Vikikaynak

On Beşinci Yıl Kitabı

CÜMHURİYET HALK PARTİSİ
 
ON BEŞİNCİ YIL
K İ T A B I
 
Türkiye Cümhuriyeti, 29 Teşrinievvel 1938 de 15 inci yılını idrâk ediyor. İstiklal mücadelesile savaşa başlayan, büyük zaferle düşman istilasından kurtulup istiklâline kavuşan Türk milleti. Büyük Şef ve milli kahraman KEMAL ATATÜRK'ün iradesinde bütün kuvvetlerini temerküz ve tebarüz ettirerek, 1923 de kurduğu Cümhuriyet rejimile yeni, kuvvetli, inkılapçı bir siyasi varlık olmuştur. Cihan tarihinde en büyük hadiselerden biri olan bu varlığın kuruluşunda, bu mukaddes eserin vücude gelmesinde yaratıcı kudretile Türk milletini yeniden hayata kavuşturan Ulu Önder
KEMAL ATATÜRK'e:
onun izinde ve emrinde yürüyerek Türk istikláli, Türk vatanı ve Türk inkilabı için seve seve can veren kahramanlara;
evlâdlarını vatan için, memleket için yetiştirip yine o uğurda feda etmekden çekinmeyen Türk ana ve babalarına;
bu kudsi eserin kuruluşunda bütün güçlüklere göğüs gererek çalışan emeğini, zekâsını bilgisini ve hayatını veren millet ve memleketsever Türk nesline;
ve bundan sonraki millî hayatın her safhasında onun üstünlüğü için çalışmaya devam eden cümhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, inkilapçı, laik Türk evlatlarına;
saygı, sevgi ve minnetler olsun.
BÜYÜK ŞEFİN ONUNCU YIL NUTKU

TÜRK MİLLETİ;

KURTULUŞ SAVAŞINA BAŞLADIĞIMIZIN, ON BEŞİNCİ YILINDAYIZ. BUGÜN, CÜMHURIYETİMİZİN ONUNCU YILINI DOLDURDUĞU, EN BÜYÜK BAYRAMDIR.

KUTLU OLSUN.

BU ANDA, BÜYÜK TÜRK MİLLETİNİN BİR FERDİ OLARAK, BU KUTLU GÜNE KAVUŞMANIN, EN DERİN SEVİNCİ VE HEYECANI İÇİNDEYİM.

YURTDAŞLARIM,

AZ ZAMANDA ÇOK VE BÜYÜK İŞLER YAPTIK. BU İŞLERİN EN BÜYÜĞÜ TEMELİ TÜRK KAHRAMANLIĞI VE YÜKSEK TÜRK KÜLTÜRÜ OLAN TÜRKİYE CÜMHURİYETİDİR.

BUNDAKİ MUVAFFAKİYETİ TÜRK MİLLETİNİN VE ONUN DEĞERLİ ORDUSUNUN BİR VE BERABER OLARAK, AZİMKÂRANE YÜRÜMESİNE BORÇLUYUZ.

FAKAT YAPTIKLARIMIZI ASLA KÅFI GÖREMEYİZ. ÇÜNKÜ DAHA ÇOK VE DAHA BÜYÜK İŞLER YAPMAK MECBURİYETİNDE VE AZMİNDEYİZ. YURDUMUZU DÜNYANIN EN MAMUR VE EN MEDENİ MEMLEKETLERİ SEVİYESİNE ÇIKARACAĞIZ. MİLLETİMİZİ EN GENIŞ REFAH, VASITA VE KAYNAKLARINA SAHİP KILACAĞIZ. MİLLİ KÜLTÜRÜMÜZÜ, MUASIR MEDENİYET SEVİYESİNİN ÜSTÜNE ÇIKARACAĞIZ.

BUNUN İÇİN, BİZCE ZAMAN ÖLÇÜSÜ, GENİŞ ASIRLARIN GEVŞETİCI ZİHNİYETİNE GÖRE DEĞİL, ASRIMIZIN SÜR'AT VE HAREKET MEFHUMUNA GÖRE DÜŞÜNÜLMELİDİR. GEÇEN ZAMANA NİSBETLE, DAHA ÇOK ÇALIŞACAĞIZ. DAHA AZ ZAMANDA, DAHA BÜYÜK İŞLER BAŞARACAĞIZ. BUNDA DA MUVAFFAK OLACAĞIMIZA ŞÜPHEM YOKTUR. ÇÜNKÜ TÜRK MİLLETİNİN KARAKTERİ YÜKSEKTİR. TÜRK MİLLETİ ÇALIŞKANDIR. TÜRK MİLLETÍ ZEKİDİR. ÇÜNKÜ TÜRK MİLLETİ, MİLLİ BİRLİK VE VE BERABERLİKLE GÜÇLÜKLERİ YENMESİNİ BİLİR VE ÇÜNKÜ, TÜK MİLLETİNİN YÜRÜMEKTE OLDUGU TERAKKİ VE MEDENİYET YOLUNDA ELİNDE VE KAFASINDA TUTTUĞU MEŞALE MÜSPET İLİMDİR. ŞUNU DA EHEMMİYETLE TEBARUZ ETTİRMELİYİM Kİ, YÜKSEK BIR İNSAN CEMİYETİ OLAN TÜRK MILLETİNİN TARİHİ BİR VASFI DA, GÜZEL SANATLARI SEVMEK VE ONDA YÜKSELMEKTİR. BUNUN İÇİNDİR Kİ, MİLLETİMİZİN YÜKSEK KARAKTERİNİ, YORULMAZ ÇALIŞKANLIĞINI, FITRİ ZEKÂSINI, İLME BAĞLILIĞINI, GÜZEL SANATLARA SEVGİSİNİ, MİLLİ BİRLİK DUYGUSUNU MÜTEMADİYEN VE HER TÜRLU VASITA VE TEDBİRLERLE BESLEYEREK. İNKİŞAF ETTİRMEK MİLLİ ÜLKÜMÜZDÜR.

TÜRK MİLLETİNE ÇOK YARAŞAN BU ÜLKÜ, ONU, BÜTÜN BEŞERİYETTE HAKİKİ HUZURUN TEMİNİ YOLUNDA, KENDINE DÜŞEN MEDENİ VAZİFEYİ YAPMAKTA, MUVAFFAK KILACAKTIR.

BÜYÜK TÜRK MİLLETİ: ON BEŞ YILDANBERI, GİRİŞTİĞİMİZ İŞLERDE MUVAFFAKİYET VADEDEN ÇOK SÖZLERİMİ İŞİTTİN. BAHTİYARIM Kİ, BU SÖZLERİMİN HİÇ BİRİNDE, MİLLETİMİN, HAKKIMDAKI İTİMADINI SARSACAK, BIR İSABETSİZLİĞE UĞRAMADIM.

BUGÜN. AYNI İNAN VE KAT'İYETLE SÖYLÜYORUM Kİ, MİLLİ ÜLKÜYE, TAM BİR BÜTÜNLÜKLE YÜRÜMEKTE OLAN TÜRK MİLLETİNİN, BÜYÜK MİLLET OLDUĞUNU BÜTÜN MEDENİ ALEM, AZ ZAMANDA, BİR KERRE DAHA, TANIYACAKTIR. ASLA ŞÜPHEM YOKTUR Kİ, TÜRKLÜĞÜN UNUTULMUŞ BÜYÜK MEDENI VASFI VE BÜYÜK MEDENİ KABİLİYETI, BUNDAN SONRAKİ İNKİŞAFI İLE, ATİNİN YUKSEK MEDENİYET UFKUNDAN, YENİ BİR GÜNEŞ GİBİ DOĞACAKTIR.

TÜRK MİLLETİ;

EBEDİYETE AKIP GİDEN HER ON SENEDE, BU BÜYÜK MİLLET BAYRAMINI, DAHA BÜYÜK ŞEREFLERLE, SAADETLERLE HUZUR VE REFAH İÇİNDE KUTLULAMANI, GÖNÜLDEN DİLERİM.

NE MUTLU TÜRKÜM DİYENE.

