Vikikaynak:Tarafsız bakış açısı: Revizyonlar arasındaki fark

VikiKaynakVikikaynak'ın '''tarafsız bakış açısı''' ('''TBA''') (İngilizce:'''Neutral Point of View - NPOV''') ilkesine göre her madde, tüm taraflara '''eşit uzaklıkta''' ve '''ön yargısız''' olarak, güvenilir kaynaklarda yayımlanmış doğrulanabilir bilgilerle yazılmalıdır. Yazının tonu ve içerdiği ögeler (kategori, resim, harita, şablon, ses dosyası,..) '''TBA''' ilkesiyle uyumlu olmalıdır.

Tarafsız bakış açısı VikiKaynakVikikaynak'nin [[meta:Foundation_issues|temel ilkelerinden]] biridir. Viki'nin kurucusu Jimmy Wales, ''Bazı şeyler tartışmaya açık değildir ve mutlaktır; tarafsız bakış açısı da bunlardan biridir'' diye belirtmektedir. <ref>'''TBA''': "tarafsızlığının değiştirilmesi tartışılamaz" [http://mail.wikipedia.org/pipermail/wikien-l/2003-November/008096.html statement by Jimbo Wales in November 2003] ve bir daha [http://mail.wikipedia.org/pipermail/wikien-l/2006-April/044379.html Jimbo Wales in April 2006] Amerikan mahkemelerinde teyid edilmiştir.</ref>

Tarafsız bakış açısı, birbiriyle çatışan görüşlerle başa çıkmanın bir yoludur. VikiKaynak’ınVikikaynak’ın tarafsızlık kuralına göre birbiriyle çatışan görüşler olduğu takdirde bu görüşler yan tutmadan, tarafsızca sunulmalıdır. Farklı görüşlerin hiçbirine yersiz bir öncelik verilmemeli ya da doğru olarak gösterilmemelidir. Yalnızca en popüler görüş açısı değil, yayımlanmış tüm önemli görüşler sunulmalıdır. Bu durumda bile en popüler bakış açısının ya da orta yol bir görüşün doğru olduğuna dair bir açıklama yapılmamalıdır. Okuyucuların konu hakkında kendi fikirlerini oluşturmalarına izin verilmelidir.

VikiKaynakVikikaynak, yukarıda belirtildiği şekliyle kanılardan çok olguların belirtilmesine adanmıştır. Bir kanıyı belirtmek istediğimizde, bu kanının kimin tarafından verildiğini söyleyerek bu kanıyı bir olguya çevirebiliriz. Dolayısıyla, "Beatles en büyük müzik grubuydu" demek yerine, anket sonuçlarıyla doğrulanabilecek olan "ABD’lilerin çoğu Beatles’ın en büyük müzik grubu olduğuna inanır" demek bir olgudur. "Beatles, Billboard listesine girmiş birçok şarkı yapmıştır" sözü de bir olgudur. Bu şekilde ilk cümledeki öznel kanıyı, ikinci ve üçüncü cümlede olduğu gibi doğrulanabilir bir şekilde kanı üzerine olguyu verebiliriz. <!--?-->Dikkat edilmesi gereken, burada yapılan siyasi tartışmalarda söylenen "bazıları inanır ki…" lafından farklı olarak kanının atfedildiği kaynak ya da kişi tanımlanabilir ve nesnel olarak belirlenebilir bir topluluk olmak durumundadır. İsim verilmesi durumunda da sözü edilen kişinin konu üzerinde tanınmış bir otorite olması gerekir.

Ancak VikiKaynak’ınVikikaynak’ın tarafsızlık kuralını anlatabilmek için yalnızca kanıları değil olguları belirtiriz demek "yeterli değildir." Bir "kanı hakkındaki" olguları belirtirken "aynı zamanda" "karşı karşıya gelen kanılar hakkındaki" olguları da belirtmek önemlidir. Bunu yaparken de kanılardan birisinin doğru ya da yanlış olduğu konusunda yorum yapılmamalıdır. Farklı kanılara kimlerin sahip olduğu ve bunun nedenleri hakkındaki olguları da bildirmek oldukça önemlidir. Bu gibi durumlarda o görüşün öndegelen bir temsilcisini kaynak göstermek iyi bir yöntemdir.

TBA’na göre bir madde doğrulanabilir kaynaklarda yer alan başlıca farklı görüş açılarını her birinin önemine göre adil bir biçimde anlatmalıdır. '''Bu önemli bir sınırlama getirir:''' Görüş açılarını karşılaştıran maddelerde daha az kabul gören bakış açılarına daha popüler olanlar kadar çok yer verilmez ve çok az destek gören bakış açılarından da hemen hemen hiç söz edilmez. Tartışmalı bir konuyu anlatmaya çalışırken küçük bir azınlık tarafından konuya bakışa çoğunluk bakışı ile aynı önemi vermemeli ve çok küçük azınlıklar tarafından paylaşılan bakış açılarından da bunlara özel maddeler dışında sözedilmemelidir. Küçük azınlık bakış açılarına yersiz derecede önem vermek ya da çok küçük azınlıkların bakış açılarından bahsetmek tartışmanın biçimi hakkında yanıltıcı olacaktır. VikiKaynakVikikaynak'nin amacı karşıt görüşleri, konunun uzmanları ya da ilgili taraflar arasındaki temsil oranına göre belirtmektir. Bu kural yalnızca maddeler için değil aynı zamanda resimler, dış bağlantılar, kategoriler ve diğer tüm malzeme için de geçerlidir.

