MÜCMEL
Lühuku
me'mûl olan bir beyandan
başka
bir vecihle idrak-i
mak
sada tarik o l a m a y a n lâfızdır. (Aksam-ı
hafa
aksam-ı
vuzuhun
mukabüidir.
Meselâ hafî
zahirin
m u k a b i h d i r . Z a h i r i n m e r t e b e - i z u h u r u n e k a d a r is e h a f i n i n m e r t e b e - i h a tâsı da o kadardır.
Nass zahirden bir mertebe daha
açıktı. Onun
mu
kabili d e M ü ş k i l ' d i r . M ü ş k i l d a h i H a f i d e n h a f i d i r , s o n r a M ü f e s s e r N a s s d a n d a h a v a z ı h t ı , o n u n m u k a b i l i d e m ü c m e l d i r ki M ü ş k i l d e n d a h a
hafi
dir. N i h a y e t M u h k e m M ü f e s s e r d e n d a h a k a t ' i v e v a z ı h t ı , o n u n m u k a b i l i d e M ü t e ş a b i h t i r ki M ü c m e l d e n d e h a f i d i r ) . Mücmel: bir
İcmalden
me'huz
olup ibham
manasınadır.
Mücmel
öyle
l â f ı z d ı r ki m ü c m e l v e m ü t e k e l ü m t a r a f ı n d a n l â h i k o l a c a k b e y a n d a n
b a ş k a h i ç b i r suretle idrak-i m a k s a d a tarik y o k t u r . Y a n i nazar v e t e e m m ü l ile d e ğ i l , o l s a o l s a M ü c m e h n b e y a n i y l e M ü c m e l d e n m a k s a t
ne
oldu
ğu idrak olunabilir. (Mücmehn yen münkati'
naziri
vatanından
iğtirap
eden, nişan
v e alâmeti
külli
o l a n b i r ş a h ı s t ı r . O s u r e t t e ki izi m a l û m d e ğ i l , n e r e y e g i t
tiği belli d e ğ i l . B ö y l e b i r ş a h s ı n
nerede
olduğunun tâyini
ancak
kendi
s i n d e n g e l e c e k b i r m e k t u p ile hâsıl o l a b i l e c e ğ i g i b i , l â f z - ı m ü c m e l bir
kere sâmiin iştibahmı
davet edince ancak
sahib-i i c m a l olan
dahi müte
k e l l i m i n b i r b e y a n ı l â h i k o l m a k s u r e t i y l e m ü n k e ş i f o l a b i l i r . V e illâ m ü tekelhmin maksadı mestur v e pünhan kalır.) Filvaki' her b ö y l e m ü p h e m olan lâfızlara b e y a n lâhik olmaz.
Mese
l â : elfaz-ı m ü t e ş a b i h l e r b ö y l e d i r . F a k a t m ü c m e l l â f ı z l a r a b i r b e y a n ı n lü huku
memuldur.
mütealhk
Çünkü
bunlar
olan şeylerde Mücmel
keyfiyet-i eğer
tefsir
a'male
mütealliktir,
o l u n m a z ise
A'male
sonra
teklif-i
m a l â y u t a k l â z ı m g e h r . M ü t e ş a b i h l e r d e is e b u m a h z u r y o k t u r . Z i r a o n l a r a'male taallûk etmezler. Mücmel üç nevi' olur: Birincisi, lâfzın g a r a b e t i
olup da o sebeple lügaten
lunamaz pek tengmeşrep olan insana (Buradaki
garabetten
maksat
mânası
fehmo-
sıfat olan « H e l û » lâfzı gibi,
muhill-i f e s a h a t
olmayan garip
hü-
