Halk Zümresi Siyasi Programı
1 — Memlekette bilâ-kayd u şart halkı hâkim kılmak üzere "Halk Zümresi" teşekkül etmiştir.
2 — Asrın icabına ve halkın ihtiyacına göre muktazi teceddüdat ve tesisatı temin etmek zümrenin gayesidir.
3 — Zümre, İslâmiyet'in kudsî esasatına istinad ederek Asr-ı Saadetteki samimiyet-i müşterekeyi iadeye ve garbdan gelen ifadat-ı ahlakiyyeyi, tahakküm ve ihtirasatı ta'kim ve imhaya çalışmakla yolunu Hak yolu, Allah yolu bilir.
4 — Zümrenin meslek-i esasîsi, halkın refah-ı umumîye mütesaviyen nail ve hadim olmak hakkını ihraz etmesine hidmet ve delâlettir. Zümrenin nazarında bedenî veya fikrî emeğinin mukabili olarak yaşayan rençber, amele, hırfet ve sanat erbabı, müderris, muallim, memur, hademe gibi faaliyet ve mesai anasırı beşeriyetin hakiki hadimleridir.
5 — Terbiyede ve istihzarât-ı müstakbelede uhuvvet ve ictimaiyyet-i umumiyeyi ferdiyet-i hodbînâneye hâkim kılmak zümrenin en başlı umdelerinden biridir.
6 — Zümre, kapitalistlerin mahsul-ı tasniatı ve emperyalistlerin vesile-i müdahelat ve tahakkümü olan düyûn-ı hariciye ve imtiyazat-ı ecnebiyeyi masum halk hesabına en haksız bir külfet-i zalim addeder.
7 — İcra kudreti ile teşrî selâhiyeti halkın Büyük Şûrâsı'nda temerküz eder.
8 — Büyük Şûrâ livalardan rey-i âmm ile intihab olunan mümessillerden terekküb eder. On sekiz yaşını ikmal eden her fert intihab etmek ve yirmi beş yaşını ikmal edenler de intihab edilmek hakkına maliktir.
9 — Büyük Şûrâ âzâları iki sene müddetle intihab olunurlar ve alelade olarak sene de lâakal dört ay içtima ederler. Büyük Şûrâ kâffe-i mesalih için merci ve hâkemdir. Şûrâ münakid bulunmadığı zaman âzâsından üçte biri intihabla müctemi kalarak Şûrâ'ya ait hukuk ve salahiyeti istimal eyler.
10 — İntihabın adimü'l-imkan olduğu, müretteb âzânın sülüsân-ı ekseriyetiyle tahakkuk ettiği takdirde devre-i intihabiyenin her defasında, azamî bir sene temdidi caizdir.
11 — Kanun-ı mahsusla diğer şûrâlara tefrik edilen vazaif ve salahiyet fevkindeki kavânînin vaz'ı ve ta'dili ve feshi ve hukuk-ı meksubenin tevsii ve tahdidi, aff-ı umumi ve hususi, akd-i sulh ve ilân-ı harb, tanzim ve bi't-tasdik muahedat, Büyük Şûrâ'nın cümle-i hukukundandır.
12 — Büyük Şûrâ hükümetin inkısam ettiği şuabatı kendi arasından müntehab İcra Vekilleri marifetiyle idare eyler. Âzâ-yı mütebakiye icraî hususatta vekillere tayin-i istikamet ve teftiş ve murakabe ile lede'l-icab bunlardan bazılarını veya cümlesini tebdil ederler.
13 — Memleket coğrafî vaziyet ve iktisadî münasebet itibarları ile vücuda gelmiş ve gelecek nahiye, kaza ve liva şûrâları marifetiyle idare olunur. Nahiye, kaza ve liva şûrâlarının reisleri o cüz-i idarîlerin icra âmiridir. Memuriyetleri birer derece yukarı şûrâların ekseriyetiyle tasdik olunur.
14 — Vahdet-i idare ile cereyan-ı umurun halelden masun kalmasını teminen teftiş mıntıkalarına ayrılarak Büyük Şûrâ, her defasında ayrı müfettişler göndermek suretiyle, işbu mıntıkaları mütemadiyen teftiş ve murakabe ettirir. Livalar arasında çıkacak ihtilâfı hal için her liva şûrasından ikişer zatla birlikte müfettiş tetkik ve hall-i meseleye salahiyettar ve Büyük Şurâ'yı haberdar etmekle mecburdur. Müfettişler idare ve maksad-ı ictimaî hilafına hareket eden şûrâ reislerinin tebdilini, kendisini müzakerata iştirak ettirmemek şartıyla, ait olduğu şûrâya esbab-ı mucibesiyle arzeder ve keyfiyetten Büyük Şûrâ'yı haberdar eyler.
15 — Şer'iyye ve evkaf, sıhhiye ve muavenet-i ictimaiye, maarif, iktisat, adliye, maliye, dahiliye, nâfia, hariciye ve gaye-i meşruamızın istihsaline değin Müdafaa-i Milliye vekâletlerinden ibarettir.
