Uyuşmazlık Mahkemesi Kurulması Hakkındaki Kanun

14 Temmuz 1945

Sayı: 9058

Resmî Gazete

KANUN

Uyuşmazlık Mahkemesi Kurulması Hakkındaki Kanun

Kanun No. 4788

Kabul Tarihi: 9 Temmuz 1945

Bölüm 1: Kuruluş

Madde 1

f1. Genel mahkemeler, İdare ve askerlik yargı yerleri arasında hukuk işlerinden doğan vazife ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeğe yetkili olmak üzere bir Uyuşmazlık Mahkemesi kurulmuştur.

Madde 2

f1. Uyuşmazlık Mahkemesinin bir başkan ve altı üyesi vardır.

f2. Yargıtay ve Danıştay birinci başkanları birer yıl sıra ile mahkemeye başkanlık eder. Üç üye Yargıtay hukuk daireleri başkan ve üyeleri ve diğer üç üye Danıştay dâva daireleri başkan ve üyeleri arasından seçilir.

f3. Uyuşmazlık askerî işleri ilgilendiriyorsa bu mahkeme, Yargıtay ve Danıştayın enaz kıdemli birer üyesi yerine Askerî Yargıtaydan seçilecek iki adlî üye alınmak suretiyle kurulur.

Madde 3

f1. Mahkemenin üye olarak Yargıtaydan alınacak başkan ve üyelerini Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, Danıştaydan alınacak başkan ve üyelerini Danıştay Dâva Daireleri Genel Kurulu ve Askerî Yargıtaydan alınacak üyeleri Askerî Yargıtay Genel Kurulu seçer.

f2. Bu kurullar, üye eksikliğini tamamlamak için ayrıca ikişer yedek üye de seçerler.

Madde 4

f1. Başkanın bulunmadığı toplantılarda başkanlık görevini, sıra kendisine gelecek olan diğer başkan görür. Onun da özrü olursa mahkemeye, üyelerin en yüksek derecelisi ve aynı derecede birden fazla üye varsa kıdemlisi ve kıdemde eşitlik halinde yaşlısı başkanlık eder.

Madde 5

f1. Uyuşmazlık Mahkemesinin üyeleri üç yıllık bir dönem için seçilirler. Dönem içinde asıl görevden çekilme, emekliye ayrılma ve ölüm gibi sebeplerle üye sayısı azalırsa yerlerine yenileri seçilir. Bunlar seçildikleri dönem süresini tamamlarlar.

f2. Yukarda yazılı sebeplerle Başkanın ayrılması halinde yerine yenisi gelinciye kadar başkanlık görevini sıra kendisine gelecek olan diğer başkan görür. Dönem 6 Eylülde başlar. Görevleri son bulan üyeler yeniden seçilebilirler.

Madde 6

f1. Mahkeme iki ayda bir Adalet Bakanlığında toplanır. Adalet Bakanı göreceği lüzum üzerine bu mahkemeyi daha erken de toplantıya çağırabilir. Bu gibi hallerde toplanma günü ve toplanma konusu enaz üç gün evvel Başkan tarafından üyelere ve savcıya bildirilir.

Madde 7

f1. Mahkemenin toplantılarında ve görüşmelerde ilgisine göre Danıştay veya Askerî Yargıtay Dairesi Savcısı hazır bulunur. Savcılar, inceleme konusu olan iş hakkındaki görüşlerini ve düşüncelerini anlatırlar, oy vermezler.

Bölüm 2: Uyuşmazlık Mahkemesine başvurmanın yolları ve inceleme kurulları

Madde 8

f1. İdare veya askerlik yargı yerleri tarafından çözülmesi gerekli bir dâvaya bakmağa genel mahkemeler kendilerini vazifeli gördükleri takdirde Bakanların veya valilerin haklı görecekleri istekleri üzerine Danıştay savcısı, vazife konusunun Uyuşmazlık Mahkemesinde incelenmesini istiyebilir.

f2. Savcının bu istekte bulunabilmesi İçin idarenin genel mahkemede ve en geç mahkemenin ilk oturumunda vazife itirazında bulunmuş ve mahkemenin de vazifeli olduğuna karar vermiş olması şarttır.

f3. İdare tarafından ileri sürülen vazife itirazının mahkemece kabul edilerek vazifesizlik kararı verilmesi halinde vazife konusunun Uyuşmazlık Mahkemesinde incelenebilmesi, Yargıtayca bu kararın bozulmuş ve mahkemenin bozmağa uyarak vazifeli olduğuna karar vermiş bulunmasına bağlıdır.

