binesi istifa ediyor, Tevfik Paşa kabineyi teşkil edemediğinden İzzet Pa şa kabine teşkiline memur olunuyor, Alman garp cephesinde de itilâf taarruzları başlıyor. Almanların da muvaffakiyetsizlikleri temadi edi yor. Enver Paşanın istifası ve vedânamesi geliyor, nihayet bana da ka rargâhımı Nahcıvan’a nakil ve İran’ı tahliye emri geliyor.
25 Teşrinievvelde Çulfa’da iken Karargâhı Umumî İstihbarat Şu besi müdüriyetinden aldığım şifrede «İsmet Bey İstanbul’a geldi, bu ay zarfında sizin de gelmenizi ümit ediyor» deniliyordu. 31 Teşrinievvelde Nahcıvan’da iken kolordu karargâhımın lâğvolduğunu ve benim İs tanbul’a hareketim emrini aldım. İsmet Bey Harbiye Nezareti Müsteşarı olmuş, benim de Erkân Harbiyei Umumiye riyasetine tâyinim mutasavver bulunduğunu haber aldım.
1 Teşrinisanide âtideki mütareke emri geldi:
(31 Teşrinievvel 1334 öğleden muteber olmak üzere düveli itilâf iye ile mütareke akdettik. Düveli mezkûrenin murahhasları keyfiyeti Bulgaristan, Suriye ve Irak’ta bulunan orduları kumandanlarına tebliğ etmişlerdir. Mütareke şeraitine sureti kat iyede riayet olunması ve bu tebliğin ahndığındığının iş’arı lâzımdır. Tafsilât ayrıca bildi rilecektir.)
30 /10 /1334
Başkumandanlık Erkânı Harbiye Reisi
Ahmet İzzet
Bilâhare 4 Teşrinisanide Kars’da resmî tebliğden daha doğrusunu öğrendiğim mütareke şeraitini ajans bildirdi.
Harbi Umuminin bizim tarafın mağlûbiyeti Üe neticelenmesi hepi mize elim tesirler bıraktı. Artık iş itüâf devletlerinin insafına kalmıg demekti. Benim karargâhımın lâğvı ve hususiyle İstanbul’a çağırılmakiığım hiç de îyi alâmetler değildi.
1 Teşrinisani akşamı trenle Nahcivan’dan karargâhımla Kars’a ha reket ettik. Yol boyunca kıtaatın hepsi yeis içinde. Kamarlı’da Dokuzuncu Fırka Kumandam Rüştü Beyle karargâhında dört saat kadar hasbıhal ettik. Bir med gibi taşdıkları bu yerlerden cezir gibi hangi mmtakalara çekileceklerini düşünmekle endişe içinde. Ararat ve İlgaz buzlu dağlan üç ay evvel cenuba inerken beyaz takke giymiş gibi idi, şimdi yukarı kısımları ziyadece beyazlanmış. 2 /3 Teşrinisani gece yansı Gümrü’ye geldik. Kars’da Ordu Kumandanı Şevki Paşaya 4 de mülâki oldum. Mü tareke şeraiti resmen gelmiş, ajansda okuduğumuzdan az farklı. Şevki Paşa memleketin dağıldığına kani. Bari buraları da bize verseler diyor. EUviyei selâsenin tahliyesinin Ermenilerin yeniden katliamları ve şark vilâyetlerinin de tehlikeye düşmesi ihtimali dolayısıyla zabitanı mütees sir etmekte. Bühassa İstanbul’a çağırılmakhğımdan da yeis ziyade. Or du kumandanı da benim katî olarak niçin çağırıldığımı bilmiyor, Erkânı Harbiye riyaseti için olduğunu tahmin ediyor.
