S. Gökatalay, Erken Soğuk Savaş Ankara’sında Sinema Kültürü
olarak basılan başka bir sinema dergisi Sine Magazin yapmıştır. Dergi yazarları, 25 Kasım 1951 tarihli ilk sayılarında çıkış amaçlarını açıklarken şöyle yazmaktadır: “Bugün artık ekmek gibi, su gibi, hava gibi zaruri bir ihtiyaç maddesi haline gelmiş olan SİNEMA’dan hangimiz hoşlanmayız ki!!” (Niçin çıkıyoruz?, 1951, s. 3).
İncelenen dönemdeki Ankara sinema salonlarından faaliyet gösteren ve önde gelen kapalı sinema salonları Tablo IV’te verilmiştir. Aşağıda tartışıldığı üzere, bu sınıflandırma hem dönemin Ankara’sında ortaya çıkan sosyo-ekonomik dönüşümlerle hem de sinema salonu sahiplerinin uyguladığı müşteri politikalarıyla yakından ilgilidir. Tablo’da da görüleceği üzere, her sinema salonunun seyirci kitlesi farklıdır. Bulunulan semt ve mahalleye, filmlerin altyazılı ya da dublajlı olmasına ve gösterilen filmlerin kalitesine göre seyirci profili de değişim göstermektedir. Bununla birlikte, Tablo IV’teki sınıflandırma sinema salonlarının sosyo-ekonomik analizini ancak ‘genel hatlarıyla’ verebilmektedir. En nihayetinde, herhangi birisini bilet parasını verdikten sonra, istediği sinemaya gitmekten alıkoyacak bir engel yoktur. Yine de, aşağıda açıklanan çeşitli nedenler, her sinema salonunun kendine özgü bir seyirci kitlesi oluşturmasına neden olmuştur. Ayrıca, bu salonların seyirci kitleleri, Ankara’nın geçirdiği sosyal ve iktisadi dönüşümlerle birlikte zaman içerisinde değişiklik göstermiştir, dönem boyunca aynı seyirci profilini her zaman devam ettirmemiştir. Örneğin, incelenen dönemin ilk yarısında büyük ölçekte orta alt sınıflara hitap eden Ulus’taki sinema salonları, Ankara kentinin tanıklık ettiği yoğun göç alma, gecekondulaşma ve şehir merkezinin Ulus’tan Yenişehir’e (Kızılay’a) kaymasıyla birlikte incelenen dönemin ikinci yarısında, yani 1950’lerde, giderek alt sınıf seyircilerin uğrak mekânı olmuşlardır.
Bu çalışmada kastedilen sınıf kavramı, Marksist sınıf kavramıyla yakından ilişkilidir. Bu görüşe göre, bir sınıf ortak iktisadi çıkarları olan, bu çıkarların farkında olan ve kolektif biçimde hareket eden bireyler bütünüdür.[1] Erken Cumhuriyet döneminde Ankara, genel anlamda bir “memur şehri”dir. Memur olmayan esnaf ve tüccar gibi toplumsal kesimler de gerek kıyafetleri ile gerek tüketim alışkanlıkları ile memurlara benzemektedir (Öymen, 2004, s. 51). Kentin zenginleri ise gösterişten uzak durmaktadırlar. Öyle ki “tanımayanlar için kimin zengin,
Tablo IV. 1945-1955 Arası Ankara’da Etkin Olan Kapalı Sinema Salonlarından Önde Gelenleri
| Sinema Salonu | Bulunduğu Semt/Mahalle | Açılış Tarihi | Kapanış Tarihi | İncelenen Dönemdeki Genel Seyirci Kitlesi |
|---|---|---|---|---|
| Ankara | Sıhhiye | 1943 | 1988 | Orta Alt Sınıf |
| Büyük | Kızılay | 1949 | 1978 | Üst Sınıf |
| Cebeci | Cebeci | 1950 | - | Orta Üst Sınıf |
| Nur | Dışkapı | 1952 | - | Alt Sınıf |
| Park | Ulus | 1941 | 1960 | Orta Alt Sınıf |
| Sümer | Ulus | 1940 | 1960 | Alt Sınıf |
| Sus | Ulus | 1938 | 1985 | Orta Alt Sınıf |
| Ulus | Kızılay | 1939 | 1967 | Orta Alt Sınıf |
| Yeni | Ulus | 1928 | 1956 | Üst Sınıf |
Kaynak: Sinema ücretleri, dönem üzerine yazılan anı kitapları, döneme tanıklık etmiş kişilerle yapılan görüşmeler ve diğer ikincil kaynaklar temel alınarak hazırlanmıştır.[2]
- ↑ Marksist sınıf tanımlarını ve teorilerini özetleyen bir çalışma için bkz.: Andrew, 1983, ss. 577-584.
- ↑ Birincil kaynaklar şunlardır: Sinemalar ve eğlence yerleri, 1950, s. 2; Ankara nüfusu, 1952, s. 46; Cemiyet hayatı, 14 Şubat 1954, s. 4; Cemiyet hayatı, 9 Haziran 1954, s. 4. Anı kitapları: Apaydın, 2009; Arcayürek, 1985; İşçen, 2018; Karagözoğlu, 2004; Kemal, 1983; Öymen, 2004; Öymen, 2012; Özgüden, 2010; Zileli, 2004. Sözlü tarih çalışması yapılan kişiler: İnci Gürbüzatik (28 Mart 2018), Ertan Göksu (17 Şubat 2018), Gülgûn (Gönenç) Karal (27 Ocak 2018), Muzaffer Tekel (24 Mart 2018) ve Abdullah Yekta (31 Ağustos 2017). Sinema bilet fiyatları dönem içerisinde değişiklik göstermekte ve her sinema salonu için bilet fiyatlarına ulaşılamamaktadır. Genel hatlarıyla kapalı sinema salonları için satılan sinema biletleri 20 Kuruş ile 2 TL arasında değişiklik göstermektedir.
