Vikikaynak

Teşkîlât-ı Esâsîye Kanunu: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
← Önceki değişiklikSonraki değişiklik →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
𐰇𐱅𐰚𐰤 (Tartışma | katkılar)
2.792 değişiklik
k Cobija, 1921 Anayasası sayfasını Teşkîlât-ı Esâsîye Kanunu sayfasına taşıdı
𐰇𐱅𐰚𐰤 (Tartışma | katkılar)
2.792 değişiklik
+
1. satır:
{{Eser
{{Kanun künye
| önceki =
|başlık=[[w:1921 Anayasası|1921 Anayasası]]<br>Teşkilat-ı Esasiye Kanunu
| sonraki =
|kanun_no=85
| başlık = Teşkîlât-ı Esâsîye Kanunu
|önceki=[[Anayasa|Anayasalar]]
| bölüm =
|kabul_tarihi= 20 Kânun-ı Sani 1337 (20 Ocak 1921)
| eser sahibi =
|sonraki=
| eser sahibi2=
|rg_tarihi= 1-7 Şubat 1337 (1921)
| çevirmen =
|rg_no=Düstur, Üçüncü Tertip, Cilt 1, s.196-199.
| notlar = 1921 yılında kabul edilen ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 1961 yılına dek anayasası niteliğinde olan bu kanun iki kez tadil edilmiş olup mevcut metin 1923 yılındaki nihai hâlidir. Yapılan değişiklikler için [[:Kategori:Teşkîlât-ı Esâsîye Kanunu|Teşkîlât-ı Esâsîye Kanunu kategorisi]]ne bakınız.
}}
{{Vikipedi}}
{{Osmanlıca|تشكیلاتی اساسیه‌ قانونی}}
{{TOC sağ}}
__TOC__
<div style="text-indent: 2em;">
{{Madde
'''Madde 1 -''' Hâkimiyet, bilâ kaydü şart Milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir. Türkiye Devletinin şekli Hükûmeti, Cumhuriyettir.
|numara = 1
|fıkra1 = (Özgün hali) Hâkimiyet bilâ kaydü şart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir. <p> (Değişik : 29.10.1339 (1923) – [[364 sayılı kanun]]) Hâkimiyet, bilâ kaydü şart Milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müstenittir. Türkiye Devletinin şekli Hükümeti, Cumhuriyettir.
}}{{Madde
|numara = 2
|fıkra1 = (Özgün hali) İcra kudreti ve teşri salâhiyeti milletin yegâne ve hakikî mümessili olan Büyük Millet Meclisinde tecelli ve temerküz eder. <p> (Değişik : 29.10.1339 (1923) – [[364 sayılı kanun]]) Türkiye Devletinin dini, Dini İslâmdır. Resmi lisanı Türkçedir.
}}{{Madde
|numara = 3
|fıkra1 = Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur ve hükümeti "Büyük Millet Meclisi Hükümeti" unvanını taşır.
}}{{Madde
|numara = 4
|fıkra1 = (Özgün hali) Büyük Millet Meclisi vilâyetler halkınca müntahap âzadan mürekkeptir. <p> (Değişik : 29.10.1339 (1923) – [[364 sayılı kanun]]) Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis, Hükümetin inkısam ettiği şuabatı idareyi İcra Vekilleri vasıtasiyle idare eder.
}}{{Madde
|numara = 5
|fıkra1 = Büyük Millet Meclisinin intihabı iki senede bir kere icra olunur. İntihap olunan âzanın âzalık müddeti iki seneden ibaret olup fakat tekrar intihap olunmak caizdir. Sabık heyet lâhik heyetin içtimaına kadar vazifeye devam eder. Yeni intihabat icrasına imkân görülmediği takdirde içtima devresinin yalnız bir sene temdidi caizdir. Büyük Millet Meclisi âzasının her biri kendini intihap eden vilâyetin ayrıca vekili olmayıp umum milletin vekilidir.
}}{{Madde
|numara = 6
|fıkra1 = Büyük Millet Meclisinin heyeti umumiyesi Teşrinisani iptidasında davetsiz içtima eder.
}}{{Madde
|numara = 7
|fıkra1 = Ahkâmı şeriyenin tenfizi, umum kavaninin vâzı, tadili, feshi ve muahede ve sulh akti ve vatan müdafaası ilânı gibi hukuku esasiye Büyük Millet Meclisine aittir. Kavanin ve nizamat tanziminde muamelâtı nâsa erfak ve ihtiyacatı zamana evfak ahkâmı Fıkhiye ve hukukiye ile âdap ve muamelât esas ittihaz kılınır. Heyeti Vekilenin vazife ve mesuliyeti kanunu mahsus ile tâyin edilir.
}}{{Madde
|numara = 8
|fıkra1 = Büyük Millet Meclisi hükümetinin inkısam eylediği devairi kanunu mahsus mucibince intihap kerdesi olan vekiller vasıtasiyle idare eder. Meclisi icraî hususat için vekillere veche tâyin ve ledelhace bunları tebdil eyler.
}}{{Madde
|numara = 9
|fıkra1 = Büyük Millet Meclisi Heyeti Umumiyesi tarafından intihap olunan reis bir intihap devresi zarfında Büyük Millet Meclisi Reisidir. Bu sıfatla Meclis namına imza vazına ve Heyeti Vekile mukarreratını tasdika salâhiyettardır. İcra Vekilleri Heyeti içlerinden birini kendilerine reis intihap ederler. Ancak Büyük Millet Meclisi Reisi Vekiller Heyetinin de reisi tabiisidir.
}}
===VİLÂYET===
{{Madde
|numara = 11
|fıkra1 evletin Reisidir. Bu sıfatla lüzum gördükçe Meclise ve Heyet-i Vekileye riyaset eder.
 
