Lüzumsuz ve vakitsiz harbe girerek neticede İzmirden gelecek bir istilâ ordusu ile asıl anavatanımız olan Anadoluyu da harabezara çevirmek ve millî mevcudiyetimizi tehlikeye koymak felâketini hergün rapor verdikten sonra tekrar ettim. Ayrıca (Hindistan) kuvvetlerinin müressem bir haritasını da göstererek evvelâ Irakın ve sonra da bütün Arabistanın başına gelecekleri de izah ettim. Fakat sözlerimin iyi tesir bırakmadığını görüyordum. Teşebhüslerimden haberdar olan Almanlar da bana fena halde kızıyordu. Hindistan haritasını, satın aldığımız yere iade ettirdiler, debarkman hesaplarımı da şube kasasında tarihi bir hatıra olmak üzere hıfza mecbur oldum.
10 Teşrinievel 914 de Leyman Paşa beni çağırdı, ellerini birbirine vurarak ve bir çocuk gibi sevinçler içinde; (Haberin var mı Kâzım Bey, Rus donanması bizim donanmaya taarruz etti, muharebe başladı. Tebrik ederim.) dedi. Enver Paşanın da bayram selâmlığında beni istediği haberi verildi. Aynı tebriki ondan da aldık!. (Bu meraklı sahifeler de Türkiyede Almanlar ve Harbiumumi hatıralarımda görülecektir.) Ve yolda bulunan esirlerin isticvapları vazifesini aldım.
İşler aldı yürüdü. Enver Paşa da, Leyman Paşa da sevinçlerinden kaplarına sığamıyorlardı. 14 Teşrinisanide Cihat ta ilân olundu. Bunun faydasız bir iş olduğunu da söyledimse de benden mütalâa soran yok idi. Ben milli bir Felâketi önlemek için surat asmalara, istiskallere aldırmıyordum. Enver Paşaya iki teklif yaptım! 1 — (Madem ki cihat ilân ettiniz bari bundan sonra Erkânıharbiyenizî Türk yapın) cevabı: (Seni erkânı harbiye reisi yapayım mı? Ya sen ya İsmet, başka kim var.) (2 — Bu kış büyük hareketler yapmayın, Anadolu yollarının ikmâline çalıştırın!) cevabı: (İyi olur)
Leyman Paşa da: (Basarabya sahillerine meselâ «Akkerman»> civarlarına kuvvetli bir Türk ordusu çıkararak
