Vikikaynak

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982)/II. Kısım/III. Bölüm: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
← Önceki değişiklikSonraki değişiklik →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Nosferatü (Tartışma | katkılar)
6.939 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Nosferatü (Tartışma | katkılar)
6.939 değişiklik
düzenleme
1. satır:
{{Düzenle}}
 
{{Türkiye Cumhuriyeti Anayasası}}
{{Türkiye Cumhuriyeti Anayasası II}}
 
 
'''ÜÇÜNCÜ BÖLÜM'''<br><br>
'''== ÜÇÜNCÜ BÖLÜM - SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER'''<br><br> ==
 
'''l. Ailenin korunması'''<br><br>
 
'''Madde 41.- (Ek : 03.10.2001 – 4709/17 md.) '''Aile, [[Türk]] toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır.<br>
===l. Ailenin korunması===
 
'''Madde 41.- (Ek : 03.10.2001 – 4709/17 md.) '''Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır.<br>
Devlet ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.<br>
 
'''II. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi'''<br>
===II. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi===
 
'''Madde 42.- '''Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.<br>
[[Öğrenim hakkı]]nınhakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.<br>
Eğitim ve öğretim, [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]] ilkeleri ve inkılâpları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.<br>
Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz.<br>
İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır.<br>
Özel ilk ve orta dereceli okulların bağlı olduğu esaslar, Devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak, kanunla düzenlenir.<br>
Devlet, maddî imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin, öğrenimlerini sürdürebilmeleri amacı ile burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar. Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.<br>
[[Eğitim ve öğretim kurumları]]ndakurumlarında sadece eğitim, öğretim, araştırma ve inceleme ile ilgili faaliyetler yürütülür. Bu faaliyetler her ne suretle olursa olsun engellenemez.<br>
[[Türkçe]]denTürkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez. Eğitim ve öğretim kurumlarında okutulacak yabancı diller ile yabancı dille eğitim ve öğretim yapan okulların tabi olacağı esaslar kanunla düzenlenir. Milletlerarası andlaşma hükümleri saklıdır.<br>
 
'''III. Kamu yararı'''<br>
===III. Kamu yararı===
'''A. Kıyılardan yararlanma'''<br>
 
====A. Kıyılardan yararlanma====
'''Madde 43.- '''Kıyılar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır.<br>
Deniz, göl ve akarsu kıyılarıyla, deniz ve göllerin kıyılarını çevreleyen sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetilir.<br>
Kıyılarla sahil şeritlerinin, kullanılış amaçlarına göre derinliği ve kişilerin bu yerlerden yararlanma imkân ve şartları kanunla düzenlenir.<br>
 
'''B. Toprak mülkiyeti'''<br>
====B. Toprak mülkiyeti====
'''Madde 44.- '''[[Devlet]], toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçilikle uğraşan köylüye toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır. Kanun, bu amaçla, değişik tarım bölgeleri ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini tespit edebilir. [[Toprak]]sız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçiye toprak sağlanması, üretimin düşürülmesi, ormanların küçülmesi ve diğer toprak ve yeraltı servetlerinin azalması sonucunu doğuramaz.<br>
 
'''Madde 44.- '''Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçilikle uğraşan köylüye toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır. Kanun, bu amaçla, değişik tarım bölgeleri ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini tespit edebilir. Topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçiye toprak sağlanması, üretimin düşürülmesi, ormanların küçülmesi ve diğer toprak ve yeraltı servetlerinin azalması sonucunu doğuramaz.<br>
Bu amaçla dağıtılan topraklar bölünemez, miras hükümleri dışında başkalarına devredilemez ve ancak dağıtılan çiftçilerle mirasçıları tarafından işletilebilir. Bu şartların kaybı halinde, dağıtılan toprağın Devletçe geri alınmasına ilişkin esaslar kanunla düzenlenir.<br>
 
'''C. Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması'''<br>
====C. Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması====
 
'''Madde 45.- '''Devlet, tarım arazileri ile çayır ve meraların amaç dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek, tarımsal üretim planlaması ilkelerine uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçlerinin ve diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır.<br>
Devlet, bitkisel ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesi için gereken tedbirleri alır.<br>
 
