rak Almanların bizi harbiumumiye sürükliyeceği ve Kırkklise havalisinde yapılacak bir tahaşşüdün hedefi Bulgarlar ve Romanyalılarla birlikte (Besarabya) üzerine yürüyerek. Avusturya — Macaristan ordusunun sağ canahını takviye ve bu suretle Rus ordusunun bütün kuvvetiyle Avusturya — Macaristan ordusuna yüklenmesine mani olacağını, halbuki Bulgar ve Romanyalıların henüz vaziyetleri meşkük olduğundan böyle bir teşebbüsle Almanlar o devletleri tehdide yeltenmeleri ve bu suretle başımıza bir feIâket çıkması ihtimâlini anlattım. Seferberliğimizin bir harbe müntehi olmamasını, Anadolunun imarı için istifade edilmesini, boğazların kuvvetli tarassudundan başka itilâf devletlerini şüpheye düşürecek tahaşşütlerden ve vaziyetlerden sakınılmasını da söyledim.
(Almanlarla ittifak muahedesi yapılmış ve seferberliğimiz de bunun üzerine ilân olunmuş! Katiyen bana haber vermediler.) 11 Ağustosta (Goben ve Breslav) Çanakkaleye ve oradan da İstanbula geldi. Goben bize yabancı değil idi. Daha evvel amirali padişaha arz-ı tazimata gelmiş! Ve biz de gemiyi gezmiş idik.
Hergün Harbiumumînin safhalarını haritaya tesbit ile diğer istihbarat ile birlikte Leyman Paşaya ve Enver Paşaya Fortrak ve (Şifaî rapor) verirdim. Almanları mütemadiyen Enver Paşayı harbe teşvik ettiklerini görüyordum. Bana bile Envere müessir olmaklığımı rica ederlerdi. Ben Enver Paşaya hergün harbe girmekliğimizin felâketli neticesini anlatır. (Silâhlı bitaraf) kalmaklığımızın faydalarını sayardım.
Tehlikenin Çanakkale ve İzmirden yapılacak debarkmanlarla geleceğini ve bunun Yunanistan sahil ve adalarında hazırlanacağını ve Yunan Ordusundan da istifade olunacağını izah ettim ve bu hesâpları da yaparak bir lâyıha ile harbiumumiye girmekle Anadolunun felâkete düşeceğini kendisine gösterdim.
