Sayfa:Biga Halk Müziği.pdf/10

Bu sayfa doğrulanmış
Alaattin CANBAY


  Başta zeybek olmak üzere güvende, bengi, alay havası ve karşılama türlerinin görülebileceği Biga Yarımadası’ndaki halk müziği kültürü çeşitlilik gösteren yapısıyla oldukça renklidir. Zeybek, belirli bir oyun figürüne bağlı, çalgısal veya sözel biçimlerde icra edilen geleneksel bir müzik türüdür. Zeybek oyunları, açık havada, davul-zurna veya yöresine göre klarnet, bağlama, kadınlarda ise def, darbuka, leğen gibi “dımıdan” sazlarla eşlik edilerek oynanır (Çine, 1994). Biga’nın da içinde yer aldığı Anadolu’nun batı yarısının hemen her yerinde, doğuya gittikçe azalan bir şekilde çeşitli varyantlarıyla zeybek oyunları yaygın biçimde oynanmaktadır. Batı Anadolu’da halk tarafından çalınan ve oynanan oyunlara da “Zeybek Havası” veya “Zeybek Oyunları” denilmektedir (Özbilgin, 2005:69). Yaşanan olayın konusu, oyuncuların kişisel özellikleri ve oyunla gösterdikleri uyum zeybek oyunu ve müziğini etkiler. Müzikal olarak bu türü belirleyen en önemli özellik, zeybeğin dokuz zamanlı usul yapısıdır (Akdoğu, 2003). Biga ve Bayramiç ilçelerinde yaygın olarak ve “Ağır Zeybek” formunda icra edilen 9/2 lik ölçüde ve Nikriz makamındaki “Karanlıkdere Zeybeği” bu türe örnek olarak gösterilebilir. Bu zeybek, klarnetin özellikle pes perdelerinden çalınarak icra edilir, davul ise tokmak ve çırpı kullanılmaksızın elle çalınır.


  Yandaki karekod bağlantısında Karanlıkdere Zeybeği, doğal icra ortamlarından biri olan düğünde, aynı zamanda kaynak kişisi ve usta bir yerel klarnet icracısı olan Yalçın Kırıkkulak tarafından icra edilmektedir. Davulda Emrullah Katırcı ise elle çalım yerine muhtemelen açık hava icrası düşünülerek tokmak ve çırpı ile zeybeğe eşlik etmektedir. Kaynak kişinin icrasından Coşkun Bağcıoğlu ve Ersin Mirze tarafından derlenerek notaya alınan eser Başta Biga olmak üzere Ezine ve Bayramiç’te de yaygın olarak icra edilmektedir. Karanlıkdere Zeybeği 10.08.1994 tarihinde incelenerek 484 sıra numarası ile TRT Müzik Dairesi Yayınları tarafından Türk Halk Müziği repertuvarına kaydedilmiştir (Canbay ve Satır, 2014:206) “Karşılama” türündeki ezgiler ise, Biga’nın müzik ve oyun kültüründe önemli bir yere sahiptir. hareketli-yürük bir ezgisel seyir özelliği gösteren karşılamalar her ne kadar farklı coğrafyalarda değişik müzikal dinamiklere sahip olsalar da, bu türü belirleyen en önemli öğe dokuz zamanlı usul yapısıdır. Biga yanında Gelibolu Yarımadası, Çanakkale ve bölge genelinde oldukça sık görülen karşılama türündeki oyunlar, kadınlar tarafından eşli olarak iki, dört veya altı kişiyle oynanmaktadır. Kadınlar karşılama oyununu sözlü oynamak istediklerinde söz ve ezgiyi bu anlayışa göre eklemleyerek kullanabilir veya doğaçlama olarak bir üretime girişebilirler (Canbay ve Satır, 2014). Yaygın olarak icra edilen karşılamalardan bazıları ise; “Çemberimde Gül Oya”, “Yatma Yeşil Çimene”, “Zelham” ve “Oynak Sümbülüm” gibi ezgiler ve ezgili oyunlardır.
  “Karşılama” ve türkülerde zeybeklerden farklı bir ritmik karakter söz konusu olup tümünde ve yöreye ait türkülerin önemli bir kısmında iki kesitli (4+5) düzümsel bireşime sahip ve dokuz zamanın içinde sekizlik birim değerin ağır bastığı yapılar görülür. Bölgenin sıklıkla icra edilen halk ezgilerinden “Çemberimde Gül Oya”, “Balıkesir Yolunda”, “Lapseki Çeşmesi” ve “Sıra Sıra Siniler” gibi ezgiler aşağıdaki ritmik yapı

130