'''D. Kamulaştırma'''<br>
====D. Kamulaştırma====
'''Madde 46.-(Değişik : 03.10.2001 – 4709/18 md.) '''Devlet ve [[kamu]] tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idarî [[irtifak]]lar kurmaya yetkilidir.<br>
 
'''Madde 46.-(Değişik : 03.10.2001 – 4709/18 md.) '''Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idarî irtifaklar kurmaya yetkilidir.<br>
Kamulaştırma bedeli ile kesin hükme bağlanan artırım bedeli nakden ve peşin olarak ödenir. Ancak, tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir. Kanunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu hallerde, taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak ödenir.<br>
Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye ait olanlarının bedeli, her halde peşin ödenir.<br>
İkinci fıkrada öngörülen taksitlendirmelerde ve herhangi bir sebeple ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek [[faiz]] uygulanır.<br>
 
'''E. Devletleştirme ve Özelleştirme'''<br>
====E. Devletleştirme ve Özelleştirme====
'''Madde 47.- '''Kamu hizmeti niteliği taşıyan [[özel teşebbüs]]ler, [[kamu yararı]]nın zorunlu kıldığı hallerde devletleştirilebilir.<br>
 
[[Devletleştirme]] gerçek karşılığı üzerinden yapılır. Gerçek karşılığın hesaplanma tarzı ve usulleri kanunla düzenlenir.<br>
'''Madde 47.- '''Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsler, kamu yararının zorunlu kıldığı hallerde devletleştirilebilir.<br>
Devletleştirme gerçek karşılığı üzerinden yapılır. Gerçek karşılığın hesaplanma tarzı ve usulleri kanunla düzenlenir.<br>
'''(Ek : 13/8/1999 – 4446/1 md.) '''Devletin, kamu iktisadî teşebbüslerinin ve diğer kamu tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan işletme ve varlıkların özelleştirilmesine ilişkin esas ve usuller kanunla gösterilir.<br>
'''(Ek : 13/8/1999 – 4446/1 md.) '''Devlet, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişileri tarafından yürütülen yatırım ve hizmetlerden hangilerinin özel hukuk sözleşmeleri ile gerçek veya tüzelkişilere yaptırılabileceği veya devredilebileceği kanunla belirlenir. <br>
 
'''IV. Çalışma ve sözleşme hürriyeti'''<br>
===IV. Çalışma ve sözleşme hürriyeti===
 
'''Madde 48.- '''Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak serbesttir.<br>
Devlet, özel teşebbüslerin millî ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır.<br>
 
'''V. Çalışma ile ilgili hükümler'''<br>
'''A===V. Çalışma hakkıile veilgili ödevi'''<br>hükümler===
 
====A. Çalışma hakkı ve ödevi====
 
'''Madde 49.- '''Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir.<br>
'''(Değişik : 03.10.2001 – 4709/19 md.) '''Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve [[işsiz]]leriişsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.<br>
'''( Üçüncü fıkra mülga : 03.10.2001 – 4709/19 md.)'''<br><br>
 
'''B. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı'''<br><br>
====B. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı====
'''Madde 50.- '''Kimse, yaşına, [[cinsiyet]]ine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.<br>
 
Küçükler ve [[kadın]]lar ile bedenî ve [[ruh]]î yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.<br>
'''Madde 50.- '''Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.<br>
Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.<br>
Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.<br>
Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.<br><br>
 
'''C. Sendika kurma hakkı'''<br>
====C. Sendika kurma hakkı====
'''Madde 51.- (Değişik : 03.10.2001 – 4709/20 md.) '''[[Çalışan]]lar ve [[işveren]]ler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.<br>
 
'''Madde 51.- (Değişik : 03.10.2001 – 4709/20 md.) '''Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.<br>
Sendika kurma hakkı ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.<br>
Sendika kurma hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.<br>
Aynı zamanda ve aynı işkolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz.<br>
[[İşçi]] niteliği taşımayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarının kapsam, istisna ve sınırları gördükleri hizmetin niteliğine uygun olarak kanunla düzenlenir.<br>
Sendika ve üst kuruluşlarının tüzükleri, yönetim ve işleyişleri, Cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokrasi esaslarına aykırı olamaz.<br><br>
 