Madde 9

f1. Yukarki madde uyarınca vazife konusunun Uyuşmazlık Mahkemesince incelenmesini istiyen Bakan ve valiler kararın verildiği tarihten başlamak üzere on beş gün içinde dâva dilekçesinin ve cevap lâyihalarının birer örneği ile mahkemenin vazife hakkındaki kararının bir örneğini, dâvanın idare veya askerlik yargı yerleri tarafından çözülmesini gerekli kılan sebep ve delilleri de göstermek suretiyle Danıştay savcısına gönderirler. Danıştay Savcısı dâvayı gören mahkemeye bir muhtıra gönderir ve ileri sürülen sebepleri muhtırasında yazar.

f2. Mahkemece bu muhtıranın bir örneği beş gün içinde davacıya gönderilir. Bu muhtıra hakkında bir diyeceği varsa davacı bunu yedi gün içinde mahkemeye yazı ile bildirmekle ödevlidir.

f3. Mahkeme, verilen cevabı üç gün içinde Danıştay savcısına gönderir ve cevap süresi geçmiş olduğu halde cevap verilmemişse sürenin bitmiş ve cevap verilmemiş olduğunu hemen bildirir.

f4. Mahkemenin cevabını alan Danıştay savcısı işi inceledikten sonra o dâvayı çözmeğe genel mahkemenin vazifeli olmadığına kanaat getirirse yedi gün içinde vazife konusunun Uyuşmazlık Mahkemesinde incelenmesini istiyerek işi bu mahkemeye verir ve bu işin Uyuşmazlık Mahkemesine verilmiş olduğunu telgrafla dâvayı gören mahkemeye bildirir.

Madde 10

f1. İşin Uyuşmazlık Mahkemesine verildiği kendisine bildirilen mahkeme, vazife hakkında Uyuşmazlık Mahkemesince bir karar verilinciye kadar dâvanın görülmesini geri bırakır. Şu kadar ki, işin Uyuşmazlık Mahkemesine verildiğini bildiren telgrafın alındığı tarihten başlamak üzere üç ay içinde bu mahkemenin kararı gelmezse yargıç dâvayı görmeğe devam eder. Ancak esas hakkında son kararını vermeden Uyuşmazlık Mahkemesinin kararı gelince bu karara uymakla ödevlidir.

Madde 11

f1. Savcılar mahkemelerden her türlü kâğıtların onanmış örneklerini istiyebilirler.

Madde 12

f1. Bir İş hakkında Danıştay savcısı tarafından vazife uyuşmazlığı ileri sürülerek Uyuşmazlık Mahkemesine başvurulmuş olması, dâvaya elkoyan mahkeme tarafından verilmiş olan ihtiyati tedbir kararını ortadan kaldırmıyacağı gibi Uyuşmazlık Mahkemesince genel mahkemenin vazifeli olmadığına karar verildiği takdirde de bu karar davacıya bildirildiği tarihten başlamak üzere vazifeli mahkeme tarafından kaldırılmadıkça altmış gün devam eder. Davacı altmış gün içinde vazifeli mahkemeye başvurmazsa ihtiyati tedbir kararı kendiliğinden ortadan kalkar. Mahkeme verdiği ihtiyati tedbir kararını Uyuşmazlık Mahkemesinin kararını beklemeden istek üzerine her zaman geri alabilir.

Madde 13

f1. Genel mahkeme veya idare veya askerlik yargı yerleri, aynı konuya ve aynı taraflara ait olan ve aynı sebebe dayanan bir dâva hakkında ayrı ayrı vazifesizlik kararı verdikleri takdirde taraflardan her biri vazife uyuşmazlığını ileri sürerek dâvaya bakmağa vazifeli yerin belli edilmesini Uyuşmazlık Mahkemesinden istiyebilirler.

f2. 3533 sayılı kanunun yetkili kıldığı işlerde hakemler tarafından verilen vazifesizlik kararları hakkında da bu hüküm uygulanır.

Madde 14

f1. Vazifesizlik kararları üzerine uyuşmazlığın giderilmesi ve dâvaya bakmağa vazifeli yerin belli edilmesi isteği, vazifesizlik hakkındaki kararlardan sonraki kesinleştikten sonra Uyuşmazlık Mahkemesine veya vazifesizlik kararı veren mahkemelerden her hangi birine dilekçe verilmek suretiyle yapılır. Dilekçeye vazifesizlik kararlarının onanmış ikişer örneği ile bu kararların kesinleşmiş olduğu hakkındaki belgeler bağlanır. Verilen dilekçe ile diğer kâğıtların örnekleri dilekçeyi alan mahkemece diğer tarafa beş gün içinde bildirilir. Diğer taraf yedi gün içinde cevap verebilir. Dilekçe doğrudan doğruya Uyuşmazlık Mahkemesine verilmiş değilse dilekçeyi alan mahkeme, dilekçenin verildiği günü belirtecek kayıt işlemini ve tebliğ işini yaptırdıktan ve cevap süresi geçtikten sonra kâğıtları hemen Uyuşmazlık Mahkemesine gönderir.

Bölüm 3: Uyuşmazlık Mahkemesi kararları

Madde 15

f1. Uyuşmazlık Mahkemesi bütün üyeleri bir arada olmadıkça karar veremez. Bu mahkemede incelemeler kâğıt üzerinde yapılır ve kararlar salt çoklukla verilir.