 
 
KRONOLOJİ
 
On beş yılın

KRONOLOJİSİ
19 Mayıs 1919 Kemal Atatürk Samsuna çıktı.
23 Temmuz 1919 Erzurum kongresi açıldı.
4 Eylül 1919 Sivas kongresi açıldı.
7 » 1919 Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti kuruldu.
27 Kâ. Evvel 1919 Kemal Atatürk Ankaraya geldi.
10 Kâ-sani 1920 Ulus gazetesi çıktı.
16 Mart 1920 İstanbul itilâf devletleri askeri tarafından işgal edildi.
20 » 1920 Anadolu demiryolları devlet tarafından işletildi. (1 Kânunusani 1928 de Anadolu demiryolları devletçe satın alındı.
23 Nisan 1920 Türkiye Büyük Millet Meclisi Ankarada açıldı.
24 Nisan 1920 Kemal Atatürk Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisliğine seçildi.
29 » 1920 Hiyaneti vataniye kanunu yapıldı.
2 Mayıs 1920 İlk İcra Vekilleri Heyeti kuruldu.
9 Kâ-sani 1921 Birinci İnönü muharebesi.
20 » 1921 İlk teşkilâtı esasiye kanunu kabul edildi.
8 Şubat 1921 Ayıntaba (Gazi Antep) adı verildi.
16 Mart 1921 Türkiye ile Rusya arasında Moskova muahedesi aktedildi.
30 » 1921 İkinci İnönü muharabesi.
30 Haziran 1921 Çocuk Esirgeme Kurumu kuruldu.
5 Ağustos 1921 Kemal Atatürk Başkumandan seçildi.
23 » 1921 Sakarya meydan muharebesi.
19 Eylül 1921 Kemal Atatürk'e Büyük Millet Meclisi Gazi ünvanını ve Müşür rütbesini verdi.
13 T.Evvel 1921 Türkiye ile Ermenistan arasında Azerbaycan ve Gürcistar arasında kara muahedesi bağlandı.
20 » 1921 Fransızlarla cenup sulhu yapıldı.
31 Temmuz 1922 İstiklâl mahkemesi kanunu yapıldı.
26 Ağustos 1922 Afyon cephesinde büyük taarruz başladı.
30 » 1922 Dumlupınarda Başkumandan meydan muharebesi
1 Eylül 1922 Kemal Atatürk «Ordular, ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri!» emrini verdi.
9 Eylül 1922 Ordu İzmir'e vardı.
11 Teş-evvel 1922 Mudanya mütarekesi
1 Teş-sani 1922 Saltanat kaldırıldı.
25 Teş-sani 1922 Trakyada milli idarenin kuruluşunun tamamlanması
24 Temmuz 1923 Lozan muahedesi imzalandı.
9 Ağustos 1923 Halk Partisi kuruldu.
11 » 1923 İkinci Büyük Millet Meclisi toplandı.
2 Teş.Evvel 1923 İstanbul İtilaf devletleri işgalinden kurtarıldı.
6 » 1923 Türk ordusu İstanbula girdi.
13 » 1923 Kanunla Ankara devlet merkezi oldu.
29 » 1923 Cümhuriyet ilân edildi.
29 » 1923 Kemal Atatürk Birinci Cümhurreisi seçildi.
30 » 1923 İcra Vekilleri Heyeti Reisliğinin adı Başvekil olarak Cümhuriyet İcra Vekilleri Heyeti kuruldu.
5 Kâ-sani 1924 Hafta tatili kanunu kabul edildi.
14 » 1924 Askerlik müddeti azaltıldı.
1 Mart 1924 Devlet tarafından demiryolu inşaatına başlanıldı.
2 Mart 1924 Parti grupu hilafetin, şer'iye ve evkaf vekaletlerinin kaldırılmasını kabul etti.
3 » 1924 Demiryolu siyaseti kanunlaştı.
3 » 1924 Medreseler kaldırıldı.
3 » 1924 Türkiye Büyük Millet Meclisi hilafetin ilgası, tedrisatın tevhidi, Şer'iye ve evkaf Vekâletlerinin kaldırılması kanununu yaptı.
3 » 1924 Hanedan hudut haricine çıkarıldı.
18 Mart 1924 Köy kanunu kabul edildi.
8 Nisan 1924 Şer'iye mahkemeleri kaldırıldı.
20 » 1924 Cümhuriyetin teşkilatı esasiye kanunu yapıldı.
26 Ağustos 1924 İş Bankası kuruldu.
10 Teş.Sani 1924 Halk Partisi, Cümhuriyet Halk Partisi adını aldı.
16 Şubat 1925 Türk Hava Kurumu kuruldu.
27 » 1925 Åşar kaldırıldı.
1 Mart 1925 Tütün rejisi satın alındı.
19 Nisan 1925 Sümerbank kuruldu (eski sanayi ve maadin bankası)
24 Ağustos 1925 Şapka giyildi.
5 Teş. Sani 1925 Ankara hukuk fakültesi açıldı.
25 Teş.Sani 1925 Şapka kanunu kabul edildi.
30 » 1925 Tekkeler, türbeler, zaviyeler kapatıldı.
26 Kâ.evvel 1925 Beynelmilel takvim ve saat kabul edildi.
17 Şubat 1926 Türk medeni kanunu kabul edildi. (Türk medenî kanunun ile kadın, ailede ve cemiyette medenî haklara kavuştu.)
8 Mart 1926 Borçlar kanunu kabul edildi.
13 »Mart 1926 Türk ceza kanunu kabul edildi.
19 Nisan 1926 Kabotaj kanunu kabul edildi.
22 Mayıs 1926 Emlâk ve Eytam bankası kuruldu.
28 Mayıs 1926 Teşviki sanayi Kanunu kabul edildi.
28 Haziran 1926 Türk ticaret Kanunu kabul edildi.
9 Temmuz 1926 Şehitlikleri imar cemiyeti kuruldu.
11 Eylûl 1926 Ankara otomatik telefonu işletmiye açıldı.
3 Teş.Evvel 1926 Sarayburnunda ilk atatürk heykeli dikildi.
29 Mayıs 1927 Ankara-Kayseri demiryolu işletmeye açıldı.
15 Teş. Evvel 1927 Cümhuriyet Halk Partisi ikinci büyük kongresi toplandı.
15-20 » 1927 Parti kongresinde Umumî Reis Kemal Atatürk büyük tarihî nutkunu okudu.
28 » 1927 Yurdun birinci nüfus sayımı yapıldı.
1 Teş. Sani 1927 İkinci Büyük Millet Meclisi açıldı.
4 » 1927 Ankarada müze önünde Atatürk heykeli dikildi.
24 » 1927 Ankarada zafer abidesi açıldı.
1 Kâ. Sani 1928 Anadolu demiryolları satın alındı.
31 Kâ. Sani 1928 Türk Kültür Kurumu kuruldu.
5 Nisan 1928 C. H. P. grupunda lâiklik esası ve teşkilâtı esasiye kanununun dine ait hükümlerinin çıkarılması kabul edildi.
10 Nisan 1928 Teşkilâtı esasiye kanunudna dine ait maddelerin Büyük Millet Meclisince çıkarılması.
24 Mayıs 1928 Beynelmilel rakamlar kabul edildi.
9 Ağustos 1928 Kemal Atatürk İstanbul Sarayburnu parkında harf inkılâbını müjdeliyen nutkunu söyledi.
3 Teş. Sani 1928 Türk harfleri kanunu Büyük Millet Meclisinde kabul edildi.
1 Kâ Sani 1929 Millet mektepleri açıldı.
5 » 1929 Mersin - Adana şimendiferi satın alındı.
24 Nisan 1929 İcra ve iflâs kanunu kabul edildi.
24 Mayıs 1929 Devlet memurları maaşlarının tevhit ve teadülü kanunu kabul edildi.
1 Haziran 1929 Zirai kredi kooperatifleri kanunu kabul edildi.
8 Haziran 1929 Millî Sanayii koruyacak kanun kabul edildi.
8 » 1929 Topraksız çiftçiye toprak verilmesi kanunu kabul edildi.
30 Kâ. Sani 1930 Ulusal Ekonomi ve Arttırma kurumu kuruldu.
22 Şubat 1930 Türk parasının kıymetini koruma kanunu kabul edildi.
16 Nisan 1930 Yeni belediye kanunu kabul edildi.
8 Haziran 1930 Tekaüt kanunu kabul edildi.
11 Haziran 1930 Türkiye Cümhuriyeti Merkez Bankası kuruldu.
30 Ağustos 1930 Ankara-Sivas demiryolu açıldı.
23 Mart 1931 Türk çocuklarının ilk tahsillerini Türk mekteplerinde yapmaları kanunu kabul edildi.
26 Mart 1931 Üçüncü Büyük Millet Meclisi, intihabı yenilemeğe karar verdi.
1 Nisan 1931 Ölçülerde metre ve kilo sistemi kabul edildi.
15 » 1931 Türk tarih Kurumu kuruldu.
23 » 1931 Fevzipaşa-Malatya hattı işletmeye açıldı.
4 Mayıs 1931 Dördüncü Büyük Millet Meclisi açıldı.
4 » 1931 Kemal Atatürk üçüncü defa Cümhurreisliğine seçildi.
10 » 1931 Ankara-İstanbul telefon konuşması başladı.
19 Şubat 1932 Halkevleri açıldı.
23 Nisan 1932 Kütahya-Balıkesir hattı işletmeye açıldı.
5 Temmuz 1932 Buğday kanunu kabul edildi.
12 » 1932 Türk Dil Kurumu kuruldu.
26 Eylül 1932 Türk Dili Kurultayı toplandı.
15 Kâ. evvel 1932 Samsun-Sivas hattı işletmeye açıldı.
4 Nisan 1933 Antalyaya demiryolu yapılması kanunu çıktı.
27 » 1933 Adana-Fevzipaşa hattı alındı.
25 Mayıs 1933 Dış borçlar meselesi halledildi.
29 » 1933 Kömüre giden demiryolunun yapılması kanunu çıktı.
12 Haziran 1933 Bakıra giden demiryolunun yapılmasına başlandı.
29 » 1933 Sivas-Erzurum demiryolunun yapılmasına başlandı.
1 Ağustos 1933 Eski İstanbul Darülfünunu yerine Türk Üniversitesi kuruldu.
2 Eylül 1933 Ulukışla-Kayseri hattı bitti.
29,30,31 1-inci Teşrin 1933 Cümhuriyetin 10 uncu yılı büyük tezahüratla kutlulandı.