'''D. Sendikal faaliyet'''<br>
====D. Sendikal faaliyet====
 
'''Madde 52.- (Mülga : 23/7/1995 – 4121/3 md.)'''<br>
 
'''Vl. Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve Iokavt'''<br>
'''A===Vl. Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı'''<br> ve Iokavt===
 
'''Madde 53.- '''[[İşçi]]ler ve [[işveren]]ler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.<br>
====A. Toplu iş sözleşmesi hakkı====
 
'''Madde 53.- '''İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.<br>
Toplu iş sözleşmesinin nasıl yapılacağı kanunla düzenlenir.<br>
'''(Ek : 23/7/1995 – 4121/4 md.) '''128 inci maddenin ilk fıkrası kapsamına giren kamu görevlilerinin kanunla kendi aralarında kurmalarına cevaz verilecek olan ve bu maddenin birinci ve ikinci fıkraları ile 54 üncü madde hükümlerine tabi olmayan sendikalar ve üst kuruluşları, üyeleri adına yargı mercilerine başvurabilir ve [[İdare]]yleİdareyle amaçları doğrultusunda toplu görüşme yapabilirler. Toplu görüşme sonunda anlaşmaya varılırsa düzenlenecek mutabakat metni taraflarca imzalanır. Bu mutabakat metni, uygun idari veya kanuni düzenlemenin yapılabilmesi için Bakanlar Kurulunun takdirine sunulur. Toplu görüşme sonunda mutabakat metni imzalanmamışsa anlaşma ve anlaşmazlık noktaları da taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar Kurulunun takdirine sunulur. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usuller kanunla düzenlenir.<br>
Aynı işyerinde, aynı dönem için, birden fazla toplu iş sözleşmesi yapılamaz ve uygulanamaz.<br>
 
'''B. Grev hakkı ve Iokavt'''<br>
====B. Grev hakkı ve Iokavt====
 
'''Madde 54.- '''Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler. Bu hakkın kullanılmasının ve işverenin lokavta başvurmasının usul ve şartları ile kapsam ve istisnaları kanunla düzenlenir.<br>
Grev hakkı ve lokavt iyiniyet kurallarına aykırı tarzda, toplum zararına ve millî serveti tahrip edecek şekilde kullanılamaz.<br>
Grev esnasında greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu, grev uygulanan işyerinde sebep oldukları maddî zarardan sendika sorumludur.<br>
Grev ve lokavtın yasaklanabileceği veya ertelenebileceği haller ve işyerleri kanunla düzenlenir.<br>
Grev ve lokavtın yasaklandığı hallerde veya ertelendiği durumlarda ertelemenin sonunda, uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulunca çözülür. Uyuşmazlığın her safhasında taraflar da anlaşarak Yüksek Hakem Kuruluna başvurabilir. [[Yüksek Hakem Kurulu]]nunKurulunun kararları kesindir ve toplu iş sözleşmesi hükmündedir.<bR>
Yüksek Hakem Kurulunun kuruluş ve görevleri kanunla düzenlenir.<br>
[[Siyasî]] amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grev ve Iokavtı, genel grev ve lokavt, işyeri işgali, işi yavaşlatma, verim düşürme ve diğer direnişler yapılamaz.<br>
Greve katılmayanların işyerinde çalışmaları, greve katılanlar tarafından hiç bir şekilde engellenemez.
 
'''VII. Ücrette adalet sağlanması'''<br>
===VII. Ücrette adalet sağlanması===
 
'''Madde 55.- '''Ücret emeğin karşılığıdır.<br>
Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.<br>
'''(Değişik : 03.10.2001 – 4709/21 md.) '''[[Asgarî]] ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumu da gözönünde bulundurulur.<br>
 
'''VIII. Sağlık, çevre ve konut'''<br>
'''A===VIII. Sağlık, hizmetleriçevre ve çevrenin korunması'''<br>konut===
 
===='''A. Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması====
 
'''Madde 56.- '''Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. <br>
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların [[ödev]]idirödevidir.<br>
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.<br>
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.<br>
Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurulabilir.<br>
 
