Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982)/III. Kısım/I. Bölüm: Revizyonlar arasındaki fark

İçerik silindi İçerik eklendi
Nosferatü (Tartışma | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Nosferatü (Tartışma | katkılar)
düzenleme
1. satır:
{{Düzenle}}
 
{{Türkiye Cumhuriyeti Anayasası}}
{{Türkiye Cumhuriyeti Anayasası III}}
Satır 8 ⟶ 6:
'''CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI'''<br>
 
'''BİRİNCİ BÖLÜM'''<bR>
 
'''== BİRİNCİ BÖLÜM'''<bR> - YASAMA ==
'''YASAMA'''
 
 
'''===I. [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'''===
 
'''====A. Kuruluşu '''<br>====
'''Madde 75.- (Değişik : 23/7/1995 – 4121/8 md.) '''Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen beşyüzelli milletvekilinden oluşur.
 
'''====B. Milletvekili seçilme yeterliliği'''====
 
'''Madde 76.- '''Otuz yaşını dolduran her Türk [[milletvekili]] seçilebilir.
 
En az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, [[ihtilâs]], [[irtikâp]], [[rüşvet]], hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma,'''(Değişik: 27.12.2002 – 4777/1 md.)''' [[terör]] eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.
 
[[Hâkim]]lerHâkimler ve [[savcı]]larsavcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.
 
'''====C. Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçim dönemi'''====
 
'''Madde 77.- '''Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri beş yılda bir yapılır.
Satır 33 ⟶ 31:
Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.
 
'''====D. Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin geriye bırakılması ve ara seçimleri'''====
 
'''Madde 78.- '''[[Savaş]] sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
 
Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu işlem tekrarlanabilir.
Satır 45 ⟶ 43:
'''(Ek fıkra : 27.12.2002 – 4777/2 md.)''' Yukarıda yazılı hallerden ayrı olarak, bir ilin veya seçim çevresinin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde üyesinin kalmaması halinde, boşalmayı takip eden doksan günden sonraki ilk Pazar günü ara seçim yapılır. Bu fıkra gereği yapılacak seçimlerde Anayasanın 127 nci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü uygulanmaz.
 
'''====E. Seçimlerin genel yönetim ve denetimi'''====
 
'''Madde 79.- '''[[Seçim]]lerSeçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.
 
Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.
 
[[Yüksek Seçim Kurulu]]nunKurulunun ve diğer seçim kurullarının görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.
 
Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı [[Yargıtay]], beşi Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir. Bu üyeler, salt çoğunluk ve gizli oyla aralarından bir başkan ve bir başkanvekili seçerler.
 
Yüksek Seçim Kuruluna [[Yargıtay]] ve [[Danıştay]]dan seçilmiş üyeler arasından ad çekme ile ikişer yedek üye ayrılır. Yüksek Seçim Kurulu Başkanı ve Başkanvekili ad çekmeye girmezler.
 
Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların halkoyuna sunulması işlemlerinin genel yönetim ve denetimi de milletvekili seçimlerinde uygulanan hükümlere göre olur.
 
'''====F. Üyelikle ilgili hükümler'''====
 
'''=====1. Milletin temsili'''=====
 
'''Madde 80.- '''Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler .
 
'''=====2. [[Milletvekili Yemini|Andiçme''']]=====
 
'''Madde 81.- '''Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, göreve başlarken aşağıdaki şekilde andiçerler :
Satır 71 ⟶ 69:
'''“Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; hukukun üstünlüğüne, demokratik ve lâik Cumhuriyete ve Atatürk ilke ve inkılâplarına bağlı kalacağıma; toplumun huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerden yararlanması ülküsünden ve Anayasaya sadakattan ayrılmayacağıma; büyük Türk milleti önünde namusum ve şerefim üzerine andiçerim.” '''
 
'''=====3. Üyelikle bağdaşmayan işler'''=====
 
'''Madde 82.- '''Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu [[tüzelkişi]]lerindetüzelkişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları [[teşebbüs]] veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolayı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.
 
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konuda ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Meclisin kararına bağlıdır.
Satır 79 ⟶ 77:
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşmayan diğer görev ve işler kanunla düzenlenir.
 
'''=====4. Yasama dokunulmazlığı'''=====
 
'''Madde 83.- Türkiye '''Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, MecIiste ileri sürdükIeri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir karar alınmadıkça, bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
Satır 91 ⟶ 89:
Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasî parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.
 
'''=====5. Milletvekilliğinin düşmesi '''=====
 
'''Madde 84.- (Değişik : 23/7/1995 – 4121/9 md.) '''[[İstifa]] eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesi, istifanın geçerli olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanınca tespit edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunca kararlaştırılır.
 
Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme veya kısıtlanma halinde düşmesi, bu husustaki kesin mahkeme kararının Genel Kurula bildirilmesiyle olur.
Satır 103 ⟶ 101:
Partisinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olduğu Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararında belirtilen milletvekilinin milletvekilliği, bu kararın Resmî Gazetede gerekçeli olarak yayımlandığı tarihte sona erer. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı bu kararın gereğini derhal yerine getirip Genel Kurula bilgi sunar.
 
'''=====6. İptal istemi'''=====
 
 
'''Madde 85.- (Değişik : 23/7/1995 – 4121/10 md.)''' [[Yasama]] dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine 84 üncü maddenin birinci, üçüncü veya dördüncü fıkralarına göre karar verilmiş olması hallerinde, Meclis Genel Kurulu kararının alındığı tarihten başlayarak yedi gün içerisinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın, Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Anayasa Mahkemesi, iptal istemini onbeş gün içerisinde kesin karara bağlar.
 
'''=====7. Ödenek ve yolluklar'''=====
 
'''Madde 86.- (Değişik birinci tümce : 21/11/2001 – 4720/1 md.)''' Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin ödenek, yolluk ve emeklilik işlemleri kanunla düzenlenir. Ödeneğin aylık tutarı, en yüksek Devlet memurunun almakta olduğu miktarı, yolluk da ödenek miktarının yarısını aşamaz. (Ek ibare: 21/11/2001 – 4720/1 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ile bunların emeklileri T.C. [[Emekli Sandığı]] ile ilgilendirilirler ve üyeliği sona erenlerin istekleri halinde ilgileri devam eder.
 
(Değişik : 21/11/2001 – 4720/1 md.)Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine ödenecek ödenek ve yolluklar, kendilerine T.C. Emekli Sandığı tarafından bağlanan emekli aylığı ve benzeri ödemelerin kesilmesini gerektirmez.
Satır 116 ⟶ 114:
Ödenek ve yollukların en çok üç aylığı önceden ödenebilir.
 
'''===II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri'''===
 
'''====A. Genel olarak'''====
 
'''Madde 87.-(Ek ve değişiklik : 03.10.2001 – 4709/28 md.) '''Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek; Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek; bütçe ve kesinhesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak,Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına (...)(*)karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.
Satır 128 ⟶ 126:
 
'''====B. Kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesi'''====
 
'''Madde 88.- '''Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir.
Satır 134 ⟶ 132:
Kanun tasarı ve tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülme usul ve esasları İçtüzükle düzenlenir.
 
'''====C. Kanunların Cumhurbaşkanınca yayımlanması'''====
 
'''Madde 89.- '''[[Cumhurbaşkanı]], Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen kanunları onbeş gün içinde yayımlar.
 
'''(Ek : 03.10.2001 – 4709/29 md.)''' Yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. Cumhurbaşkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir. Bütçe kanunları bu hükme tabi değildir.
Satır 144 ⟶ 142:
Anayasa değişikliklerine ilişkin hükümler saklıdır.
 
'''====D. Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma'''====
 
'''Madde 90.- '''[[Türkiye Cumhuriyeti]] adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
 
Ekonomik, ticarî veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet Maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.
Satır 154 ⟶ 152:
Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır.
 
[[Usul]]üneUsulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.''' (Ek cümle: 7.5.2004 - 5170/7 md.)''' Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır.
 
'''====E. Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verme'''====
 
'''Madde 91.- '''Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir. Ancak sıkıyönetim ve olağanüstü haller saklı kalmak üzere, Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasî haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez.
Satır 164 ⟶ 162:
Bakanlar Kurulunun istifası, düşürülmesi veya yasama döneminin bitmesi, belli süre için verilmiş olan yetkinin sona ermesine sebep olmaz.
 
Kanun hükmünde kararnamenin, [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] tarafından süre bitiminden önce onaylanması sırasında, yetkinin son bulduğu veya süre bitimine kadar devam ettiği de belirtilir.
 
Sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde, Cumhurbaşkanının Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunun kanun hükmünde kararname çıkarmasına ilişkin hükümler saklıdır.
 
Kanun hükmünde kararnameler, [[Resmî Gazete]]deGazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler. Ancak, kararnamede yürürlük tarihi olarak daha sonraki bir tarih de gösterilebilir.
 
[[Kararname]]ler, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur.
Satır 176 ⟶ 174:
Yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmayan kararnameler bu tarihte, Türkiye Büyük Millet Meclisince reddedilen kararnameler bu kararın Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Değiştirilerek kabul edilen kararnamelerin değiştirilmiş hükümleri, bu değişikliklerin Resmî Gazetede yayımlandığı gün yürürlüğe girer.
 