'''Madde 2 -''' Türkiye Devletinin dini, Din-i İslâmdır. Resmi lisanı Türkçedir.
===KAZA===
{{Madde
|numara = 15
|fıkra1 = Kaza, yalnız idari ve inzıbati cüzü olup mânevi şahsiyeti haiz değildir. İdaresi Büyük Millet Meclisi Hükümeti tarafından mansup ve valinin emri altında bir kaymakama mevdudur.
}}
===NAHİYE===
{{Madde
|numara = 16
|fıkra1 = Nahiye, hususi hayatında muhtariyeti haiz bir mânevi şahsiyettir.
}}{{Madde
|numara = 17
|fıkra1 = Nahiyenin bir şûrası, bir idare heyeti ve bir de müdürü vardır.
}}{{Madde
|numara = 18
|fıkra1 = Nahiye şûrası, nahiye halkınca doğrudan doğruya müntahap âzadan terekküp eder.
}}{{Madde
|numara = 19
|fıkra1 = İdare heyeti ve nahiye müdürü, nahiye şûrası tarafından intihap olunur.
}}{{Madde
|numara = 20
|fıkra1 = Nahiye şûrası ve idare heyeti kazaî, iktisadi ve malî salâhiyeti haiz olup bunların derecatı kavanini mahsusa ile tâyin olunur.
}}{{Madde
|numara = 21
|fıkra1 = Nahiye bir veya bir kaç köyden mürekkeb olduğu gibi kasaba da bir nahiyedir.
}}
 
'''Madde 3 -''' Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur ve hükûmeti «Büyük Millet Meclisi Hükûmeti» unvanını taşır.
===UMUMİ MÜFETTİŞLİK===
{{Madde
|numara = 22
|fıkra1 = Vilâyetler, iktisadi ve içtimai münasebetleri itibariyle birleştirilerek, umumi müfettişlik kıtaları vücuda getirilir.
}}{{Madde
|numara = 23
|fıkra1 = Umumi Müfettişlik mıntakalarının umumi surette asayişinin temini ve umum devair muamelâtının teftişi, Umumi Müfettişlik mıntakasındaki vilâyetlerin müşterek işlerinde ahengin tanzimi vazifesi umumi müfettişlere mevdudur. Umumi müfettişler Devletin umumi vazaifiyle mahallî idarelere ait vazaif ve mukarreratı daimî surette murakaba ederler.
}}
===MADDEİ MÜNFERİDE===
İş bu kanun tarihi neşrinden itibaren meri olur. Ancak elyevm münakit Büyük Millet Meclisi 5 Eylül 1336 tarihli [[Nisabı Müzakere Kanunu]]nun birinci maddesinde gösterildiği üzere gayesinin husulüne kadar müstemirren müçtemi bulunacağı cihetle işbu Teşkilâtı Esasiye Kanunundaki; 4 üncü, 5 inci, 6 ncı maddeler gayenin husulüne elyevm mevcut Büyük Millet Meclisi adedi mürettebinin sülüsanı ekseriyetle karar verildiği takdirde ancak yeni intihaptan itibaren meriyülicra olacaktır....
 