'''B. Konut hakkı'''<br>
====B. Konut hakkı====
 
'''Madde 57.- '''Devlet, şehirlerin özelliklerini ve çevre şartlarını gözeten bir planlama çerçevesinde, konut ihtiyacını karşılayacak tedbirleri alır, ayrıca toplu konut teşebbüslerini destekler.<br>
 
'''IX. Gençlik ve spor'''<br>
===IX. Gençlik ve spor===
'''A. Gençliğin korunması'''<br>
 
====A. Gençliğin korunması====
 
'''Madde 58.- '''Devlet, istiklâl ve Cumhuriyetimizin emanet edildiği gençlerin müsbet ilmin ışığında, Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda ve Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü ortadan kaldırmayı amaç edinen görüşlere karşı yetişme ve gelişmelerini sağlayıcı tedbirleri alır.<br>
Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır.<br>
 
'''B. Sporun geliştirilmesi'''<bR>
====B. Sporun geliştirilmesi====
'''Madde 59.- '''Devlet, her yaştaki [[Türk]] vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun kitlelere yayılmasını teşvik eder.<br>
'''Madde 59.- '''Devlet, her yaştaki Türk vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun kitlelere yayılmasını teşvik eder.<br>
Devlet başarılı sporcuyu korur.<br>
 
'''X. Sosyal güvenlik hakları'''<br>
'''A===X. Sosyal güvenlik hakkı'''<br>hakları===
 
====A. Sosyal güvenlik hakkı====
 
'''Madde 60.- '''Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir.<br>
Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar. <br>
 
'''B. Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler'''<br>
====B. Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler====
 
'''Madde 61.- '''Devlet harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle, malûl ve gazileri korur ve toplumda kendilerine yaraşır bir hayat seviyesi sağlar. <br>
Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır.<br>
Satır 107 ⟶ 152:
Devlet, korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü tedbiri alır.<br>
Bu amaçlarla gerekli teşkilat ve tesisleri kurar veya kurdurur.<br>
 
'''C. Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları'''<br>
====C. Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları====
'''Madde 62.- '''Devlet, [[yabancı]] ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin, kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlanması, anavatanla bağlarının korunması ve yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gereken tedbirleri alır.<br>
 
'''XI. Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması'''<br>
'''Madde 6362.- '''Devlet, [[tarih]yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, [[kültür]]çocuklarının veeğitiminin, [[tabiat]]kültürel varlıklarınınihtiyaçlarının ve değerlerininsosyal korunmasınıgüvenliklerinin sağlarsağlanması, buanavatanla amaçlabağlarının destekleyicikorunması ve [[teşvik]]yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için edicigereken tedbirleri alır.<br>
 
===XI. Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması===
 
'''Madde 63.- '''Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır.<br>
Bu varlıklar ve değerlerden özel mülkiyet konusu olanlara getirilecek sınırlamalar ve bu nedenle hak sahiplerine yapılacak yardımlar ve tanınacak muafiyetler kanunla düzenlenir.<br>
 
'''XII. Sanatın ve sanatçının korunması'''<br>
===XII. Sanatın ve sanatçının korunması===

'''Madde 64.- '''Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur. [[Sanat]] eserlerinin ve sanatçının korunması, değerlendirilmesi, desteklenmesi ve sanat sevgisinin yayılması için gereken tedbirleri alır.<br>
 
'''XIII. Devletin iktisadî ve sosyal ödevlerinin sınırları'''<br>
===XIII. Devletin iktisadî ve sosyal ödevlerinin sınırları===
 
'''Madde 65.-(Değişik : 03.10.2001 – 4709/22 md.) '''Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek malî kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir.<br><bR>
 
'''DÖRDÜNCÜ BÖLÜM'''<br><br>
 
'''SİYASÎ HAKLAR VE ÖDEVLER'''<br><br>
== DÖRDÜNCÜ BÖLÜM - SİYASÎ HAKLAR VE ÖDEVLER ==
'''I. Türk vatandaşlığı'''<br>
 
'''Madde 66.- '''[[Türk Devleti]]ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes [[Türk]]tür. <bR>
===I. Türk vatandaşlığı===
'''(Değişik : 03.10.2001 – 4709/23 md.)'''[[Türk]] [[baba]]nın veya [[Türk]] [[ana]]nın çocuğu [[Türk]]tür. '''(Son cümle mülga: 03.10.2001 – 4709/23 md.)'''<br>
 