Adliye Vekâleti
Adliye teşkilâtının vaziyeti

Halen Türkiye Cümhuriyetinde bir, birinci reis ve bir baş müddei umumi ile on, ikinci reisi ve elli aza ve 18 baş müddeiumumi muavini ve yirmi beş raportör azadan müteşekkil olmak üzere dört hukuk; dört, ceza; bir ticaret ve bir icra iflas dairelerini muhtevi olan temyiz mahkemesi teşkilatı mevcut olup kaza birliğinin bir cüz'ü olan içtihat birliği ve kanunun her yerde tam olarak tatbiki bu teşkilatla temin edilmektedir.

En yüksek dereceli adalet mercii olan işbu temyiz teşkilatının mürakabesi altında çalışan 32 si müstakil ve 46 si mürettep yani ağır ceza işlerile birlikte asliye mevaddını da rüyet eden ve bir reis ile iki aza ve bir âza muavininden müteşekkil bulunan 78 ağır ceza mahkemesi ve yine 1 reis ile 2 aza ve 1 aza muavininden müteşekkil olmak üzere çalışan (4) asliye ceza, (10) asliye hukuk ve (4) ticaret mahkemesi ve tek hâkimden ibaret almak üzere (145) asliye hukuk mahkemesi, (141) asliye ceza mahkemesi ve yine bir hakim tarafından hem hukuk hem de ceza işlerine bakılan (197) asliye mahkemesi ve (171) tane de hukuk ve ceza mevaddinin sulh kısmına bakan sulh mahkemesi olmak üzere cem'an (750) mahkeme mevcuttur. Bu mahkemelerde filen kaza vazifesini gören (312) si ağır cezada (16) si ticaret mahkemesinde ve (185) i asliye hukukda ve (157) si asliye cezada (183) ü hem asliye hukuk hem asliye cezaya bakan tek hâkimli mahkemelerde (171) i sulh mahkemelerinde ve (10) icra reis muavinliğinde ve (360) i sorgu hâkimliği işlerinde çalışan (1394) hâkim ile bu mahkemeler nezdinde ämme hukukunu temsil eden (507) Cümhuriyet müddeiumumi ve muavini ve (348) icra memuru ve (10) adli tabip mevcuttur. Bunlardan başka ikinci mertebe memuru olarak yine bu mahkemeler nezdinde (465) baş katip ve muavini ve (1923) zabit kâtibi ve (1068)i piyade ve (768) i süvari olmak üzere ceman (1836) mübaşir çalışmaktadır.

Yapılan adli teşkilâtın gayesi olan teyzü adaletin hakkile ifası bu işe memur olan hâkimlerin tam bir ilmi kifayet ve istiklâl ile hareket ve ifayı vazife etmelerine vabeste olup bu husus Kânunuevvel/1934 tarihine kadar 766 sayılı hâkimler kanunu ile temin edilmekte idi.

Adli mevzuatımızın kendinden beklenilen faydalı neticeleri vermesi için aranacak mühim bir nokta, bu kanunları tatbik edecek olanların kudret ve ehliyet sahibi bulunmalar ve ayni zamanda hâkimlerde ehemmietle aranacak olan seciye, metanet ve doğruluk gibi haslatları haiz olmalarıdır. Adaleti halk arasında tevzi etmek vazifesini üzerine alacak olan håkimlerin mesleğe alınırken yukarıda işaret edilen vasıflarla mücehhez bulunmaları hakkile takdir ve tetkik olunduktan sonra istikballeri noktasından da bu mesklete feyiz göreceklerine emin olmaları ve terfi ve takdirlerinin de bu yüksek mülâhazalara dayanan esaslara göre tanzim edilmiş bulunması lâzımdır.

Teşkilâtı esasiye kanunumuzda mahkemelerimizin istiklâlini kayıt ve tesbit eden 56 ncı maddede hâkimlerin evsafı, hukuk ve vezaifi, maaş ve muhassasatları ile nasıp ve azillerinin mahsus kanunla tayin olunacağı açık olarak gösterilmiş olduğundan 766 sayılı kanunun tatbikinde görülen tecrübeler bu kanunun değiştirilmesi zaruret ve mecburiyetini gösterdiğinden dolayı mahzurlu ve hatalı olmak değil umulduğu kadar fayda vermiyen her şeyi ilmin, usulün ve ihtiyacın icaplarına göre tadil ve ıslâh etmek siarında olan inkılâbımıza lâyık ve hakkın sahibine verilmesinde itimada şayan hâkimler yetiştirmek ve gençlerimize bu mesleğin istikballerinden kat'i ümitler verici olduğunu anlatmak için 1 /K.Evvel/934 tarihinde mer'iyet mevkiine giren 2556 sayılı hâkimler kanunu Büyük Millet Meclisince kabul edilmiştir.

Hükmünün yürümeğe başladığı üç buçuk senedenberi tatbikatından görülen ameli faydalar; hâkimlerin terfii için, kendi sayügayretlerinden ve çıkardıkları iş miktarından ve verdikleri kararlardan temyizce tetkik olunanları tasdik ve bozma nisbetlerinin lehlerine tezahür etmesinden başka çare olmadığını tebarüz ettirmiş ve esasen her meslekten ziyade fcragati nefisle çalışan hâkimlerimizi daha ziyade şevk ve gayretle mesleklerine bağlamıştır.

Mesleğin istilzam ettiği ağır mes'uliyete katlanacak olan hâkimlerimizden arzolunan 2556 sayılı kanunla muayyen olan usul dairesinde lâzımgelen şartları ihraz edenlerin terfi edebilmeleri için her sene alınan kadrolar ihtiyaç nisbetinde arttırılmış ve nihayet bu sene 30. 5 938 tarihinde Yüksek Meclisce kabul buyurulan 3408 sayılı kanunla 63 adet (90) liralık ve 79 adet (80) liralık, 188 adet (70) liralık ve 268 adet (55) liralık ve 347 adet (45) liralık ve 485 adet (40) liralık ve 660 adet (35) liralık ve 350 adet (30) liralık olmak üzere çok geniş bir kadro alınarak hâkimlerin terfileri esbabı temin edilmiştir.

Cümhuriyetin ilânından beri yapılan adli teşkilâttaki tedrici değişiklikleri, bu yolda elde edilen tekâmülü tebarüz ettirmek için şu suretle sıralayabiliriz:

A — Sivasda hukuku şer'iye ve ceza ve istida dairelerinden mürekkep muvakkat bir temyiz heyeti teşkiline dair olan 7/Haziran/337 tarih ve 4 numaralı kanun.

B — Kazalarda bidayet mehakimi vazife ve salâhiyetini haiz olmak üzere tek hâkimliklerle vilâyet ve livalarda bir reis ve iki âzadan mürekkep istinaf mahkemelerinin teşkiline dair 30/Nisarı /337 tarih ve 117 sayılı kanun.

C — Salâhiyeti adliyeye müteallik 1/T.Sani/339 tarih ve 367 sayılı kanun.

D — Heyeti temyiziye merkezinin Eskişehire nakline ve teşkilâtın genişletilmesine dair |4/T.Şani/339 tarih ve 371 sayılı kanun. Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/34 15 — Noter kanunu 3456 16 — Adliye harç tarifesi kanunu 2503 17 — Noter harç kanunu

Cumhuriyet ilânı tarihinden bugüne kadar hukuk işleri umum müdür· lüğünce yapılan kanunların numaralarını gösterir cetveldir. 7/7/938

Ceza Mevzuatı Cumhuriyet idaresi 1810 tarihli Fransız kanunundan alınan 1274 tarihli ceza kanununu mer'iyette buldu. Bu kanun hazırlanırken Fransız ceza kanu nu bilhassa mutlakiyet saltanatını kuvvetlendirecek müeyyitlerine mühim bir yer ayrılmış âmmenin ve memleketin hukukuna taallûk eden kısımlar daha basit bir halde bırakılmıştı. Tanzimi sırasında üstün bir kanun addedi lebilecek hükümleri ihtiva etmekte olan bu kanun arada geçen bir asırdan fazla zaman zarfmda ceza hukukunun tekâmül seyrini takip edemediğin den ilmî kıymetini kaybetmiş zaman zaman ilâve olunan maddelerle de insi camsız bir hale gelmişti. Bundan başka tatbikatta gorülen noksanlar hâkim leri büyük müşkiller karşısında bulundurmakta idi. Cumhuriyet idaresile pek feyizli inkişaflara mazhar olan memleketimiz ihtiyaçlarının ferdi saltanat dev rinden kalan bu kanuna tatbik edilemiyeceği şüphesizdi. Yeni telâkkilere· göre cezalandırılması icap eden suçluları cezalandırmak imkânı bulunama · makta ve buna mukabil dinden mülhem olan zihniyetle tanzim kılınan hü kümleri vicdan hürriyetini bile tanımıyarak o zamanki tabir!e (Nakzı siyamı) âdabı umumiyei islâmiyeye mugayeretinden dolayı suç telâkki etmekte idi

