Biga Halk Müziği Kültürü: Kültürel Kaynaşmanın Müzikal Yansıması
Kahvi sme momi rabotni
Tacheme tacheme
Da se razdumat razdumat
Gelin kızlar mahallede toplanalım/Toplanıp iş yapalım/Herkes bizim nasıl çalıştığımızı konuşsun/Konuşsunlar, biz de dedikodu yapalım
Lirik pesnalar serbest ve söyleyicinin duygularıyla yorumlanan pesnalar, 8, 10, 12, 14 ve daha fazla beyit içeren çeşitleme özellikleriyle söylenen halk ezgileridir. Günümüzde en eski pesnalar Biga Yarımadası’ndaki Pomak köylerinde korunmaktadır (Gençkal, 2013: 858, Gençkal ve Beşiroğlu, 2014). Yukarıdaki karekod bağlantısında Duygu Üstünel (2018) tarafından seslendirilen bir pesna örneği yer almaktadır. Türkiye’deki en yoğun Pomak nüfusun bulunduğu, kültürün yaşatıldığı aynı zamanda en eski pesnaların korunduğu ve sevilerek söylendiği yerlerin başında özellikle Biga’nın köylerindeki anadilin Pomakça olarak varlığını sürdürmesi bu devamlılığın en önemli etkenlerindendir (Başkan, 2020:189). Biga ve köylerinde söylenen pesna örnekleri çoğunlukla sadece yaşlı erkekler tarafından söylenmektedir.
“…Özellikle ikişerli (diyafonik) pesnalar oldukça etkileyicidir. Bu ikişerli söyleme şekilleri heterofoniyi oluşturmakta ve mikrostrüktürel bakıldığında her bir icracının tavrının farklı olmasıyla beraber hoş bir ahenk oluşturmaktadır. Buralarda aynı zamanda tetrafonik pesnalar da karşımıza çıkabilir. İkişerli iki çift arasında geçen bir atışma niteliğini taşıyan pesnalar sıklıkla hasat zamanının sonunda, kahvehanelerde icra edilmektedir. Pesnaların bir diğer belirgin özelliği, ağır, nameli, sakin, yoğun işlemeleri olan (melizmatik) bir yapıya sahip olmasıdır. Serbest tartım içerisinde olan bu yoğun işlemeli notaların çokluğu söyleyen kişinin ne denli usta olduğunu göstermektedir. İşlemeler eğer ses dizisinin sınırını aşarsa bu yorumcunun o andaki melodik seyrini gösterir. Çünkü bu seyirler tamamen doğaçlama tarzındadır. Modal yapı oldukça belirgin ve sistemlidir ” (Gençkal ve Beşiroğlu, 2014: 839).
Pesnalar, Türk halk şiirindeki koşmaların biçim ve içerik özelliklerine benzeyen halk şiiri ve halk müziği geleneğinin önemli bir türünü oluşturmaktadır (Gakoviç, 1998). Türkiye Pomaklarında pesnalar tek ya da eşlik vokalle söylenirken, Batı Trakya ve Balkanlarda, Pomak gaydası, tambura ve kaval vokale eşlik eden önemli çalgılardır. Gayda ve kaval için “dağlı-köylü”, tambura için ise “şehirli” denilebiliyor. Göçle gelen Pomaklar çeşitli kaygılarla olsa gerek çalgı getiremediklerinden dolayı belirli bir saza bağlı kalmadan pesna söylendikleri için sözlerde olmasa bile müziklerde kısmi değişiklikler olabilmiştir (Başkan 2020:187).
133