'''Madde 66.- '''Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür. <bR>
'''(Değişik : 03.10.2001 – 4709/23 md.)'''Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. '''(Son cümle mülga: 03.10.2001 – 4709/23 md.)'''<br>
Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.<br>
Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.<br>
Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.<br>
 
'''II. Seçme, seçilme ve siyasî faaliyette, bulunma hakları'''<br>
===II. Seçme, seçilme ve siyasî faaliyette, bulunma hakları===

'''Madde 67.- '''[[Vatandaş]]larVatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasî parti içinde siyasî faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.<br>
'''(Değişik : 23/7/1995 – 4121/5 md.) '''[[Seçim]]lerSeçimler ve [[halkoylaması]] serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi aItında yapılır. Ancak, yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının oy hakkını kullanabilmeleri amacıyla kanun, uygulanabilir tedbirleri belirler.<br>
'''(Değişik : 23/7/1995 – 4121/5 md.) '''Onsekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir.<br>
Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir.<bR>
'''(Değişik : 03.10.2001 – 4709/24 md.) '''Silah altında bulunan [[er]] ve [[erbaş]]larerbaşlar ile askeri öğrenciler,taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamazlar. Ceza [[infaz]] kurumları ve tutukevlerinde oy kullanılması ve oyların sayım ve dökümünde seçim emniyeti açısından alınması gerekli tedbirler Yüksek Seçim Kurulu tarafından tespit edilir ve görevli hâkimin yerinde yönetim ve denetimi altında yapılır.
<bR>'''(Ek : 23/7/1995 – 4121/5 md.) '''Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir.<br>
'''(Ek : 03.10.2001 – 4709/24 md.) '''Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz.<br>
 
'''III. Siyasî partilerle ilgili hükümler'''<bR>
===III. Siyasî partilerle ilgili hükümler===
'''A. Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma'''<br>
 
====A. Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma====
 
'''Madde 68.- (Değişik : 23/7/1995 – 4121/6 md.) '''Vatandaşlar, siyasî parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve partilerden ayrılma hakkına sahiptir. Parti üyesi olabilmek için onsekiz yaşını doldurmuş olmak gerekir. <br>
[[Siyasî parti]]lerpartiler, demokratik siyasî hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır.<br>
Siyasî partiler önceden izin almadan kurulurlar ve Anayasa ve kanun hükümleri içerisinde faaliyetlerini sürdürürler.<br>
Siyasî partilerin tüzük ve programları ile eylemleri, Devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliğine, demokratik ve lâik Cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz; sınıf veya zümre diktatörlüğünü veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz; suç işlenmesini teşvik edemez.<br>
Hâkimler ve savcılar, [[Sayıştay]] dahil yüksek yargı organları mensupları, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri, yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, [[Türk Silahlı Kuvvetleri]] mensupları ile yükseköğretim öncesi öğrencileri siyasî partilere üye olamazlar.<br>
[[Yüksek öğretim]] elemanlarının siyasî partilere üye olmaları ancak kanunla düzenlenebilir. Kanun bu elemanların, siyasî partilerin merkez organları dışında kalan parti görevi almalarına cevaz veremez ve parti üyesi yüksek öğretim elemanlarının yüksek öğretim kurumlarında uyacakları esasları belirler.<br>
Yüksek öğretim öğrencilerinin siyasî partilere üye olabilmelerine ilişkin esaslar kanunla düzenlenir.<br>
Siyasî partilere, Devlet, yeterli düzeyde ve hakça mali yardım yapar. Partilere yapılacak yardımın, alacakları üye aidatının ve bağışların tabi olduğu esaslar kanunla düzenlenir.<br>
 
'''B. Siyasî partilerin uyacakları esaslar '''<br>
====B. Siyasî partilerin uyacakları esaslar ====
 
