Mikroplastikler: Gıdalarda Bulunuşu ve Sağlık Üzerine Etkileri/Gıda Maddelerinde Mikroplastik Varlığı

3.2. Gıda Maddelerinde Mikroplastik Varlığı

Mikroplastiklerin insanlar tarafından tüketilen deniz canlıları ve diğer sucul hayvanların vücutlarında biriktiği belirlenmiş olmakla birlikte, işlenmiş ve/veya ambalajlanmış gıda maddelerinde de mikroplastiklerin bulunabileceğine yönelik iddialara ortaya atılmaktadır. Gıdalardaki olası mikroplastik varlığının genellikle hammadde, üretim aşamaları veya paketleme sırasında kullanılan plastik ambalaj materyallerinden veya ürünün tüketimi esnasında havadan kaynaklanabileceği düşünülmektedir (Yurtsever, 2019).

Mevcut gıda üretim sisteminde, ambalaj materyali olarak en fazla kullanılan malzemeler plastiklerdir. Plastiklerin gıda sanayindeki yaygın kullanımı sonucu besin zincirine mikroplastiklerin dahil olması ve insanların maruziyet durumunun artış gösterdiği düşünülmektedir (Van Raamsdonk ve ark., 2020). Yapılan çalışmalarda tek kullanımlık plastik bardaklardan Acrylonitrile maddesi geçişinin kanserojenik olduğu, polikarbonat plastikler, plastik tabak-çatal gibi malzemeler, cam kapların kapakları ve alüminyum konserve kutuların iç kaplamalarından bisfenol A geçişinin göğüs kanseri, prostat kanseri, obezite, diyabet gibi hastalıklara neden olduğu, deterjanlar ve gıda ambalajlarından ftalat geçişi olduğu ve bu geçişin üreme ve sinir sistemi üzerine etkili olduğu, köpük tabak, bardak, sandviç kaplarından stiren (vinil benzen olarak da bilinir) geçişinin kanserojenik etkileri olduğu görülmüştür (Rustagi ve ark., 2011).

Gıdalarda mikroplastik varlığını tespit etmek için Tablo 4’de görüldüğü gibi, Diseksiyon mikroskobu, SEM, FTIR ve Raman Spektroskopisi gibi yöntemler kullanılmaktadır. Diseksiyon mikroskobu, mikroplastik örnekleri boyutlarına ve şekillerine (lif, küresel, granüler, film vs.) göre sınıflandırma ve sayımında kullanılırken, SEM/EDS analizi, mikroplastik partiküllerin elemental kompozisyonunu belirlemede kullanılmaktadır (Erıksen vd., 2013). FTIR (fourier transform infrared) spektroskopisi, filtre üzerinde kalan mikroplastiklerin doğrudan analiz edilmesini mümkün kılan bir teknik olup (Kappler vd., 2016). FTIR ile karbon içeren polimerlerin kolayca tespit edilebildiği belirlenmiştir (Shım vd., 2017). RAMAN spektroskopisi de FTIR gibi, ışık ile maddenin etkileşimi sonucu maddenin moleküllerindeki titreşimler vasıtasıyla kimyasal ve moleküler yapısın aydınlatılmasında kullanılan yaygın bir tekniktir (Oßmann vd., 2018).

Gıdalarda mikroplastik varlığı ile ilgili çok fazla çalışma olmasa da yapılan bazı çalışmalar deniz canlıları (balık, karides, kabuklular vb.), bira, bal ve sofra tuzunda mikroplastik varlığını göstermektedir (EFSA, 2016). Çalışmalarda deniz ürünlerinde mikroplastik kirliliği ile gıda güvenliği arasında ciddi bir bağlantı kurulsa da mirkroplastiklerin gıda sağlığı ve güvenliğini ne ölçüde riske ettiği üzerinde henüz oldukça sınırlı bilgi bulunmaktadır (Torre, 2019). Tablo 4’te farklı gıda örneklerinde mikroplastik varlığı üzerine yapılmış çalışmalar verilmiştir.

