19
görevli, temizlikçi, çamaşırcı ve bekçi. Babam, dedemin girişimci olmasından dolayı kısa sürede zengin olduğunu söylerdi. Şeker üretimi artınca, Hollanda, Beyaz Rusya ve Fransa'dan gelen genç girişimciler şeker kamışı üretmek için gerekli teknik bilgi ve krediler için dedeme danışıyorlarmış ve dedem bu işlerinden dolayı komisyon alırmış. Kölelik yasaklandıktan sonra şeker kamışı üretimi Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Karayip Adaları'nda oldukça azalmış. Ancak Endonezya'da kölelik değil, onun yerine kültür sistemi diye adlandırılan bir sistem varmış. Endonezyalı çiftçiler kendi arazilerinde tropikal ihraç bitkilerinden çay, tütün, şeker kamışı, indigo, kauçuk gibi bitkileri yetiştirebiliyorlarmış. Bu bir kölelik düzeni değilmiş; fakat çiftliklerde işçi ücretleri çok düşükmüş, devlet çiftçinin ürününü oldukça düşük bir fiyattan satın alıyormuş. Dolayısıyla doğrudan kölelik düzeni olmasa da benzer bir sistem kurulmuş. Çünkü eskiden patronlar kölelerin yemek, ev ve sağlık hizmetlerini karşılarken, bu sistemde ise çiftçinin hiçbir şeyine karışmamışlar. Bu düzen, firmalar ve büyük tüccarlar için oldukça kârlı bir düzenmiş.
Dedem bir hata yapmış. Bir Alman firması ona çok yüksek bir maaş önermiş ve bunu kabul ederek Stork firmasından ayrılmış, rakip firma için çalışmaya başlamış. Alman firma dedemle birlikte çalışması için onun yanına bir mühendis göndermiş ve o mühendis dedemden işlerin bütün sırrını öğrendikten bir yıl sonra Alman firma dedeme, "Sayın J. Zwollo, teşekkür ederiz, şimdi size ihtiyacımız kalmadı," yazan bir mektup göndermiş ve dedemle yapılan sözleşmeye göre de dedemin üç yıl dünya üzerinde şeker üretimiyle ilgili bir iş yapması yasakmış. Dedem zengin olmasına karşılık işsiz kalmış. Eşi ve dört çocuğuyla birlikte Hollanda'ya geri dönmüş. Eski çalıştığı firma Stork'un kapıları dedeme doğal olarak kapanmış. Daha sonra, 1929 küresel büyük ekonomik kriz ve onun ardından da İkinci Dünya Savaşı ortaya çıkmış.
Babam, Endonezya'nın en büyük ikinci şehri olan Surabaya'da ilkokulu bitirmiş. İki amcam ve bir halamla birlikte
Endonezya'da kendi topraklarında şeker kamışı üretimi yapan çiftçiler, 1922.
Endonezya Doğu Java Adası'nda şeker fabrikasında bir tören. Orta sıranın en arkasındaki dedem, sağ taraftaki kadınların soldan ikincisi ninem, 1922.
At üstündeki halam Eppy, soldaki kadın ninemin kız kardeşi ve Endonezyalı hizmetçiler, Endonezya-Surabaya, 1921.