'''Madde 69.- (Değişik : 23/7/1995 – 4121/7 md.) '''Siyasî partilerin faaliyetleri, parti içi düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygun olur. Bu ilkelerin uygulanması kanunla düzenlenir.<br>
Siyasî partiler, ticari faaliyetlere girişemezler.<br>
Siyasî partilerin gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun olması gereklidir. Bu kuralın uygulanması kanunla düzenlenir. Anayasa Mahkemesince siyasî partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun tespiti, bu hususun denetim yöntemleri ve aykırılık halinde uygulanacak yaptırımlar kanunda gösterilir. Anayasa Mahkemesi, bu denetim görevini yerine getirirken Sayıştaydan yardım sağlar. Anayasa Mahkemesinin bu denetim sonunda vereceği kararlar kesindir.<br>
Siyasî partilerin kapatılması, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının açacağı dava üzerine [[Anayasa Mahkemesi]]nceMahkemesince kesin olarak karara bağlanır.<br>
Bir siyasî partinin tüzüğü ve programının 68 inci maddenin dördüncü fıkrası hükümlerine aykırı bulunması halinde temelli kapatma kararı verilir.<br>
Bir siyasî partinin 68 inci maddenin dördüncü fıkrası hükümlerine aykırı eylemlerinden ötürü temelli kapatılmasına, ancak, onun bu nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiğinin Anayasa Mahkemesince tespit edilmesi halinde karar verilir. '''(Ek cümle : 03.10.2001 – 4709/25 md.) '''Bir siyasî parti, bu nitelikteki fiiller o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlendiği ve bu durum o partinin büyük kongre veya genel başkan veya merkez karar veya yönetim organları veya Türkiye Büyük Millet Meclisindeki grup genel kurulu veya grup yönetim kurulunca zımnen veya açıkça benimsendiği yahut bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği takdirde, söz konusu fiillerin odağı haline gelmiş sayılır.<br>
'''(Değişik : 03.10.2001 – 4709/25 md.) ''' [[Anayasa Mahkemesi]], yukarıdaki fıkralara göre temelli kapatma yerine dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasî partinin Devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilir.<br>
Temelli kapatılan bir parti bir başka ad altında kurulamaz.<br>
Bir siyasî partinin temelli kapatılmasına beyan veya faaliyetleriyle sebep olan kurucuları dahil üyeleri, Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararının Resmi Gazetede gerekçeli olarak yayımlanmasından başlayarak beş yıl süreyle bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve deneticisi olamazlar.<br>
Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alan siyasî partiler temelli olarak kapatılır.<br>
'''(Değişik : 03.10.2001 – 4709/25 md.) '''Siyasî partilerin kuruluş ve çalışmaları, denetlenmeleri, kapatılmaları ya da Devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmaları ile siyasî partilerin ve adayların seçim harcamaları ve usulleri yukarıdaki esaslar çerçevesinde kanunla düzenlenir. <br><br>
 
'''IV. Kamu hizmetlerine girme hakkı'''<bR>
===IV. Kamu hizmetlerine girme hakkı===
'''A. Hizmete girme'''<br>
 
====A. Hizmete girme====
'''Madde 70.- '''Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir.<br>
Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.<br>
'''====B. Mal bildirimi'''<br>====
'''Madde 71.- '''[[Kamu]] hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları ve bu bildirimlerin tekrarlanma süreleri kanunla düzenlenir. Yasama ve yürütme organlarında görev alanlar, bundan istisna edilemez.<br>
 
'''V. Vatan hizmeti'''<br>
===V. Vatan hizmeti===
 
'''Madde 72.- '''Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevidir. Bu hizmetin Silahlı Kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne şekilde yerine getirileceği veya getirilmiş sayılacağı kanunla düzenlenir.<br>
 
'''VI. Vergi ödevi'''<br>
===VI. Vergi ödevi===
 
'''Madde 73.- '''Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, malî gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.<br>
Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır.<br>
Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.<br>
Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir.<br>
 
'''VII. Dilekçe hakkı'''<br>
===VII. Dilekçe hakkı===
 
'''Madde 74.-(Ek : 03.10.2001 – 4709/26 md.) '''Vatandaşlar, ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir.<bR>
'''(Ek : 03.10.2001 – 4709/26 md.)''' Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu, gecikmeksizin dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir.<bR>
"https://tr.wikisource.org/wiki/Türkiye_Cumhuriyeti_Anayasası_(1982)/II._Kısım/III._Bölüm" sayfasından alınmıştır