'''====F. Savaş hali ilânı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin verme'''====
 
'''Madde 92.- '''[[Milletlerarası hukuk]]unhukukun [[meşrû]] saydığı hallerde savaş hali ilânına ve Türkiye'nin taraf olduğu milletlerarası andlaşmaların veya milletlerarası nezaket kurallarının gerektirdiği haller dışında, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunmasına izin verme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisinindir.
 
Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde veya ara vermede iken ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğraması ve bu sebepIe silahlı kuvvet kullanılmasına derhal karar verilmesinin kaçınılmaz olması halinde Cumhurbaşkanı da, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir.
 
'''===III. Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ile ilgili hükümler'''===
 
'''====A. Toplanma ve tatil'''====
 
'''Madde 93.- (Değişik birinci fıkra : 23/7/1995 – 4121/11 md.)''' Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
Satır 194 ⟶ 192:
Ara verme veya tatil sırasında toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisinde, öncelikle bu toplantıyı gerektiren konu görüşülmeden ara verme veya tatile devam edilemez.
 
'''====B. Başkanlık Divanı'''====
 
'''Madde 94.- '''[[Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı]], Meclis üyeleri arasından seçilen Meclis Başkanı, Başkanvekilleri, Kâtip üyeler ve İdare Amirlerinden oluşur.
 
Başkanlık Divanı, Meclisteki siyasî parti gruplarının üye sayısı oranında Divana katılmalarını sağlayacak şekilde kurulur. Siyasî parti grupları Başkanlık için aday gösteremezler.
Satır 208 ⟶ 206:
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Başkanvekilleri, üyesi bulundukları siyasî partinin veya parti grubunun Meclis içinde veya dışındaki faaliyetlerine; görevlerinin gereği olan haller dışında, Meclis tartışmalarına katılamazlar; Başkan ve oturumu yöneten Başkanvekili oy kullanamazlar.
 
'''====C. İçtüzük, siyasî parti grupları, ve kolluk işleri'''====
 
'''Madde 95.- '''Türkiye Büyük Millet Meclisi çalışmalarını, kendi yaptığı İçtüzük hükümlerine göre yürütür.
Satır 216 ⟶ 214:
Türkiye Büyük Millet Meclisinin bütün bina, tesis, eklenti ve arazisinde kolluk ve yönetim hizmetleri Meclis Başkanlığı eliyle düzenlenir ve yürütülür. Emniyet ve diğer kolluk hizmetleri için yeteri kadar kuvvet ilgili makamlarca Meclis Başkanlığına tahsis edilir.
 
'''====D. Toplantı ve karar yeter sayısı'''====
 
'''Madde 96.- '''Anayasada, başkaca bir hüküm yoksa, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır ve toplantıya katılanların saIt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.
Satır 223 ⟶ 221:
Bakanlar Kurulu üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisinin katılamadıkları oturumlarında, kendileri yerine oy kullanmak üzere bir bakana yetki verebilirler. Ancak bir bakan kendi oyu ile birlikte en çok iki oy kullanabilir.
 
'''====E. Görüşmelerin açıklığı ve yayımlanması '''====
 
'''Madde 97.- '''Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulundaki görüşmeler açıktır ve tutanak dergisinde tam olarak yayımlanır.
Satır 232 ⟶ 230:
 
 
'''===IV. Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgi edinme ve denetim yolları'''===
 
'''====A. Genel olarak'''====
 
'''Madde 98.- '''Türkiye Büyük Millet Meclisi soru, Meclis araştırması, genel görüşme, gensoru ve Meclis soruşturması yollarıyla denetleme yetkisini kullanır.
Satır 247 ⟶ 245:
Soru Meclis araştırması ve genel görüşme ile ilgili önergelerin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile cevaplandırılma, görüşme ve araştırma yöntemleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.
 
'''====B. [[Gensoru]]'''====
 
'''Madde 99.-''' Gensoru önergesi, bir siyasî parti grubu adına veya en az yirmi milletvekilinin imzasıyla verilir.
Satır 262 ⟶ 260:
 
 
'''====C. Meclis soruşturması'''====
 
'''Madde 100.- (Ek ve değişiklik : 03.10.2001 – 4709/31 md.)''' [[Başbakan]] veya [[bakan]]larbakanlar hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az onda birinin vereceği önerge ile, soruşturma açılması istenebilir. Meclis, bu istemi en geç bir ay içinde görüşür ve gizli oyla karara bağlar.
 
Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasî partilerin güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclise sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona iki aylık yeni ve kesin bir süre verilir. Bu süre içinde raporun Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına teslimi zorunludur.