16 — Uhuvvet-i umumiyenin tesisini isteyen Halk Zümresi muharebe ve mücadeleyi ancak tahakküm ve istilâ davalarına mani olmak ve emperyalizmi imha ile beyne'l beşer fitneyi izale etmek için meşru görür. Ve bu vazifeyi bilâ-istisna her fert hakkında istitaat nisbetinde hem malen hem bedenen mecburi telâkki eder.
17 — Zümre, ictimai, idari ve ahlaki noksanlar, izale sırasında küûl, fuhuş, kumar, ırza tasallut, sirkat ve emsal-i zemaim-i ahlakiyenin men ve nehyini de olanca ehemmiyetiyle nazar-ı itibara alacaktır.
18 — Zümre, mektep tahsilini cemiyetin hayat-ı müşterekesindeki esasat-ı sahihiyeye göre meccani, mecburî ve leylî olarak te'yide taraftardır. Her tarafta mektepler ve umumi kütüphaneler açılarak okumadık kimse bırakılmayacaktır. Müessesat-ı ameliye ve fenniyenin adetleri teksir olunacak ve bunların cümlesi hükümetin idaresinde ve meccani olacaktır.
19 — Umur-ı maliyede zümrenin gayesi mesai-i umumiyeyi hüsn-i tanzim ve tevzi edebilmektir. Bu gaye temin olununcaya kadar vergilerde nisbet-i adileye ihtimam olunacak, ikinci sınıf olan isçi ve köylü şimdiye kadar ezildikleri bâr-ı tekâliften kurtarılacaktır.
20 — Arazinin rakabesi beytü'l-male aittir. Toprakları olmayanlara hükümetçe kâfi miktarda ve bilâ-bedel arazi verilerek her bir rençberin hür ve müstakil çalışabilmesi ve bu suretle toprakların azamî imar ve istihsarı temin olunacaktır. Bu husus kanun-ı mahsusla tesbit edilecektir.
21 — Emekçilerin (işçi ve köylülerin) meskenleri kavaid-i sıhhiyeye muvafık olması ve bunların çalıştıkları mahallerde her türlü tehlikeden masun bulunmaları hükümetçe temin edilecektir.
22 — Eczahaneler ve hastahaneler hükümetin taht-ı idaresindedir. Hastalık halinde meccanen tedavi edilmek her ferdin hakkıdır.
23 — Halk Zümresi, sâ'y-ı zâtisiyle cemiyet hayatında mevki bulamayacak acezeyi ve ihtiyar, malûl, mariz olanları hayat-ı umumiyenin aynı derecede menafi-i müştereke ve mütesaviyesinden ayırmaz. On altı yaşına kadar fukara çocukları hükümetçe iskân ve infak ve terbiye olunur.
24 — Teşebbüsat-ı nafiada imtiyazat usulü yoktur. Tesisat-ı nafıanın kâffesi halkın hukuk-ı umumiyesi miyanına dahil ve hükümetin taht-ı idaresindedir.
25 — Halk Zümresi, adalet esaslarında netayic ve hadisat ile değil esbab ve müessirat ile mücadelenin müsmir ve müessir olduğuna kanidir. Binaenaleyh her nevi ihtirasat ile rüchan ve tefavvuk daiyelerini, maraz-ı infialat-ı ruhiyeyi, ırsi ve ecdadi sevaık-ı beşeriyeyi ıslah edecek müessesata, mahkemelerden, hapishanelerden ve bunlara müntehi olan bütün cürüm ve ceza hakkındaki nazariyelerden ziyade ehemmiyet verecektir.
26 — Tedricen, âzâsı halk tarafından Halk Mahkemeleri teşkil olunacak ve hapishaneler daru'l-mesai haline kalbedilecekdir.
27 — Refah-ı umumîyi mesainin aheng-i intizamından çıkaracak olan Halk Zümresi, muhtekirlerin hiyel ve desaisle cem ve celb etmiş olduğu magsubattan nefretle en sahih sermayeyi sâ'y u amelden ibaret bilir. Teraküm ve inhisarı gayr-i caiz olan menafiin azamî mikyas ile husul ve tevzii için istihsal ve istihlal kooperatifleri vücuda getirilecektir. Ticaret-i hariciye, hükümetin taht-ı himaye ve murakabesinde bulunan bu teşkilât marifetiyle yapılacaktır.
28 — İşbu siyasî program muhteviyatının temin-i tatbiki için muktazi kavânîn ve nizamat ihzar ve teklif etmek üzere zümre mensubininden ve mütehassısînden mürekkep zevat işe başlayacaktır.
|
Kaynak: Kabulünün 100. Yılında 1921 Teşkîlât-ı Esâsîye Kanunu - Belgeler. Ankara: TBMM Basımevi. 2021. s. 8-16. ISBN 9786052089293 
İlk kez Osmanlı İmparatorluğu'nda yayınlanan bu çalışma devletin uluslararası telif anlaşmalarına taraf olmaması sebebiyle kamu malıdır. 
|