Cumhuriyet devrinde ceza sahasındaki en kuvvetli adım şüphe yok ki devletin şahsiyetini, âmmenin hukukunu koruyacak müeyyidelerden mah· rum olan ve eski nazariyelere istinat eden 1274 tarihli kanunun terkedilerek onun yerine hukuk nazariyelerinden mülhem bulunan ve İtalya kanunundan iktibâs edilen 926 tarihli ceza kanununun tedvinile atılmıştır. İki kanunun a rasında yapılacak mukayeselerde eskisinin birçok hâdiseleri dairei şümulüne almayarak âmme hukukunu ihmal ettiği kolaylıkla görülebilir. Bu kanun daha sonraları tatbikattta alınan neticelere göre tadil ve ıslâh edilmiş bilhassa dev letin emniyetine karşı cürümler başlıklı birinci faslı 936 senesine ait tâdilat meyanında baştanbaşa yeniden tanzim edilmiştir. Şiddet kullanarak içtimaî bir zümrenin diğerleri üzerinde tahakkümünü tesis etmiye ve içtimai bir züm reyi bu suretle kaldırmağa veya iktisadî ve içtimaî nizamları devirmeğe veya millî hissiyatı zayıflatmağa veya sarsmağa matuf cemiyetleri tesis, teşkil, tanzim veya sevk ve idare edenlerle bu maksatlarla propaganda yapanlar hakkında şimdiye kadar mevzuatımızda yer almamaış olan cezaî müeyyide ler vaz'edilmiştir. Devletin emniyet ve menfaatine taallûk eden vesika ve mâlumatı hüsnü muhafazaya itina etmiyenler hakkında tertip edilen cezalar bu hususta gösterilen hassasiyetin açık ve güzel birer misalini teşkil eder. Ye ni kanun âmmenin ve ailenin nizamı ve selâmeti ve umumî âdap ile şahıslar ve mal aleyhinde işlenen cürümler için bugünkü ihtiyaçlan karşılamağa mü Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/36 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/37 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/38 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/39 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/40 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/41 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/42 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/43 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/44 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/45 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/46 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/47 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/48 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/49

Millî Müdafaa
Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/51 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/52 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/53 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/54 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/55 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/56 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/57 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/58 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/59 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/60 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/61 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/62
Dahiliye Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/64 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/65 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/66 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/67 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/68 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/69 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/70 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/71 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/72 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/73 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/74 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/75 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/76 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/77 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/78 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/79 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/80 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/81 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/82 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/83 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/84 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/85 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/86 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/87 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/88 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/89 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/90 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/91 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/92 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/93 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/94 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/95 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/96 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/97 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/98 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/99 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/100 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/101 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/102 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/103 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/104 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/105 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/106 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/107 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/108 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/109 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/110
Hariciye Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/112 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/113 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/114 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/115 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/116 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/117 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/118 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/119 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/120 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/121 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/122 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/123 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/124
Maliye Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/126 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/127 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/128 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/129 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/130 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/131 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/132 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/133 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/134 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/135 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/136 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/137 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/138 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/139 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/140 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/141 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/142 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/143 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/144 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/145 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/146 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/147 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/148 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/149 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/150 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/151 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/152 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/153 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/154 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/155 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/156 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/157 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/158 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/159 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/160 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/161
Maarif Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/163 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/164 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/165 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/166 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/167 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/168 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/169 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/170 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/171 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/172 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/173 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/174 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/175 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/176 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/177 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/178 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/179 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/180 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/181 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/182 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/183 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/184 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/185 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/186 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/187 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/188 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/189 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/190 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/191 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/192 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/193 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/194 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/195 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/196 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/197 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/198 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/199 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/200 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/201 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/202 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/203 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/204 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/205 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/206 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/207 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/208 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/209 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/210 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/211 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/212 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/213 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/214 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/215 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/216 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/217 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/218 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/219 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/220 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/221 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/222 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/223 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/224 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/225 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/226 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/227 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/228 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/229 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/230 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/231 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/232 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/233 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/234 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/235 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/236 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/237 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/238 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/239 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/240 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/241 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/242
Nafia Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/244 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/245 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/246 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/247 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/248 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/249 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/250 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/251 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/252 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/253 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/254 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/255 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/256 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/257 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/258 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/259 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/260 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/261 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/262 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/263 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/264 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/265 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/266 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/267 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/268 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/269 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/270 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/271 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/272 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/273 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/274 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/275 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/276 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/277 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/278 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/279 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/280 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/281 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/282 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/283 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/284 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/285 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/286 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/287 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/288 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/289
İktisat Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/291 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/292 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/293 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/294 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/295 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/296 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/297 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/298 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/299 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/300 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/301 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/302 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/303 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/304 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/305 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/306 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/307 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/308 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/309 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/310 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/311 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/312 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/313 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/314 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/315 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/316 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/317 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/318 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/319 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/320 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/321 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/322 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/323 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/324 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/325 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/326 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/327 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/328 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/329 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/330 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/331 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/332 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/333 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/334 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/335
Sıhhat ve İçtimaî
Muavenet Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/337 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/338 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/339 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/340 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/341 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/342 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/343 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/344 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/345 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/346 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/347 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/348 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/349 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/350 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/351 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/352 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/353 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/354 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/355 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/356 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/357 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/358 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/359 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/360 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/361 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/362 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/363 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/364 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/365 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/366 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/367 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/368 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/369 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/370 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/371 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/372 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/373 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/374 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/375 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/376 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/377 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/378 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/379 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/380 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/381 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/382 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/383 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/384 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/385 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/386 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/387 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/388 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/389 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/390 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/391 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/392 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/393 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/394 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/395 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/396 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/397 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/398 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/399 İskân işleri

Osmanlı Hükümeti zamanındaki vaziyet :

Muhacirlik; bizde devlet gücünün izine ve anın med ve cezirine uyarak yayım devirlerinde yeni açılan topraklara yürüyüp yayılmakla ve dönüm devrinde de yine ona uyarak geri gelmekle ve toplanmakla başlar.

Avrupa yayımlarında ordulara yardımcı olarak giden halk ve anın arkasından yürüyen Türk Ulusu ve Oymakları hükûmete hiç bâr olmadan kendi kendilerine yeni sahalarda yerleşmişler ve bu suretle hiç bir tedkik ve teşekküle tâbi olmadan gelişi güzel yürüyen bu göç ve yerleşmeler ekseriya istikrarsızlıkla karşılaşmıştır.

Muhaceret işleriyle yakından alâkadar olunması Türkiyede Kırım harbini müteakip başlamış ve 1293 harbinden sonra birden akıp gelen milyonlarca Rumeli halkının yerleşme işleri Osmanlı hükûmetini ancak harekete getirebilmiştir.

O zaman yapılabilen iş; payitaht olan İstanbulla vilâyet ve kazalarda teşekkül eden İskânı Muhacirin komisyonları marifetiyle muhacirlere yalnız toprak yardımı yapmaktan ibaret kalmıştır.

Bu devrede gelen ve istedikleri yerde konuklayıp kendi kendilerine yerleşen göçmenlere Osmanlı hükûmeti hiç bir istikamet vermediği gibi bunların mikdarlarını, soy ve dillerini, yerleştikleri yerleri tesbit etmeğe, velhasıl ne mağileri ve ne de hal ve istikballeriyle meşgul olmağa lüzum bile görmemiştir.

Kendilerinin ve hayvanlarının yaşayış ve şartlarını gözönüne alarak iskân sahalarını kendi kendilerine intihap eden ve adetleri yüz binleri aşan bu göçmenler ekseriyetle bataklık sahalara yerleşmişler ve bu yüzden kısmı âzamı sıtma salgınları altında mahvolarak ana vatanın her tarafında bıraktıkları ürünlerle mazinin acı birer hâtırasını bugünkü nesle terketmişlerdir.

Meşruiyetin ilânını müteakip Devlet teşkilâtında yer almaya başlayan iskân işlerine ancak bundan sonra nizamname ve talimatnamelerle istikamet verilebilmiştir.

Cümhuriyetin ilânına kadar geçen on beş senelik meşrutiyet devrinde gerek Balkan harbi ve gerek Umumî harp dolayısiyle göç edenlere de yalnız toprak gösterilmek suretiyle yardım yapılarak iskân mahallerinin sıhhî durumlariyle memleket dahilindeki Kültür bakımları ve bunların yerleşme esasları ve müstahsil vaziyete sokulmaları hiç düşünülmemiş ve temini cihetine gidilmemiştir. Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/401 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/402 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/403 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/404 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/405 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/406 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/407 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/408 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/409 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/410 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/411 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/412 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/413

Gümrük ve İnhisarlar
Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/415 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/416 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/417 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/418 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/419 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/420 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/421 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/422 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/423 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/424 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/425 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/426 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/427 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/428 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/429 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/430 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/431 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/432 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/433 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/434 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/435 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/436 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/437 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/438 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/439 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/440 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/441 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/442 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/443
Ziraat Vekâleti
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/445 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/446 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/447 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/448 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/449 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/450 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/451 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/452 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/453 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/454 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/455 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/456 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/457 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/458 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/459 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/460 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/461 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/462 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/463 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/464 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/465 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/466 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/467 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/468 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/469 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/470 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/471 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/472 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/473 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/474 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/475 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/476 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/477 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/478 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/479 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/480 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/481 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/482 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/483 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/484 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/485 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/486 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/487 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/488 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/489
Cümhuriyet Yıllarında Vakıflar

Cümhuriyet rejimi, Vakıflar idaresini, kendisini mazinin karanlıklarına bağlayan geri ve sakat usullerin tahripkâr tesirleri altında ilerilemekten ve kımıldamaktan mahrum müesseseler arasında buldu. İmparatorluktan aldığı mirası kat'i bir tasfiyeye tâbi tutan ve millî bünyeye uymıyan müessese ve teşekküllerin hayatına son veren yeni rejim, yaşatmak ve yükseltmek istediği teşekküller arasında. Türkün ruhundaki cömertlikten doğan bu ulusal varlığa da kurtarıcı elini uzattı. Onu yaşatmak için, onu ezen eski iskolâstik usul ve zihniyeti yoketmek lâzımgeliyordu. Millî bünyeyi ve devlet kudretini tereddiye uğratan âmiller Cümhuriyetin kudretli eliyle birer birer ortadan kaldırıldıkça vakıflar da kendisini ezen engellerden kurtulmağa başladı. Bütçe kanunlarına konulan yeni hukuk telâkkisine uygun hükümlerle gittikçe salâha doğru yol alan Vakıflar idaresi de nihayet Vakıflar Kanunu ve nizamnamesiyle yeni rejimin bünyesine esaslı surette mal edilmiş oldu.