Madde 16

f1. Uyuşmazlık Mahkemesi, vazife uyuşmazlıkları hakkındaki istekleri evvelâ şekil ve süre bakımından inceler, süresi içinde yapılmamış olan istekleri reddeder.

f2. Şekil eksikliği görürse işi uyuşmazlığı çıkaran savcıya veya mahkemeye başvuran tarafa bildirir.

f3. Savcı veya taraf iş kendisine bildirildiği tarihten başlamak üzere otuz gün içinde yeniden ve usulüne uygun olarak Uyuşmazlık Mahkemesine başvurabilir.

Madde 17

f1. Uyuşmazlık Mahkemesi, uyuşmazlığı çıkaran savcının isteğini kanuna uygun bularak dâvaya bakan mahkemenin vazifesizliğine karar verirse bu karar o mahkemeye hemen bildirilir. Bu kararı alan mahkeme vazifesizlik kararı vermekle ödevlidir. İstek reddedilirse bu karar dahi dâvaya elkoyan mahkemeye hemen bildirilir.

Madde 18

f1. 13 üncü madde uyarınca vazife uyuşmazlığının giderilmesi için yapılacak istekler üzerine Uyuşmazlık Mahkemesi, inceleme konusu olan kararlardan kanuna uygun görmediğini bozar ve kararında vazifeli yeri belli eder. İlgili mahkeme ve yargı yerleri kendilerine bildirilecek bu karara uymakla ödevlidirler.

Bölüm 4: Hüküm uyuşmazlığı

Madde 19

f1. 1 nci maddede yazılı mahkeme ve yargı yerlerinden veya 3533 sayılı kanunun vazifeli kıldığı hakemlerden aynı konu üzerinde çıkan ve birbirine uymıyan ve kesinleşmiş bulunan veya aslında kesin olan kararlar olur ve bu yüzden hakkın yerine getirilmesi imkânsız bulunursa ortada hüküm uyuşmazlığı var sayılır ve bu gibi hallerde 13 üncü madde ile ondan sonra gelen maddelerin hükümlerine uyularak hüküm uyuşmazlığının giderilmesi Uyuşmazlık Mahkemesinden istenebilir.

Madde 20

f1. Hüküm uyuşmazlıkları hakkındaki İncelemelerde Danıştay muhakeme usulü uygulanır ve taraflar isterlerse dinlenir. Bu gibi İşlerde Uyuşmazlık Mahkemesi anlaşmazlığın esası hakkında karar verir.

Madde 21

f1. Uyuşmazlık Mahkemesinin kararları kesin olup Resmî Gazete ile yayımlanır.

Bölüm 5: Türlü hükümler

Madde 22

f1. Uyuşmazlık Mahkemesinde görülecek işlerin raportörlüğü, ikisi Yargıtay ve ikisi Danıştay birinci başkanları tarafından Yargıtay raportör ve Danıştay muavinleri arasından seçilecek olan raportörler tarafından yapılır. Başkan gelen işi, seçeceği raportörlerden birine verir. Raportörler, hazırlıyacakları rapora netice ve karar hakkında bir düşünce katamazlar.

f2. Başkan gerekli görürse dâva dosyasını üyelerden birine de verebilir.

Madde 23

f1. Uyuşmazlık mahkemesinin yazı işleri, Adalet ve Millî Savunma Bakanlıkları, Yargıtay ve Danıştay kadrosu içinden seçilecek dört kâtip tarafından idare olunur. Adalet Bakanlığı kâtiplerden birini başkâtiplik İşiyle vazifelendirir.

Madde 24

f1. Vazife uyuşmazlığı ortaya çıktıktan ve Uyuşmazlık Mahkemesine başvurulduktan sonra süreler işlemez.

Madde 25

f1. Bu kanun gereğince yapılacak tebliğ işlerinde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümleri uygulanır.

Madde 26

f1. Vazife uyuşmazlıkları hakkında verilen dilekçeler, lâyihalar ve verilecek belgelerden ve kararlardan hiç bir harç ve resim alınmaz.

Geçici madde

f1. Başka başka mahkeme ve yargı yerleri veya hakemler tarafından verilmiş vazifesizlik kararları yüzünden yersiz kalmış olan dâvaları, geçen süre ne olursa olsun, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten başlamak üzere bir yıl içinde başvurulduğu takdirde Uyuşmazlık Mahkemesi inceliyerek karara bağlar.

Madde 27

f1. Bu kanun yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.

Madde 28

f1. Bu kanunun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

11/7/1945

Kaynak: "Uyuşmazlık Mahkemesi Kurulması Hakkındaki Kanun" (PDF). Resmî Gazete. 14 Temmuz 1945. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021.
Telif durumu:

Bu eser 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 31. maddesine göre Vikikaynak'ta yer almaktadır:

Madde 31 - Türkiye Cumhuriyeti'nde resmen yayımlanan veya ilân olunan kanun, tüzük, yönetmelik, tebliğ, genelge ve kazai kararların çoğaltılması, yayılması, işlenmesi veya herhangi bir suretle bunlardan faydalanmak serbesttir.