1.DİSİPLİN KAVRAMI
1.1.Disiplinin Tanımı ve Kapsamı
Bir düzenlilik tanımı olan "disiplin" çoğu kimse tarafından “cezalandırma” olarak tanımlanır. Disiplin kavramı cezayı içermekle birlikte yalnız onunla sınırlı değildir (Kelley, 1990:298). Disiplin kavramı içinde; cezalandırma dışında ilk akla gelenler arasında eğitim, boyun eğme, öz denetim, danışmanlık, örgütsel davranış gibi konular bulunmaktadır.
Disiplin olayına bireysel ve örgütsel boyutta bakabiliriz. Bireysel anlamda disiplin bireyin kendini belirli ihtiyaç ve isteklere uyarlamak amacıyla özdenetimini geliştirme çabasıdır.
Örgütsel anlamda disiplini bireysel disiplinden ayıran temel fark disipline eden ile disipline edilen kişinin birbirinden ayrılmasıdır (Geylan 1, 1992:133). Webster sözlüğü örgütsel disiplin kavramı ile ilgili olarak üç anlam ortaya koymaktadır. Birincisi; itaati zorunlu kılarak kazanılmış deneyim, ikincisi düzelten, kurallara bağlayan, kuvvetlendiren veya geliştiren talim terbiye ve üçüncü anlamı ise ceza ve dayaktır. Birinci ve ikinci anlamı birleştirerek, disiplinin ceza ve ödüllere davranışları şekillendirme ve sınırlama olduğunu söyleyebiliriz (Beach, 1975:600).
Bu tanım Skinner'in "davranış düzeltimi" kuramına dayanan olumsuz disiplin kavramını açıklamaktadır. Skinner'e göre bireyin gösterdiği davranışa örgütün tepkisi olumlu ise birey bu davranışı güçlendirecek ve tekrarlayacaktır. Bunun aksine tepki olumsuz ise, söz konusu davranış zayıflayacaktır(Geylan 2, 1990:21). Bununla birlikte bu kuramın bir zaman faktörü söz konusu olduğunda tepkilerle ilişki kurulup kurulmayacağı konusunda her zaman bir kuşku varolmuştur. Çünkü disiplinin bir türü olarak cezalandırma sadece geçici olarak davranışı etkiler. Bireyin sonuçta bırakacağı tepkilerin geriye döndürülmesini etkilemez. Örneğin Huberman'ın yerel bir hapishanede yapmış olduğu bir istatistiğe göre hapse girmiş olanlarının % 85'inin üç yıl içerisinde yine oraya döndükleri anlaşılmaktadır. Cezalandırma sonucunda sapma gösteren tepkilerin ortaya çıkma ihtimalinde bir düşüş olsa bile bu geçici olacaktır. Çünkü cezanın daha fazla
2