1 — Vakıfların içtimaî yardım sahasındaki hizmetleri:

Vakıf aslında tamamiyle sosyal bir müessesedir ve en kuvvetli cephesi (içtimaî yardım) a müteveccihtir. Feragat ve faziletin, millî dayanışı sembolü olan vakıfları - bugünün yaşayış icaplarına uygun bir surette - değiştirip genişleterek gelecek nesillere devretmek mecburiyetinde bulunduğumuz için, alınan malî tedbirlerin bütçe üzerindeki müsaid tesirlerinden istifade ederek bu içtimaî yardım cephesinin takviyesine çalışılınaktadır.

İçtimâi yardım işleri, biri Vakıflar bütçesinden ayrılan tahsilatla, diğeri ayrı ayrı birer hükmî şahsiyet olan mülhak vakıflar gelirlerinden ayrılan paralarla iki kanaldan yürütülmektedir.

15 yıl içinde Vakıflar bütçesinden hayır işlerine tahsis olunan paranın yekûnu 10.783.444 ve içtimaî yardım sahasında harcanan paranın yekûnu 3.826.683 liradır. Bu son kısmın 1.829.383 lirası (250) yataklı Gureba hastahanesiyle günde 600 - 700 mühtaca sıcak yemek dağıtan iki aşhanenin masraflarını ve âmalarla malûm ve mühtaçların aylıklarını karşılamaktadır. Geri kalan 1.977.300 lirası da muhtelif müessese ve teşekküllere nakden yapılan yardımları teşkil etmektedir: Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/491 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/492 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/493 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/494 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/495 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/496 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/497 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/498 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/499 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/500 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/501

İstatistik işleri
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/503 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/504 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/505
Türkiye meteoroloji teşkilâtının
tarihçesi
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/507 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/508 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/509 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/510 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/511 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/512 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/513
Millî Bankalar
Türkiye Cümhuriyet Merkez Bankası
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/516 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/517 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/518 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/519
Ziraat Bankası
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/521 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/522 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/523 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/524 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/525 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/526 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/527
Etibank ve Eytam Bankası
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/529 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/530 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/531 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/532 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/533 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/534 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/535 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/536
Sümer Bank ve beş Yıllık programın
tatbikatı
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/538 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/539 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/540 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/541 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/542 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/543 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/544 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/545
Türk Deniz Ticareti ve Denizbank
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/547 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/548 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/549 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/550 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/551 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/552 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/553 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/554 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/555 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/556 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/557 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/558
Türkiye İş Bankası
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/560 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/561 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/562 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/563 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/564 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/565 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/566 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/567 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/568
Etibank
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/570 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/571 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/572 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/573 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/574
Türk Ticaret Bankası A. Ş.
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/576 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/577 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/578
U L U S A L K U R U M L A R
Türk Tarih Kurumu
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/580 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/581 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/582 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/583 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/584 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/585 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/586 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/587
Türk Dil kurumu

Kuruluş ve kurultaylar :


Türk Dil Kurumu, Ulu Önder ATATÜRK'ün kutsal eliyle 12 Temmuz 1932 de Ankarada kurulmuştur.

Bu kuruluş, 1928 de harf inkılâbiyle başlıyan dil hareketinin ve 1932 de açılan Birinci Türk Tarih Kongresinin verimlerine dayanmakta idi.

Harf inkılâbından sonra, derleme, lûgat ve terim cepheleri üzerinde yapılan ilk dil çalışmaları hazırlık mahiyetinde bir takım verimler yaratmış, fakat müsbet bir neticeye varamamıştı. 1931 den beri yapılan tarih çalışmalarının verimleri ise, Türk Tarih tezinin arkeolojik, etnolojik ve antropolojik deliller kadar lengüistik bürhanlara da dayandığını gösteriyordu. Hem bu bürhanları geniş ölçüde toplamak, hem de eskiden yarım kalmış çalışmaları tamamlamak için, yeni bir dil kuruluşuna ihtiyaç görülmüştü.

Bu yeni kuruluş, hemen işe başlıyarak, varlığını ve çalışmalarını yurdun bütün dilseverleri ve öğretmenleri ile el birliği yapmak yoliyle programlandırmak için, geniş ölçüde bir kurultay toplamak üzere teşebbüs almıştır.

Bu teşebbüs neticesinde 26 Eylül 1932 de Dolmabahçe Sarayında toplanan Birinci Türk Dil Kurultayı, Türk Dil Kurumunun ilk nizamnamesini ve çalışma programını tasdik etti ve bunlara göre çalışmaları yoluna koyacak bir Genel Merkez Kurulu seçti.

İlk iki senelik çalışmadan sonra 18 Ağustos 1934 te ikinci ve daha iki sene sonra 24 Ağustos 1936 da Üçüncü Dil Kurultayları toplanmış ve bu son kurultay kurumun yeni anatüzüğünü de yapmıştır. Bu anatüzüğe göre Dördüncü Türk Dil Kurultayı da 1939 yazında toplanacaktır.

Dil çalışmalarının safhaları :

Türk Dil Kurumu, bir yandan harf inkılâbiyle başlanan inkılâpçılık yolundaki çalışmaları hızlı hamleler halinde ileri götürmek, bir yandan da genel dil bilimi ve Türk dilciliği üzerinde sürekli çalışmalar yaparak yarınki Türk akademisinin temel taşını kurmak gibi iki katlı bir ödevi omuzlarına almış ve kuruluşundan beri bu iki saha üzerinde durmadan çalışmıştır. Derleme çalışmaları:

Birinci Türk Dil Kurultayından sonra, Kurum ilk adım olarak ana dilimizin lûgatlara ve yazı diline geçmemiş varlıklarını halk ağzından derleme işine girişmiştir. Bunun için Kültür Bakanlığının teşebbüsü üzerine İcra Vekilleri Heyetince yapılan bir talimatname ile bütün hükûmet ve kültür kuruluşlarına ödevler verilmiştir. Kurumca hazırlanan söz derleme kılavuzu ile derleme fiş defterleri de her yere gönderilerek derleme yolları saptandığından, millî bir seferberlik halinde girişilen halk ağzından söz derleme işi yürümeğe başlamıştır.

Kaza ve vilâyet merkezlerinde mükerrerleri süzülerek Kurum Merkezine gönderilen derleme fişlerinin sayısı (153504) e varmış, bunlar sıralanarak ve mükerrerleri birleştirilerek (Türkiyede halk ağzından Söz Derleme Dergisi) adıyle bir kitap halinde hazırlanıp basılmağa da başlanmıştır. Derleme Dergisi Hazırlama Komisyonu T harfinin ortalarına, kontrol Komisyonu da S harfinin başına kadar gelmiş, C harfinin ortalarına kadar gelen 16 forması basılmış, daha 4 forma da basılmak üzere bulunmuştur. Şimdiye kadar alınan verimlere göre bu dergide lûgatlara ve kitaplara geçmemiş 25-30 bin halk sözü yer alacaktır. Türkiyenin bölge şive ve lehçeleri için çok değerli bir vesika olacak olan bu eserin hazırlanmasına, kontrolüne ve basımına devam edilmektedir.

Söz derleme işinde vilâyet ve kaza şubeleri ile Halkevleri büyük bir faaliyet göstermişlerdir. Bu verimden cesaret alarak Kurum, aynı elemanlarla bir de halk bilgisi (Folklor) derlemesine girişmiştir. Halk arasındaki inanlar, görenekler, masallar, bilmeceler, mâniler, türküler, destanlar ve ata sözleri de her yerden toplanarak Kurum merkezinde bir araya getirilmektedir. Bunlardan da gelen fişlerin sayısı (14603) e varmıştır.

Derleme Dergisi hazırlık ve kontrol işleri bittikçe, bu işlerden serbest kalacak arkadaşlar bir (Halk Bilgisi Dergisi) hazırlamak üzere bu fişler üzerinde çalışmaya sevkedilecektir.

Karşılıklar kılavuzu çalışmaları :

Halkın dilini münevverlere tanıtacak ve böylece eski imparatorluktan kalmış sınıflar arasında bir anlaşma ve sevişme köprüsü kuracak olan bu derleme işi yürürken, bir yandan da münevver denilen zümrenin yazı dilinde kullanılan ve halkça anlaşılmayan sözleri karşılamak yolunda çalışmalara girişilmiştir

Bu yoldaki uğraşmaların başlangıcı bir anket olmuştur. Kurumun idaresi altında bütün Türkiye basınının ve Anadolu ajansının ortaklığıyle ileri götürülen bu ankette yazı dilinde kullanılan ve konuşma dilinde yeri olmıyan 1382 Arapça ve Farsça söz halkın gözü önüne konularak herkesten bunlara karşılık olabilecek öz Türkçe sözler istenmiştir. Gelen karşılıklar Kurum merkezinde sıraya konduktan sonra bunlar üzerinde (anket komisyonu) incelemeler yapmış, nihayet Genel Merkez Kurulu da bu incelemeleri bir daha gözden geçirmiştir. Bu anketin verimleri Kurum belleteninde basılmakla beraber, maksada varmak için yeter görülmediğinden Genel Merkez Kurulu bir de tarama seferberliği açmağı gerek görmüştür.