'''Madde 4 -''' Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis, Hükûmetin inkısam ettiği şuabatı idareyi İcra Vekilleri vasıtasiyle idare eder.
== Değişiklikler ==
 
1924 tarihli Teşkilat-ı Esasiye kanunu'nda;
'''Madde 5 -''' Büyük Millet Meclisinin intihabı iki senede bir kere icra olunur. İntihap olunan âzanın âzalık müddeti iki seneden ibaret olup fakat tekrar intihap olunmak caizdir. Sabık heyet lâhik heyetin içtimaına kadar vazifeye devam eder. Yeni intihabat icrasına imkân görülmediği takdirde içtima devresinin yalnız bir sene temdidi caizdir. Büyük Millet Meclisi âzasının her biri kendini intihap eden vilâyetin ayrıca vekili olmayıp umum milletin vekilidir.
:1) 11 Nisan 1928 tarih ve 1322 sayılı Kanunla Teşkilât-ı Esasîye Kanunu'nun 2, 16, 26 ve 38’inci maddelerinde,
 
:2) 10 Kanunuevvel 1931 tarih ve 1893 sayılı Kanunla Teşkilât-ı Esasîye Kanunu'nun 95’inci maddesinde,
'''Madde 6 -''' Büyük Millet Meclisinin heyeti umumiyesi Teşrinisani iptidasında davetsiz içtima eder.
:3) 5 Kanunnuevvel 1934 tarih ve 2599 sayılı Kanunla Teşkilât-ı Esasîye Kanunu'nun 10 ve 11’inci maddelerinde,
 
:4) 10 Kanunnuevvel 1937 tarih ve 3115 sayılı Kanunla Teşkilât-ı Esasîye Kanunu'nun 2, 44, 47, 49, 50, 61, 74 ve 75’inci maddelerinde,
'''Madde 7 -''' Ahkâmı şer'iyenin tenfizi, umum kavaninin vâz'ı, tadili, feshi ve muahede ve sulh akti ve vatan müdafaası ilânı gibi hukuku esasiye Büyük Millet Meclisine aittir. Kavanin ve nizamat tanziminde muamelâtı nâsa erfak ve ihtiyacatı zamana evfak ahkâmı Fıkhiye ve hukukiye ile âdap ve muamelât esas ittihaz kılınır. Heyeti Vekilenin vazife ve mesuliyeti kanunu mahsus ile tâyin edilir.
:5) 10 Teşrînisânî 1937 tarih ve 3272 sayılı Kanunla Teşkilât-ı Esasîye Kanunu'nun, 44, 47, 48, 49, 50 ve 61’inci maddelerinde olmak üzere, beş değişiklik yapılmıştır.
 
'''Madde 8 -''' Büyük Millet Meclisi hükûmetinin inkısam eylediği devairi kanunu mahsus mucibince intihap kerdesi olan vekiller vasıtasiyle idare eder. Meclisi icraî hususat için vekillere veche tâyin ve ledelhace bunları tebdil eyler.
 
'''Madde 9 -''' Büyük Millet Meclisi Heyeti Umumiyesi tarafından intihap olunan reis bir intihap devresi zarfında Büyük Millet Meclisi Reisidir. Bu sıfatla Meclis namına imza vaz'ına ve Heyeti Vekile mukarreratını tasdika salâhiyettardır. İcra Vekilleri Heyeti içlerinden birini kendilerine reis intihap ederler. Ancak Büyük Millet Meclisi Reisi Vekiller Heyetinin de reisi tabiisidir.
 
