T. Andaç Güzel ve H.H. Efe, Cumhurbaşkanlığı Atatürk Müze Köşkü Giriş Holünün İç Mekân ve Mobilya Bakımından İncelenmesi
Efe, Andaç ve Kasal (2014a) Cumhurbaşkanlığı Atatürk Müze Köşkü'nde Atatürk'e ait Yatak odası (1K-04) ile Misafir yatak odasındaki (1K-10) mobilya takımına ait bazı parçaları, estetik ve teknik tasarım yönlerinden inceleyerek tasarımların sanatsal ve tarihî değerleri ile teknik özelliklerini yorumlamışlardır. Efe, Andaç ve Kasal (2014b) Atatürk Müze Köşkü'nün bazı mekânlarında yer alan ve işlev olarak aynı kategoride, fakat biçim ve üslup olarak birbirinden farklı olan çeşitli oturma mobilyalarını ergonomik açıdan incelemişlerdir. Çalışma için seçilen her bir mobilya işlevsel ölçüleri, biçimleri, anatomik ve fizyo-biyolojik uygunlukları bakımdan değerlendirilmişlerdir. Yazarlar, mobilyalardan elde ettikleri veriler ile günümüz mobilya standartları kıyas ve değerlendirmesini yaparak Köşk mobilyalarının ergonomik niceliklerini literatüre kazandırmışlardır.
Efe ve Andaç (2015) Atatürk Müze Köşk'ünün zemin ve birinci katlarındaki mekânlarında yer alan ve stil, biçim ve işlev açısından farklı olan bazı döşemeli mobilyaların teknik ve estetik incelemesini yapmışlardır. Seçilen mobilyaların sanatsal özelliklerinin yanında oturma ergonomisi açısından yeterliliğini, üretiminde kullanılan döşeme tekniklerini, üretim yöntemlerini, malzeme tanım ve kullanımını içeren bazı inceleme ve tespitlerde bulunmuşlardır. Köşkün döşemeli mobilyalarının incelenmesi ve değerlendirmesi sonucunda elde edilen veriler, bu mobilyaların nitelik ve niceliklerinin ilk kez literatüre kazandırılmasına yardımcı olmuştur. Andaç, Güzel ve Efe (2019) Cumhurbaşkanlığı Atatürk Müze Köşkü'nün Yeşil Salonu Zemin Kat -03 numaralı odayı içermektedir. (ZK-03) incelemiştir. Yeşil Salonun iç mekân ve mobilya ve diğer donatılarını kapsayan bu çalışmada, Salona ait bu donatıların tarihsel, teknik ve estetik tasarım yönlerinden bilimsel değerlendirilmesi yapılmıştır.
Yukarıda adı geçen yazarların saray, köşk ve geleneksel konutların iç mimari ve donatı özelliklerine dair inceleme ve değerlendirmesini içeren çalışmaları, bu konuda çalışma yapmak isteyen araştırmacılara farklı bakış açıları ve metodoloji alternatifleri sunmaktadırlar.
Gereç ve Yöntem
Bu çalışmada, Cumhurbaşkanlığı Köşkü'nün "giriş holü" isimli Zemin Kat 02 numaralı (ZK-02) mekânın iç mekân analizi ile mobilya ve donatılarının sistematik değerlendirilmesinin yapılması amaçlanmaktadır. Köşkün ana giriş salonu olan bu odada, 1924 tarihinde yapılan ve günümüze kadar ulaşmış olan bir dekorasyon düzenlemesi bulunmaktadır. Giriş holünün iç mekânı, mobilya takımı ve diğer donatıları olan halı, perde, aksesuar gibi mefruşatlar bu araştırmanın materyallerini oluşturmaktadır.
Köşk ve giriş holü isimli mekân daha önce mimarlık alanında incelenmiş olmakla birlikte mobilya ve dekorasyon alanında incelenmemiştir. Bu çalışma ile köşk iç mekânları ve giriş holü Mobilya ve Dekorasyon biliminin kapsam ve çerçevesinde incelenmiştir. Bu kapsamda çeşitli mobilya ve donatıların kökenleri, malzeme, tanı ve yapım teknikleri araştırılmış, tür tespitleri yapılmış, mobilya ve donatıların iç mekânla ve tarihsel süreçle olan ilişkileri de incelenmiştir. Çalışma, mobilya ve iç mekân incelemesi açısından alanında yapılmış özgün bir yorumlamadır.
Genel anlamda Köşkün, özelde ise "giriş holü" isimli mekânının iç mekân analizi ile mobilya ve donatılarının sistematik değerlendirilmesi adına yapılan geniş kapsamlı araştırmalar sürecinde, gelecek dönemlerdeki çalışmalara ışık tutacak bir araştırma yöntemi oluşturulmuştur. Bu yöntem tarihî bir yapının iç mekânını, mobilya ve donatılarının nasıl inceleneceğine dair önemli bazı kıstasların bir araya getirilmesini içermektedir. Yöntemin ilk aşaması tarihî bir yapının incelemesi için gerekli olan verilerin kayıtlı eser envanter verilerinden, arşivlerden, literatürden, istatistiksel değerlendirme yöntemlerinden, çalışma ortamından nasıl elde edileceğini kapsamaktadır. İkinci aşaması ise elde edilen verilerin yorumlanmasını içermektedir.
Köşk için yukarıda bahsi geçen yöntemle yapılan araştırmalardan elde edilen veriler işlenerek, köşkün iç mekân ve mobilyaları için güncel, işlevsel ve çok yönlü sonuçlar elde edilmiştir. Çalışma neticesinde elde edilen sonuçlarla daha önceki yalın ve yüzeysel kalan arşiv verileri genişletilerek bilimsel sentezle anlamlı bir yapıya kavuşturulması sağlanmıştır. Örneğin, çalışma ortamında çekilen fotoğraflar seçilen her bir mobilya için oluşturulan yeni eser envanterinde kullanılmıştır. Yine çalışma ortamından elde edilen veriler ile mobilyaların bilimsel alt yapısı olan teknik çizimler yapılmıştır. Mobilyalara dair, malzeme yapım tekniği, sanatsal stil ve üslup tespitleri de yapılmıştır.
Bulgular
Giriş holü, 1923 tadilatı öncesi konuk kabul salonu olarak hizmet verirken, 1923'de başlayıp 1924 tarihinde