Bu taramanın konusu bir yandan o zamana kadar elde edilmiş olan (125988) Söz Derleme Fişi, bir yandan da uzmanların ve bilginlerin reyleri alınarak seçilen büyük küçük 150 parça kitap olmuştur. Bu taramalar (Osmanlıcadan Türkçeye söz karşılıkları Tarama Dergisi) adı altında 850 sahifelik bir cilt olarak basılmış, buna bir de 450 sahifelik Türkçeden Osmanlıcaya indeks ilâve edilmiştir.

Bu eserde 7500 kadar Osmanlıca söze karşı 30.000 e yakın Türk lehçelerinden alınma söz gösterilmiş ve eser yalnız karşılık arama bakımından değil, Türk lehçelerinin zenginliği ve Türk dilinin yer yüzü dilleri arasındaki yerinin önemi bakımından da mühim bir mahiyet almıştır.

Tarama Dergisi fasikül halinde basıldıkça (4506) tanesi yurdun dilseverlerine armağan edilerek kendilerinden de eserin eksikleri, yanlışları ve gösterilen karşılıklardan hangisinin en uygun görüldüğü hakkında mütalâalar sorulmuştur. Gelen cevaplar Kurumda dört koldan incelenerek gerekli düzeltme ve eklemeler hazırlanmakla beraber, yazı dilinden konuşma diline kurulacak köprü için yeniden geniş ölçüde bir komisyon da toplanmış, aylarca süren çalışmalar sonunda elde edilen karşılıklar ilk önce gazetelerle neşredilerek yeniden herkesin düşüncesi sorulmuş, nihayet Osmanlıcadan Türkçeye ve Türkçeden Osmanlıcaya (Cep Kılavuzları) ortaya konulmuştur.

Bu kılavuzlarda 8752 Türkçe karşılık ileri sürülmüştür ki bunlardan 4696 si ötedenberi yurdumuzda söylenegelen herkesin bildiği sözler 1735 i bu sözlerden Türkçe eklerle yapılmış kelimelerdir. Türkiye dışındaki Türk lehçelerinden yalnız 415 kelime alınmış ve bunlardan da Türk ekleriyle 450 söz yapılmıştır. O zamana kadar yabancı dilden diye bilinen sözlerden 583 kelimenin Türk kökünden geldiği anlaşılarak kılavuza alınmış ve bunlardan da Türk ekleriyle 873 kelime kurulmuştur. Tarama Dergisi ve Cep Kılavuzu ile Kurum, yazı dilimizi elden geldiği kadar konuşma diline yaklaştıracak olan yolu açmış ve bu yolda çalışma ödevini yurdun değerli ediplerine, şairlerine, muharrirlerine, hatiplerine ve öğretmenlerine bırakmıştır.

Terim çalışmalan :

Karşılık arama işinin daha önemli ve daha güç bir safhası da okul kitaplarında geçen bilim terimlerinin Türkçeleştirilmesi idi.

Kurum daha işe başlandığı günlerde terimler üzerine bir çalışma programı hazırlamıştı. Bu programa göre Terim Kolu 16 Terim bölüğüne ayrılmış, bunlardan her biri bir bilim grupunu kendisine konu olarak almış, içlerinden gerekli olanlar ayrıca takımlar da kurmuştu.

Her bir bölük ve takım, kendi uğraştığı bilim için karşılanması gerekli terimlerin elden geldiği kadar tam bir listesini yapıyordu. Bu listelerde esas Fransızca terimler olmakla beraber, gereğine göre Almanca veya İngilizceleri ve Greko-Latin asılları ile Osmanlıca karşılıkları gösteriliyordu. Bu listeler Türkçe karşılık ve düşünceler sütunları açık olarak Kültür Bakanlığı eliyle bütün Profesör ve öğretmenlere ve başka bilgin ve uzmanlara gönderilerek her birinden Türkçe karşılık üzerine önerge ve düşünce isteniyordu. Gelen önergeler takım ve bölüklerde gözden geçirilerek son şekilleri verildikten sonra 16 bölüğün başkanlarından kurulan ve Kolbaşının başkanlığı altında bulunan Terim Merkez Kuruluna veriliyor, orada da bilimler arasında ortak terimlerin karşılıklarında ve terim koyma sisteminde birlik bakımından incelenerek Genel Merkez Kuruluna gönderiliyordu,

İlk iki yıl içinde 12 bölüğün hazırladığı 61 terim listesi dağıtılmış idi ki bunlarda 1721 sahifede 32302 terim bulunuyordu.

İkinci iki yıl içinde bunlar (okul terimleri) ve (ihtisas terimleri) diye ikiye ayrılmış, ilk ve orta öğretim ders kitaplarında yer alan terimler ön sıraya alınarak bunlardan 6075 Terim Genel Merkez Kurulu kararına sunulmuş ayrıca 6860 okul terimi ile 19381 ihtisas terimi de Kolun çalışmalarına konu olmuştur.

Son iki yıl içinde ilk ve orta öğretim okulları ders kitaplarının terimlerinden 4062 tanesi broşürler halinde öğretmenlerle ders kitabı yazanlara verilerek her birinin düşünceleri de istenilmiş ve önümüzdeki ders yılı için kitaplar da bu terimlerle yazdırılmıştır.

Terimleri böylece saptanan bilimler matematik, fizik, mekanik, kimya, biyoloji, zooloji, botanik, jeoloji bilimleridir. Bunlardan matematik terimleri için ayrıca terimleme yollarını gösteren bir Gütbetik yapıldığı gibi, kimyada elemanların adlarıyle birleşik maddelerin adlanma metodunu gösterir bir broşür de çıkarılmış, bunların hepsi Kurum Belleteninin 23-26 sayısında da toplanmıştır.

Coğrafya, kozmografya, hukuk, edebiyat, filozofi ve psikoloji terimleri de önümüzdeki yıl içinde yine broşürler halinde öğretmenlerin denemelerine sunulmak üzere hazırlanmaktadır.

Bu terim işlerinde en ziyade Türk çocuğunun öğrendiği terimden bir mana sezmesi esas tutulduğundan, elden geldiği kadar, konuşma dilinin kelimeleri ve bunlardan Türk ekleriyle yapılabilen sözler kullanılmış, ancak tamamiyle teknik mahiyetteki sözlerin Avrupalı sanılan ve fakat asıl Türk dilinden kaynak alan şekillerine de icap ettikçe yer verilmiştir.

Orta öğretimin son safhası olan liselerde terimlerin hem karşılıkları, hem de asılları birlikte gösterilerek yüksek öğretime doğru yürüyen gençliğe Avrupa ilminden istifade kapısı da açık bırakılmıştır.

Bütün ilk ve orta öğretim terimlerinin arkası alındıktan sonra hepsi kaynaştırılarak tam bir (Terimler Dergisi) halinde ortaya konacaktır.

İhtisas ve yüksek öğretim terimleri de bu derginin ikinci cildi için hazırlanacaktır. Lûgat çalışmaları :

Dil çalışmalarının vargılarından biri de dilimizin varlıklarını bütün şekilleri, anlamları ve kullanış örnekleriyle gösterecek tam bir Türk lûgati vücude getirmektir.

Bunun için daha ilk kuruluştan beri esaslar ve programlar hazırlanmış, ona göre çalışmalara girişilmiş idi.

Kurumun lûgat işiyle uğraşan çalışma kolu, ilk zamanlarda karşılıklar anketi, tarama degisi ve cep kılavuzu üzerinde çalıştığından, doğrudan doğruya lûgat üzerinde ancak hazırlıklar yapabilmişti. Tarama dergisinin geniş verimleri, bu lúgat çalışmalarının iki hat üzerinde aynı ayrı yürümesi lüzumunu da ortaya koymuştur.

Bunlardan biri, bütün Türk lehçelerinin bilinebilen dil varlıklarını koynunda toplıyacak bir (Türk Lehçeler Lûgati), öteki de Türkiye Türkçesinin bütün sözlerini bugünkü ve bundan önceki bütün anlamları ve kullanılış örnekleriyle gösterecek bir (Büyük Türk Kamusu) dur.

Türk Lehçeler Lûgati tam olabilmek için Türk lehçelerinin elde bulunan lûgatlerini dilimize çevirmek lâzımdı. Bunun için bir yandan Kaşgarlı Mahmudun meşhur (Divanü lûgat-üt-Türk) ünü terceme ettirmeğe teşebbüs edilmiş, bir yandan da Rusçadan, Almancadan, Macarcadan Türk lehçe lûgatleri elde edilerek tercemeye verilmiştir.

