Sayfa:Basındaki Haber Çevirilerine Çeviribilim ve Çeviri Eğitimi Açısından Bir Bakış.pdf/3

Bu sayfada istinsah sırasında bir sorun oluştu

Basındaki Haber Çevirilerine Çeviribilim ve Çeviri Eğitimi Açısından Bir Bakış


Tartışma

Basında haber çevirisinin geleneksel çeviri eylemi ve öğelerinden ayrılan özellikleri

Çalışma boyunca, haber çevirisi siyasi ve/veya diplomatik haberlerin çevirisi anlamında kullanılacaktır. Haber çevirisi söylemi orijinal ortamından alıp, yeniden bağlamlaştırma maksadıyla kontrol edilebilir bir metne dönüştürme anlamına gelen “metinleştirme" (entextualization)'nin bir örneğini oluşturur (Bauman ve Briggs, 1990). Bu metinleştirmeye dâhil olan, haber seçimi, çevirisi, çerçevelemesi ve editörlüğü, birbirine girmiş güç ilişkilerinin (ulusal, dilsel, ideolojik, siyasi vb.) sonucunda ortaya çıkar (Van Doorslaer, 2010, s. 180). Haber çevirisi ile ilgilenen çeviribilim çalışmalarının göreceli olarak yakın bir geçmişi vardır. Bu çalışmaların kökeni 2004-2006 yıllan arasında seçili küresel haber ajanslarında (başta AP, Reuters ve AFP) yayımlanan Warwick Projesi'ne dayandırılabilir. Bu kapsamda, haber metinleri ve bunların çevirideki rolü ilk defa sistematik olarak incelenmiştir (Conway ve Bassnett, 2006).

Bu bölümde yukarıda sözü geçen metinleştirme sürecinde haber çevirisini geleneksel çeviri eylemi ve öğelerinden ayıran yönler incelenecektir. Bunlar, çalışma için yapılan alanyazın incelemeleri göz önüne alınarak, yapılan tesbitlerle aşağıdaki maddeler altında incelenebilir.

Kaynak metnin tek olmaması

Haber çevirisi söz konusu olduğunda, çeviribilim terminolojisindeki yerleşik anlamıyla "kaynak metin" yoktur (Conway, 2015, s. 521). Bunun belli başlı nedenleri arasında metinlerarasılık, ikidillilik ve çokdillilik yer alır.

Metinlerarasılık: Haber yazımı özünde metinlerarasıdır. Şöyle ki, haber metni, doğası gereği, başka bir metne/metinlere gönderme yapar. Bu göndermelerin üzerine, birçok araştırmacının “metinlerarası bir eylem" olarak tanımladığı çeviri de eklenince metin bir katman daha kazanır. Üstelik, haber metni çoğu zaman tek bir kaynak metin ve onun çevirisinden ibaret olmayabilir. Başka metin türlerinde intihal olarak adlandırılabilecek kaynak vermeden yapılan alıntılı metin üretimi, haber metninde rutin olarak uygulanagelmiştir (Lewis, Williams ve Franklin, 2008, s. 18). Bunun uzantısı olarak, kamuoyuna çeviri olarak sunulan parçalar ayrı kaynaklardan alıntı yapılmış bir kolaj çalışması olabilir (Bassnett, 2011). Haber metinleri yukarıda sözü edilen nedenlerle metinlerin ve çeviri metinlerin birleşimi yoluyla yazıldığı için metinlerarasılık özelliği daha da pekişir. İznews'da* çıkan haberdeki şu bölüm metinlerarasılığı açıkça örneklendirip, ortaya koyabilir: "...ABD'nin Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'ndan (INF) ayrılmakla tehdit etmesi ve Rusya'ya INF'den doğan yükümlülüklerini yerine getirmesi için 60 gün süre verdiklerinin belirtilmesi üzerine Putin'den kritik açıklama geldi..." Görüldüğü gibi, haber Türkçe olarak söz konusu olayı kısaca özetlemiştir. ABD ve Rus tarafının ifadeleri İngilizceden ve Rusçadan, belki haber üretimi sırasında taranan kaynaklar nedeniyle ara diller de kullanılarak, Türkçeye çevrilmiş ve dolayısıyla ayrı kaynaklardan alıntı yapılmıştır. Bunun üzerine "tehdit etme" ve "kritik" gibi sözcüklerle yorum eklenmiş, yeni bir metin haline getirilerek, kolaj bir metin parçası olarak okuyucuya sunulmuştur.

İkidillilik: Devlet yapısındaki ikidillilik nedeniyle de iki kaynak metin olabilir. Örneğin, Two Worlds-Dos Mundos ve Tu Decides-You Decide İngilizce-İspanyolca, The New York Times ve The Seattle-Chinese Post ise İngilizce-Çince yayımlanan ikidilli gazetelere örnek verilebilir. Aynı şekilde, Kanada Fransızca ve İngilizce olarak siyasi/diplomatik metinler üretmesiyle bir diğer bilinen örnektir. Gagnon (2010, s. 174) Kanada'daki İngilizce ve Fransızca dillerindeki siyasi/ diplomatik metinleri gündeme getirerek, bunların eşzamanlı olarak yazıldığını, bundan yola çıkarak da çeviribilimde yer alan klasik çeviri tanımındaki kaynak metin kavramının sorgulanması gerektiğinin altını çizer.

Çokdillilik: Devlet yapısındaki resmi çokdillilik nedeniyle kaynak metin çok dilde olabilir. Buna verilebilecek bir örnek Agence Télegraphique'tir. Bu haber ajansı ülkedeki üç resmi dil olan Almanca, Fransızca ve İtalyanca dillerinde hizmet verir. İkinci bir neden olarak, kaynak metin bazı durumlarda, haber dünyasının getirdiği bilgiyi hemen paylaşma zorunluluğu ile birden fazla dilde aynı anda yazılabilmektedir. Örneğin, Agence France-Presse (AFP) gibi çokdilli haber ajanslarında haber aynı anda


61