GİRİŞ
Aynı dîne mensup bulunan milletlerin, o dinden kaynaklanan müşterek bir tarih ve medeniyetleri vardır. Ancak bu müşterek medeniyet içerisinde olarak, aynı dini paylaşan milletlerin teker teker kendilerine has aynı medeniyetleri olması da tabiîdir. İslâm'ı din olarak seçmiş milletlerden biri olan Araplar'ın da, diğer milletler gibi kendilerine has ve hayatlarının idârî, siyâsî, sosyal, kültürel her yönünü kuşatan bir kültür ve medeniyetleri vardır. İslâm medeniyeti ise, Araplar ile birlikte İranlılar, Türkler ve diğerleri gibi aynı dini paylaşan milletlerin ortak malı olarak bir "medeniyetler medeniyeti"dir (Baltacı, 1993a: 10).
Buradan hareketle, İlk Dönem Abbasî Medeniyetini "kadınların konumu" açısından inceleme amacında olan bu çalışmada geçen kültür ve medeniyet kavramlarıyla kastedilen mânâyı kısaca belirtme ihtiyacı vardır. Kültür, “belirli bir toplumun yaşadığı ve paylaştığı müşterek değerler olup, medeniyet ise beynelmilel seviyeye ulaşmış bir kültürün veya birbirine yakın kültürlerin meydana getirdikleri anlayış, davranış, yaşayış, bilgi, teknik, her türlü sosyal faaliyetlerle maddi âletler ve bu maksatlarla kurulmuş müesseselerin bütünüdür" (Baltacı, 1993a: 6). Bu târiften de anlaşıldığına göre, İslâm medeniyetinin devamı olan Abbâsî medeniyeti, insanlığın inkişafında etkili olmuştur.
Konu ile ilgili Türkçe birikim ve çalışmalar pek sınırlı olduğundan "Abbâsîler'de Kadın" konusu çok yüzeysel şekilde bilinmektedir. Kaynaklar iyi analiz edildiğinde, İslâm tarihinde kadın konusunda gerçekleşmiş olan menfi değişimler açısından Abbâsîler'in ilk dönemi için (tesirleri ve şekli bugüne kadar sürmekte olan) bir "dönüm noktası" nitelemesinin rahatlıkla yapılabileceği görülür. Bu sebeple, konunun araştırılması bilimsel değerinden başka, bugün için de önem arz etmektedir. Dolayısıyla, mezkür dönüşüm hususunda bu tezin istenen seviyede bir çalışma olarak ortaya çıkması birinci hedef olmuştur. Bununla birlikte, kadının tarihinde önemli bir devreyi teşkil eden Abbâsîler'in ilk dönemindeki dinî, siyasî, sosyal, ahlâkî, ilmî ve kültürel yapının, kadının durumuyla birlikte, umumi tarzda ve kısaca ortaya konması amaçlanmıştır.