|}

Tablo 4. Farklı gıda örneklerinde mikroplastik varlığı üzerine araştırmalar
Gıda Örneği Ortalama Mikroplastik İçeriği Mikroplastik boyutu Hâkim Mikroplastik Türü Analiz Metodu Referans
Meksika’da satılan 5 uluslararası ve 3 yerel markaya ait 23 süt örneği Ortalama mikroplastik konsantrasyonu 3-11 partikül/L (n:23) <0,5 mm (%40); 0,5-1 mm (%28); 1-2 mm (%25) Termoplastik sülfon polimerleri (polietersülfon, polisülfon) SEM-EDS ve Raman spektroskopisi Kutralam – Muniasamy ve ark. (2020)
19 bal örneği ve 5 farklı şeker örneği 147±166 partikül/kg bal; 217±123 lif /kg şeker ve 7±32 fragman/kg şeker 40 µm- 9 mm - Diseksiyon mikroskobu (30x) Liebezeit ve Liebezeit (2013)
5 farklı bal örneği Siyah parçacıklar 1760 /kg ile 8680/kg arasında

Beyaz şeffaf lifler: 132/kg ile 728/kg arasında

Beyaz şeffaf parçacıklar: 60/kg ve 172/kg arasında

Renkli lifler: (32/kg ile 108/kg arasında

Renkli parçacıklar (8/kg ile 64/kg arasında)

- Selüloz, PET FTIR-ATR spektroskopisi Mühlschlegel ve ark., (2017)
16 farklı sofra tuzu (deniz tuzu, göl tuzu ve kaya tuzu) örneği 16–84 partikül/kg deniz tuzu,

8–102 partikül/kg göl tuzu ve

9–16 partikül/kg kaya tuzu

20 µm-5mm PE, PP Raman spektroskopi, Gündoğdu (2018)
21 farklı sofra tuzu örneği (deniz (n:16) ve kaya tuzu(n:5) Kaya tuzu örneklerinde 115-185 partikül /kg; Deniz tuzu örneklerinde 50-280 partikül/kg - PET, PP, PE, selofan FTIR spektrostopisi Iñizguez ve ark. (2017)
10 farklı markaya ait deniz, göl ve kaya tuzları Kaya, deniz ve göl tuzlarında (200g) rastlanan MP sayısı ortalama sırasıyla 28, 56 ve 63 adet ~300 µm PA Türevi (Nylon 6.6) polimerler

Işık mikroskobu ve FTIR shektroskopisi

Yurtsever (2018)
12 adet geri dönüştürülebilir ambalajlı su, 10 adet tek kullanımlık plastik şişede su, 3 adet karton kutu ve 9 adet cam şişe mineral su Cam şişe 50±52 partikül/L

Geri dönüştürülebilir şise 118±88 partikül/L

Tek kullanımlık şise 14±14 partikül/L

Karton ambalaj 11±8 partikül/L

Sırasıyla 5-10 μm, 10-20 μm, 20-50 μm, 50-100 μm ve >100 μm PET, PS, PP, PE Raman spektroskopisi Schymanski ve ark. (2018)
24 farklı bira örneği (12 adet pilsiner tip bira, 5 buğday birası ve 7 alkolsüz pilsiner tip bira) Litrede sırasıyla 79 lif, 12-109 fragment ve 2-66 granül partikül - - FTIR ve Raman Spektroskopisi Liebzeit ve Liebzeit (2014)
4 farklı markaya ait sallama çay örneği Sallama çay poşetlerinde (ortalama) 1000 x görüntülemede: 1200 partikül/mm2

100000× görüntülemede: 7 milyon mikronaltı partikül/mm2

1000× ve 100000× objektif ile alınan sonuçlar sırasıyla; A: 24,3±14,4 μm ve 102±22 nm, B:52,3±29,3 μm ve 171±78 nm, C:12,6±6,7 μm ve 357±156 nm D: 8,6±5,2 μm ve 229±116 nm PET, Nylon 6,6 SEM-FTIR-XPS Hernandez ve ark. (2019)
4 firmaya ait tavuk eti örneği 4,0-18,7 adet/kg et - XPS Diseksiyon
mikroskobu, FTIR
Kedzıerskı ve
ark. (2020)
57 içecek örneği (
19 yumuşak içecek;
8 enerji içeceği, 4
soğuk çay ve 26
bira)
Ortalama 28 ±5,29 partikül/L Ortalama partikül
boyutu 0.1-3 mm
PA, PEA, PET SEM, Raman
spektroskopisi
Shruti ve ark.
(2020)
5 farklı satıcıdan
temin edilen 317
midye dolma örneği
Ortalama 0.6± 0.1 MP/midye Ortalama partikül
boyutu 1.7 ± 0.1 mm
PE, PP ve
selüloz
Raman spektroskopisi Gündoğdu ve
ark. (2020)

PE: Polietilen; PS: Polistiren; PP: Polipropilen; PET: Polietilen tereftalat; PVC: Polivinilklorür; XPS: Ekstrüde polistiren, PA:

Poliamid PEA: Poli (ester-amid)