«Divanü lûgat-út-Türk» ün eskiden yapılmış bir tercemesi satın alınmış, yeniden alfabetik bir terceme yaptırılmış, eserin asıl kendi tertibinde tam bir tercemesi de yaptırıldıktan sonra, bütün bu tercemeler bir araya getirilerek birbirleriyle ve eserin aslı ile karşılaştırılmak yoliyle son bir basım şekli verilmekte bulunmuştur. Tamam olunca ayrıca ortaya konacak, sonuna alfabetik bir indeks katılacak ve alfabetik fişleri Türk Lehçeleri Lûgati kaynakları arasına da alınacaktır.

Merhum Hüseyin Kâzım Kadri'nin (Büyük Türk Lûgati) nin basılmamış olan son ciltleri de Kurumca bastırılmaktadır. Bunun da tamamı Türk Lehçeler Lügati kaynakları içine girecektir.

Rus bilginlerinden (Pekarski) nin (Yakut Dili Lûgati) terceme edilerek basıma verilmiş olduğu gibi, (Verbitski) nin (Altay-Aladağ Türk Lehçeleri Lûgati) ile (Zolotnitski) nin (Çuvaş söz kökleri), (Katanof) in (Uranha lùgati), (Kayyumu Nasırî) nin (Lehçei Tatari) si, (Bukin) in (Kazak-Kırgız sözlüğü), (Tahirof) un (Başkurt lûgati), (Radolf) un (Gagavuz dili indeksi) (Troşçanski) nin (Yakutlarda kara dinin inkişafı) ve Marr'ın (dillerin ve ulusların ayrılması ve Türk şivelerinin ana vatanı meselesi) adlı eserleri Rusçadan dilimize çevrilmiştir.

Radlof'un (Türk Lehçeler Lûgati denemesi) adlı dört büyük ciltlik eseri ile Zaharof'un (Mançu Lûgati) de tercüme edilmektedir.

Macarcadan (Passonen) in (Çuvaş Lûgati) ile (Munkaci) nin (Çuvaş filolojisine ait notlar) adlı eseri, (Behçet-ül-lûgat). Gömböş'ün (Yurd kurma çağından önce Türkçeden Macarcaya girmiş sözler) Nemeth'in (Kumuk ve Balkar söz notları) ile (Ural ve Türk dillerinin en eski münasebeti) ve Munkaçi'nin (Votyak lûgati), Pröhle Vilmos'un (Başkurt dil araştırmaları) adlı eserleri de dilimize çevrilmiştir.

Bütün bu tercemelerle birlikte gerekli bir takım lûgat ve eserler de taranarak hepsinin fişler haline konulması ve Tarama Dergisinin de bütün düzeltme ve katmaları yapılarak fişlenmesi suretiyle (Türk Lehçeler lûgati) nin ortaya çıkarılması için program yapılmış ve işe de başlanmıştır.

Türkçenin bir (Litre) lûgati mahiyetinde olarak hazırlanmak istenilen (Büyük Türk Kamusu) için de kütüphanelerimizde bulunan yazma, basma, eski, yeni, birçok eserlerle lûgat kitaplarının taranmasına teşebbüs edilmiştir.

Yıllara ve tarayıcılara taksim yolile şimdiye kadar taranmasına karar verilen eserlerin sayısı 285 tir. Bunlardan 110 u taranarak fişleri Kurumda sıraya konmakta ve hazırlanmaktadır. Taramaların arkası alındıktan sonra bütün bunlar kaynaştırılarak (Büyük Türk Kamusu) fişleri haline konulacaktır.

Gramer-Sentaks çalışmaları:

Dilimizin kelimeleri gibi fonetik, morfoloji ve sentaks bakımından olan varlıklarını da genel ve özel çerçeveleri içinde ortaya koymak, Kurumun Gramer-Sentaks koluna düşen ödevdir.

Kurum, ilk önce gerek yeni sözler yaratmak ve gerek Türkçe terimler bulmak için gerekli olan dilimizde kelime teşkili yollarını araştırmak üzere anket mahiyetinde iki küçük broşür hazırlayarak bunları Türkçe öğretmenlerine göndermiş ve her birinden düşüncelerini bildirmelerini istemiştir. Gelen cevaplar yeter görülmediği gibi, halk ağzından söz derlemesinin, karşılıklar için yapılan taramaların, lehçeler üzerine incelemelerin ve lûgat taramalarının verimleri de bu işin daha çok geniş ölçüde derinleştirilmesi gerekliğini ortaya çıkarmak üzere bir çok fişler hazırlanmış, bunlar da inceden inceye araştırıldıktan sonra bütün ek varlıklarının daha derin ve daha geniş bir dil kanununa bağlı bulunduğu meydana çıkarılmıştır.

Dilimizin kendi yapısından çıkarılması lâzım olan grameri bu yapının bütün elemanları ilim görüşiyle yeniden incelenip derinleştirildikten sonra ortaya koymak mümkün olacağını düşünen Kurum, Türk ana gramerinin hazırlanmasını lûgat ve derleme çalışmalarının verimleri üzerinde yürütmek üzere ileriye bırakmış ve yalnız fonetik ve morfoloji varlıklarını fişlemek ve dilin analitik morfolojisi üzerinde hazırlık etütleri yapmak yolunu tutmuştur.

Türk lehçelerinin mukayesesi fonetik ve morfolojisi üzerine de eldeki lûgat ve gramer malzemesi esas tutularak fişler hazırlanmaktadır.

Bu fişlere esas olabilmek üzere Böthling'in «Yakut Dilis eserinin gramer kısmı ile Chantey'in «Çuvas Grameri" Kanayef'in «Altay Grameri" Radlof'un «Türk dillerinin morfolojisine giriş». Bang'in Türk istifham zamirleri», Castren in «Koybal ve Karagas lehçeleri grameri", Nemeth'in «En eski Yakut fonetiĝi" eserleri tercüme ettirildikten başka Uranha lûgatinin başındaki mukayeseli gramer listeleri de taranmıştır Dilimizin tarihi grameri araştırmalarına esas olmak üzere eski ve yeni eserler arasından seçilen ve her biri bir devrin yazı dili karakterini gösteren eserlerden gramer malzemesi taranmaya vrilmiş ve böylece bir seri tarihî gramer fişleri de toplanmıya başlamıştır.

Dilimizin gramer varlıkları ile Indo-Oropeen dillerin grameri arasında da ayrıca karşılaştırma fişleri hazırlanmaktadır.

Bu çalışmalar, ileride Derleme Dergisi, Büyük Türk Kumusu ve Türk Lehçeler Lûgati verimleriyle de kuvvetlendirilerek dilimizin mukayeseli ve tarihi gramerlerini ve nihayet ana Türk dili gramerini ortaya çıkaracaktır.

Sentaks üzerine yapılacak araştırmalara esas olmak üzere yurd içinde konuşma dilinde görülen cümle yapısının şekillerini derlemek ihtiyacı da göz önüne alınmış, öğretmenler ve Halkevleri yolile bir sentaks derlemesi için talimat yapılarak her tarafa bildirilmiştir. Şimdiye kadar gelen dört binden fazla fiş Kurum Merkezinde daktilo ettirilerek bir yandan sıraya konmaktadır. Bu derleme tamam olduktan sonra sentaks araştırmalarına da girişilecektir.

Lengüistik - Etimoloji çalışmaları :

Türk lehçelerinin kelime, ses, ek elemanları üzerinde yapılan araştırmalar. Türk dili ile başka yeryüzü dilleri ve dil grupları arasında fonetik, semantik, morfoloji ve etimoloji bakımlarından yapılan karşılaştırmalar, Türk dilciliğini çok önemli bir yeni dil teorisine varmak bahtiyarlığına erdirmiştir. Bu teorinin ilk çerçevesi yine Türk dili varlıkları olmakla beraber Indo-Öropeen, Şamito-Semitik. Fino-Uğriyen.. denilen dil gruplarına ait kültür kelimeleri bu teorinin ışığı ile aydınlanınca Türk orijinleri meydana çıkmaktadır.

«Güneş-Dil» teorisi adını alan ve dünya dilciliği tarihinde bir dönüm noktasını gösteren yeni Türk dil tezi, Türk tarih tezinin öz kardeşidir. Çünkü tarih tezinin neolitik medeniyeti Orta Asyada doğmuş ve oradan göçlerle yer yüzüne yayılmış gösteren esasının lengüistik delilleri bu teori ile her türlü şüphe ve tereddütten kurtulmuş olarak meydana çıkmaktadır.

«Güneş-Dil Teorisi», ilk neolitik medeniyet devrinin ana totemi «güneş» olduğunu ve bu medeniyet sahipleri olan en eski dedelerimiz Türklerin ses dilini bu ana toteme ilk verdikleri isimle kurmuş bulunduklarını göstermektedir. Güneş kültünün eskiliğine ve ay kültünden daha önce insanlığa hâkim bulunduğuna ait olan deliller her gün biraz daha artmaktadır. Şimal Akdenizi ve Onega gölü kıyılarında Sovyet bilginlerinin buldukları resimler, çiftçilik devrinden daha önce insanlığın çobanlık ve avcılık devirlerinde bile güneş kültüne sülûk ettiklerini göstermektedir. Amerika yerlilerinin çok eskiden kalmış bütün âyin ve ananeleri güney toteminin oralarda da eskiliğini ve hâkimliğini ortaya çıkarmıştır.

