişdir: ..ve işte o zaman onuñ perestişkârân-ı hakîkati olanlar birden karar virmişlerdir: san'at şahıs içündür. Bizdede tarih-i edebiyatımız tedkik olunacak olursa müşevveş fakat her halde görülebilecek bir halde bütün bu safahât müncelîdir. Lakin şarkıñ te'sir-i igfâlkârânesi garibdir; burada yaşayanlarda nasıl düşündirilirse öyle düşünmege nasıl görülmüş ise öyle görünmege hulâsa bir hayat-ı mugfel yaşamaga şedid bir inhimâk hissi vardır; rûh-ı vicdânımıza hâkim olan efkâr-ı ahlakperestisinden edebiyatımızı ed'iye ve esniye derekesinden yukarıya; is'ad itdirmemiş, fuzûlî gibi, bilhassa nedîm gibi iki şair istisna idilecek olursa diğerleri kalblerini terennüm idemiyerek kadid bir sürü dua kitablarından başka bir şey vücuda getirememişlerdir.