Özel olarak son yorumu genişletecek olursak, eğer kimsenin inanmadığı bir şeyi kanıtlayabilecekseniz bunun ilk olarak yapılacağı yer Vikipedi değildir. Bu konudaki kanıt başka bir yerde sunulup tartışıldıktan sonra VikiKaynakVikikaynak'de kaynak gösterilebilir.

Örneğin, "Sarı çizmeli Mehmet Ağa en iyi futbol oyuncusudur" demek tamamen bir kanının ifadesidir. Bu ifadeyi VikiKaynak’yeVikikaynak’ye uygun hâle getirebilmek için doğrulanabilir ise başkasına ''atıfta bulunmak'' bir yöntemdir: ''Sarı çizmeli Mehmet Ağa’nın futbol yeteneği, Hıncal Uluç ve Erman Toroğlu gibi futbol eleştirmenleri tarafından övülmüştür.'' Dikkat edilirse burada yapılan, yalnızca ifadenin doğru olduğunu söylemek değil, konu üzerinde uzman sayılan kişilerin kanısına ''atıfta bulunmaktır''.

TBA VikiKaynak’ninVikikaynak’nin en eski ilkelerinden birisidir.

VikiKaynakVikikaynak online bir kütüphanedir, yani insanoğlunun sahip olduğu bilginin belli bir genellik düzeyinde toplanmasıdır. Ancak insanoğlu özel durumlar hakkında anlaşmazlık içinde olabilir; farklı bakış açıları olan her konuda taraf olan görüşler doğrunun ne olduğunu açıklar, diğer görüşlerle çelişir ve taraftarları diğer görüşlerin ''yanlış'' olduğuna dolayısıyla da ''bilgi'' olmadığına inanır. Doğruluk üzerine anlaşmazlık olduğunda bilginin ne olduğu üzerinde de anlaşmazlık vardır. Vikipedi ortak bir çalışma sonucunda varolabilmektedir ancak bu ortak çalışma esnasında bir kişinin ''p'' diye belirttiğini bir başka kişinin ''p-değil'' diye değiştirdiği ve bunun durmaksızın yapıldığı ''düzenleme savaşları'' sorununu nasıl çözebiliriz?

Buna bir çözüm, VikiKaynak’deVikikaynak’de çalışabilmek amacıyla ''insanoğlunun bilgisinin'' her türlü değişik konuda tüm ''farklı'' ve ''dikkate değer'' teorileri içerdiğini kabul etmektir. Hedefimiz insanoğlu bilgisinin ''bu'' anlamda bir sunumunu verebilmek. Neyin ''bilindiği'' zaman geçtikçe sürekli olarak değişir, bu nedenle ''bilmek'' kelimesini tırnak içinde kullanıyoruz. Orta Çağ’da Avrupalılar hastalıkların sebebinin şeytanlar olduğunu ''bilirdi'', şimdiyse biz sebebinin başka olduğunu ''biliyoruz''.

İnsanlık bilgisini yine bu yönde ama taraflı olarak da özetleyebiliriz: K konusu hakkında bir dizi teoriyi sıralayabilir ve K’nın doğruluğu hakkında şu ya da bu iddialarda bulunabiliriz. Ancak VikiKaynakVikikaynak'ın bir uluslararası ortak çalışma projesi olduğunu, yazarları ve okuyucuları arasında hemen hemen her konuda farklı tüm bakış açılarına sahip kişiler olabileceğini dikkate almalı. Sonsuza kadar sürecek düzenleme savaşlarını engellemek için dikkate değer her görüşü adilce sunmak ve hiçbirinin doğruluğunu ya da yanlışlığını belirtmemek için hemfikir olabiliriz. Bu şekilde maddeyi, burada anlatıldığı gibi ''tarafsız'' ya da ''önyargısız'' hâle getiren de budur. Tarafsız bakış açısıyla yazmak için çatışmalı görüşler doğrulukları belirtilmeden verilir; bunu yapabilmek için bu görüş taraftarlarının yaklaşık olarak kabullenebileceği bir şekilde bu görüşleri tanımlamak yeterli olacaktır ve ayrıca bu görüşleri de taraftarlarına ''atfetmek'' gerekir. Tartışmalar Vikipedi’de tanımlanır, tekrardan açılmaz.

Bu politikanın ana nedenini özetleyecek olursak: VikiKaynakVikikaynak bir kütüphane, insanlık bilgisinin bir birikimidir. Ancak VikiKaynakVikikaynak katılımcılar tarafından oluşturulduğu, uluslararası katılımın bulunduğu bir platform olduğundan katılımcıların her konuda aynı fikirde olmasını ve hatta birçok durumda da bilginin ne olduğu konusunda aynı kanaatte olmasını bekleyemeyiz. Dolayısıyla ''insanlık bilgisinin'' daha geniş bir tanımını, birbiriyle çatışan geniş bir teori yelpazesinin ''bilgiyi'' oluşturduğunu kabul edebiliriz. Hem bireysel hem de topluluk olarak bu çatışan bilgileri, hiçbirinin savunuculuğunu yapmadan, çok az kişi tarafından savunulan görüşleri önemliymişçesine sunmadan, adilce sunmak için çaba sarfetmeliyiz.

[[Kategori:VikiKaynakVikikaynak]]