«Güneş-Dil Teorisi», ses dilinin ana kaynağını güneş toteminde topladıktan sonra, ilkin bu totemi ifadeye yarayan ilk net sesi aramakta ve bunu «ağ» şeklinde ifade edilen bir fonemde bulmaktadır. Bu ses, uzunca ve kapantılı bir vokal sesidir ki kapantısını gösteren «ğ» yarım konosonu bunun anlamını üzerine aldıktan sonra, ses cihazımızın tekâmülleriyle, vokal sesi «a» dan «ı ve «u» ya ve bunlardan da «e, i. ü. ö, o» seslerine değişmiştir.

Ana konson denilebilen «ğ» ye gelince, bu da hep aynı ana anlamı muhafaza ederek «y» ve «v» ye ve bunlardan da «g, k. h» ve «b, m, p, f» konsonlarına değişmiş ve daha sonra «n, t, d, s, c ç, z, j» ve nihayet «l, r» konsonları vücut bulmuştur. «e, i, ü, ö, o» seslerine değişmiştir.

Mananın konsonlarda temerküzü hâdisesi. konsonlar arttıkça, bunlarda birer mana nüansı bulunması neticesini de doğurduğundan, dil monofonemik ve monosilâbik devirlerden bitişkenlik ve bükülgenlik devirlerine doğru yürüdükçe bir takım konsonlar -«n, s, ş, c, ç, z, j, l» gibi- fikirleri birbirine bağlıyan saha anlamlarına, bir takımları -«t, d» gibi- yapıcılık, yaptırıcılık, yapılmış olmaklık manalarına, bazıları, «ğ, k, g, y, h, m, b, v, p. f» gibi- ana kök anlamını üzerine alarak temessül ettirmek, onu bir süje veya bir objeye bağlamak, yahut kelime anlamını tamamlıyarak tayin ve ifade etmek rollerine ve nihayet bir tanesi -«r»- de ana kök anlamının takarrür ve temerküzü manasına tahsis edilmiştir.

İşte konsonların bu anlamları Türk dili ek ve takılarının rollerini izaha yaradığı gibi, bir kelimenin neden dolayı şu veya bu manaya geldiğini de göstermek gibi şimdiye kadar dilciliğin varamadığı ve varmayı ümit bile edemediği bir büyük neticeyi de elde etmiştir.

«Güneş-Dil» metodiyle yapılan analizler, yer yüzü kültür dillerini teşkil eden dil gruplarına tatbik edildiği zaman, aynı veya birbirine yakın anlamda başka başka dillere mal edilmiş olan kelimelerin hep bir veya pek yakın kuruluşta olduklarını da ortaya çıkarmakta ve böylece hem dilin, hem de dillerin orijini meselelerini ana ve ilkel Türk dili mihveri üzerinde halletmektedir.

Millî Türk dehasından fışkıran bu yeni dil teorisi, ilkin küçük broşürler ve gazetelerde deneme olarak neşredilen analiz örnekleriyle ortaya konulduktan sonra, Ankara Tarih - Dil - Coğrafya Fakültesinin Türkoloji kürsüsü programına da esas teşkil etmiş ve fakültede iki yıldan beri metodik olarak gençliğe öğretildiği gibi, Profesörlerin ders kitapları da ayrıca basılarak herkesin gözü önüne konulmuştur.

1936 da toplanan Üçüncü Türk Dil Kurultayına sunulan tezlerin hepsi bu teoriye dayanarak, Kurultayda bulunan yerli ve yabancı bilginlere tanıtılmış, 1937 de Bükreşte toplanan «17 nci Preistorik Arkeoloji ve Antropoloji kongresi» ile İstanbulda kurulan «ikinci Türk Tarih Kongresi» ne de tebliğ olunmuştur.

«Güneş-Dil Teorisi», yalnız nazari mahiyette olarak, lengüistik dünya bina yeni ve orijinal bir ışık saçmakla kalmıyarak lûgat, terim, gramer çalışmalarımıza da yeni bir yön vermiş, yabancı dillerden sanıldığı halde halk diline kadar girmiş, yahut terminiloji sahasında varlığına zaruret görülmüş kelimelerin Türk orijinlerini de ortaya çıkarmağa yaramıştır. Önümüzdeki yıllarda Kurum ve Fakülte elemanlariyle teorinin her bir noktası üzerinde incelemeler ve derinleştirmeler yapılarak, bu yeni ve büyük buluşu dünya ilmine tanıtmak için her fırsattan istifade edilmek ve ders kitapları yabancı dillere de terceme edilerek basılmak mukarrer olduğu gibi, lûgat, terim ve gramer etüdlerinde de bu teorinin verimlerinden büyük faydalar alınacaktır.

«Güneş-Dil Teorisi», dilimizin orijinini, tarihini ve tarihten öncesini, yer yüzü dilleri arasındaki yerini, Türkçenin yeni ve eski diller ve dil gruplariyle karşılaştırılmasını ortaya koyduğundan, bu sahalar üzerindeki bütün araştırmalar, bu büyük ve mühim Türk dil tezi mihveri üzerinde dönecektir.

Basım ve yayın çalışmaları :

Türk Dil Kurunu, altı yılın içinde şu eserleri basıp ortaya koymuştur :

  1. Birinci Türk Dil Kurultayı müzakere zabıtları ve tezler.
  2. Derleme işleri için bastırılıp her yana gönderilen ve ihtiyaç üzerine ikinci basımları da yaptırılan söz derleme kılavuzu ile derleme fişi defterleri.
  3. Kurumun belleteni olarak çıkarılan (Türk Dili) nin 26 sayısı : her bir sayı en az alta forma olarak Kurumun çalışmalarının bir aynası halinde çıkarılmaktadır.
  4. Osmanlıcadan Türkçeye söz karşılıkları Tarama Dergisi ile bunun Türkçeden Osmanlıcaya indeksi.
  5. Türkçede kelime teşkili yolları hakkında iki broşür,
  6. Terimler için bastırılan ve kırk binden fazla terimi içine alan listelerle bunlar için yapılan taramalara ait listeler.
  7. Bay Abdullah Taymasın hazırladığı İbnü Mühenna lûgati indeksi.
  8. Osmanlıcadan Türkçeye ve Türkçeden Osmanlıcaya iki cilt cep kılavuzu
  9. Bay Hüseyin Namık Orkun'un Eski Türk Yazıtları, birinci cilt.
  10. Bay Velet İzbudağın topladığı Elidrâk haşiyesindeki lûgatler.
  11. Bay Velet İzbudağın hazırladığı eski bir Ata Sözleri kitabı.
  12. Bay Fuat Köse Raif'in dilimize çevirdiği Türkçe Mâni el yazıları.
  13. Bay Dr. Şükrü Akkaya'nın dilimize çevirdiği İstanbul şivesine göre Türk fonetiği.
  14. Üçüncü Türk Dil Kurultayı müzakere zabıtları ve tezler.
  15. Ikinci Türk Tarih Kongresi üyelerine armağan olarak faksimile halinde basılan Şecerei Terakime.
  16. İbrahim Necmi Dilmen'in fakültedeki derslerinden Türk Dil Bilgisi Dersleri, birinci ve ikinci kısımlar.
  17. Hasan Reşit Tankut'un fakültedeki derslerinden (Güneş - Dil Teorisine göre dil tetkikleri) ve (Güneş-Dil Teorisine göre toponomik tetkikler) adlı iki kitap.
  18. Abdülkadir İnan'ın fakültedeki derslerinden (Türkoloji ders hulâsaları ve (Güneş-Dil Teorisi üzerinde ders hulâsaları) adlı iki kitap.
    Tamamiyle çıkmış ve hattâ bir takımları tükenmiş olan bu eserlerden başka bastırılmakta olan kitaplar da şunlardır:
  19. Türkiyede halk ağzından Söz Derleme Dergisi.
  20. Merhum Hüseyin Kâzım Kadri'nin Büyük Türk Lügatinin henüz basılmamış olan üçüncü ve dördüncü ciltleri.
  21. Bay Hüseyin Namık Orkun'un Eski Türk Yazıtlarının ikinci cildi.
  22. Pekarskinin Yakut Dili Lûgati,
  23. (Türk Dili) belleteninin 27-28 ve 29-30 sayıları.
    Henüz başıma verilmemiş, fakat hazırlanmakta bulunmuş olan eserler de şunlardır:
  24. Ayrı ayrı üç mütercimin yaptıkları tercümeleri birbirleriyle ve eserin asliyle karşılaştırarak Bay Besim Atalay'ın hazırlamakta olduğu Divanü Lûgat-üt Türk tercümesi.
  25. Faksimile halinde basılmak üzere hazırlanan Kutadgu-Bilik'in Fergana ve Mısır nüshaları,
  26. Fakülte derslerinin ikinci basımları ve yeni kısımları.
    Bu sayılanlardan başka muhtelif etütleri havi broşürler de çıkarılmıştır.
    Her bir sahada sona erecek çalışmaların verimleri de birbiri ardınca basıma verilecektir.
Türk Kültür Kurumu
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/599 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/600 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/601 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/602
Türk Hava Kurumu
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/604 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/605 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/606
Türk Spor Kurumu
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/608 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/609 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/610
Kızıl Ay
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/612 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/613
Ulusal Ekonomi ve Arttırma Kanunu
Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu
 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/616 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/617 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/618 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/619 Sayfa:C.H.P. 15. Yıl Kitabı (1938).pdf/620
"https://tr.wikisource.org/w/index.php?title=On_Beşinci_Yıl_Kitabı&oldid=143527" sayfasından alınmıştır