== İdare ==
'''Madde 10 -''' Türkiye Reisicumhuru, Türkiye Büyük Millet Meclisi Heyeti Umumiyesi tarafından ve kendi âzası meyanından bir intihap devresi için intihap olunur. Vazifei Riyaset yeni Reisicumhurun intihabına kadar devam eder. Tekrar intihap olunmak caizdir.
 
== Vilâyet ==
'''Madde 11 -''' Türkiye Reisicumhuru Devletin Reisidir. Bu sıfatla lüzum gördükçe Meclise ve Heyeti Vekileye riyaset eder.
 
'''Madde 12 -''' Başvekil Reisicumhur tarafından ve Meclis âzası meyanından intihap olunur. Diğer vekiller Başvekil tarafından gene Meclis âzası arasından intihap olunduktan sonra heyeti umumiyesi Reisicumhur tarafından Meclisin tasvibine arzolunur. Meclis hali içtimada değil ise keyfiyeti tasvip Meclisin içtimaına talik olunur.
 
'''Madde 13 -''' Vilâyet şûrası, azâsı meyanında icrâ âmiri olacak bir reis ile muhtelif şuabatı idareye memur azadan teşekkül etmek üzere bir idare heyeti intihap eder. İcra selâhiyeti daimi olan bu heyete aittir.
 
'''Madde 14 -''' Vilâyete Büyük Millet Meclisinin vekili ve mümessili olmak üzere vali bulunur. Vali, Büyük Millet Meclisi Hükûmeti tarafından tâyin olunup vazifesi devletin umumi ve müşterek vazaifini rüyet etmektir. Vali yalnız devletin umumi vazaifiyle mahallî vazaif arasında tearuz vukuunda müdahale eder.
 
== Kaza ==
'''Madde 15 -''' Kaza, yalnız idari ve inzıbati cüz'ü olup mânevi şahsiyeti haiz değildir. İdaresi Büyük Millet Meclisi Hükûmeti tarafından mansup ve valinin emri altında bir kaymakama mevdudur.
 
== Nahiye ==
'''Madde 16 -''' Nahiye, hususi hayatında muhtariyeti haiz bir mânevi şahsiyettir.
 
'''Madde 17 -''' Nahiyenin bir şûrası, bir idare heyeti ve bir de müdürü vardır.
 
'''Madde 18 -''' Nahiye şûrası, nahiye halkınca doğrudan doğruya müntahap âzadan terekküp eder.
 
'''Madde 19 -''' İdare heyeti ve nahiye müdürü, nahiye şûrası tarafından intihap olunur.
 
'''Madde 20 -''' Nahiye şûrası ve idare heyeti kazaî, iktisadi ve malî salâhiyeti haiz olup bunların derecatı kavanini mahsusa ile tâyin olunur.
 
'''Madde 21 -''' Nahiye bir veya birkaç köyden mürekkep olduğu gibi bir kasaba da bir nahiyedir.
 
== Umumi Müfettişlik ==
'''Madde 22 -''' Vilâyetler, iktisadi ve içtimai münasebetleri itibariyle birleştirilerek, umumi müfettişlik kıtaları vücuda getirilir.
 
'''Madde 23 -''' Umumi Müfettişlik mıntakalarının umumi surette asayişinin temini ve umum devair muamelâtının teftişi, Umumi Müfettişlik mıntakasındaki vilâyetlerin müşterek işlerinde ahengin tanzimi vazifesi umumi müfettişlere mevdudur. Umumi müfettişler Devletin umumi vazaifiyle mahallî idarelere ait vazaif ve mukarreratı daimî surette murakaba ederler.
</div>
 
{{Eser son
| kaynak = {{kitap kaynağı|soyadı1=Gözübüyük|ad1=A. Şeref|soyadı2=Kili|ad2=Suna|başlık=Türk Anayasa Metinleri: Senedi İttifak'tan Günümüze|yıl=1985|yayıncı=Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları|yer=İstanbul|sayfalar=31-44}}
| telif = {{KM-Türkiye-Mevzuat}}
}}
 
[[Kategori:TürkiyeTeşkîlât-ı CumhuriyetiEsâsîye Kanunu| anayasaları]]
"https://tr.wikisource.org/wiki/Teşkîlât-ı_Esâsîye_Kanunu" sayfasından alınmıştır