Bu romanda aza-yı vakanın kâffesi sırf hayalîdir. Bu eşhasa isnat olunan vakayi ve sergüzeştler dahi sırf hayalidir. Fakat vakayiiñ isnât eyledikleri fünûn ve sanâyi ile tevarih ve coğrafya vesaireye dair irat olunan malumat ve mülahazt sırf hakikattir. Malumat ve mülahazat-ı mezkûre hususunda Jules Verne tanzir olunmaktadır. Ol Jules Verne ki yazdığı hikâyat-ı seyyahiyeyi Ahmet İhsan Beg oglumuz hemen tamamına karip bir surette lisanımıza nakleydiginden karilerimizin malumu vee pek marufu olmuştur. Vakayiin hayaliyeti cihetinde de alexandre dumas tanzir olunmuştur. Ol alexandre dumas ki monte cristosu bizim osmanlılık âleminde romancılığın ilk meşki olarak ondan beri de monte cristo makamına kaim olabilecek ve onu unutturacak hiçbir roman daha ne yazılmış ne de tercüme olunmuştur. Bu hikâye musavver olmayacaktır fakat fevâid ve menafi-i fenniyesinden istifade ve intifa' cihetini temine medar olmak için iktizasına göre şekiller ve planlar ve haritalar ilave olunacaktır. Gayret bizden. tevfik allahtan!
ahmet midhat
