Vikikaynak

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982)/II. Kısım/I. Bölüm: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
← Önceki değişiklikSonraki değişiklik →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Nosferatü (Tartışma | katkılar)
6.939 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Nosferatü (Tartışma | katkılar)
6.939 değişiklik
düzenleme
1. satır:
{{Düzenle}}
 
{{Türkiye Cumhuriyeti Anayasası}}
{{Türkiye Cumhuriyeti Anayasası II}}
 
 
'''İKİNCİ KISIM'''<br><br>
'''== TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER'''<br><br> ==
 
'''BİRİNCİ BÖLÜM'''<br><br>
'''===BİRİNCİ BÖLÜM - GENEL HÜKÜMLER'''<br><br>===
 
'''I. Temel hak ve hürriyetlerin niteliği'''<br>
====I. Temel hak ve hürriyetlerin niteliği====
 
'''Madde 12.- '''Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir.<br>
Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı [[ödev]] ve sorumluluklarını da [[ihtiva]] eder.<br>
'''II. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması'''<br>
'''Madde 13.- (Değişik : 03/10/2001 – 4709/2 md.) '''[[Temel hak ve hürriyetler]], özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, [[demokrat]]ik toplum düzeninin ve [[lâik]] [[Cumhuriyet]]in gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.<br>
'''III. Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması'''<br>
'''Madde 14.- (Değişik : 03/10/2001 – 4709/3 md.) ''' Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve [[lâik]] Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz.<br>
Anayasa [[hüküm]]lerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere Anayasayla tanınan temel hak ve [[hürriyet]]lerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz.<br>
Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak [[müeyyide]]ler, kanunla düzenlenir. <br>
'''IV. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması'''<br>
 
====II. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması====
'''Madde 15.- '''[[Savaş]], [[seferberlik]], [[sıkıyönetim]] veya [[olağanüstü hal]]lerde, [[milletlerarası hukuk]]tan doğan yükümlülükler [[ihlâl]] edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir.<br>
 
Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da, [[savaş hukuku]]na uygun [[fiil]]ler sonucu meydana gelen ölümler (...)(*) dışında, kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse [[din]], [[vicdan]], [[düşünce]] ve [[kanaat]]lerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.<br>
'''Madde 13.- (Değişik : 03/10/2001 – 4709/2 md.) '''Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.<br>
 
====III. Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması====
 
'''Madde 14.- (Değişik : 03/10/2001 – 4709/3 md.) ''' Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz.<br>
Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz.<br>
Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir. <br>
 
====IV. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması====
 
'''Madde 15.- '''Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir.<br>
Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da, savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler (...)(*) dışında, kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.<br>
----
''(*) Madde 15 in 2. fıkrasında yer alan "ile, ölüm cezalarının infazı" ibaresi, 22.5.2004 tarih ve 25469 sayılı R.G.'de yayımlanan, 7.5.2004 tarih ve 5170 sayılı Kanunun 2. maddesi hükmü gereğince madde metninden çıkartılmıştır.''
----
'''V. Yabancıların durumu'''<br>
'''Madde 16.- '''Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir.
 
====V. Yabancıların durumu====
'''İKİNCİ BÖLÜM'''
 
'''Madde 16.- '''Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir.
'''KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ'''
 
===İKİNCİ BÖLÜM - KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ===
'''I. Kişinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığı'''
 
====I. Kişinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığı====
 
'''Madde 17.-''' Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.
Satır 37 ⟶ 42:
Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbî deneylere tabi tutulamaz.
 
Kimseye [[işkence]] ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.
 
(...)(*) [[Meşrû müdafaa]] hali, [[yakalama]] ve [[tutuklama]] kararlarının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır.
----
''(*) Madde 17 nin 4. fıkrasının başında geçen "Mahkemelerce verilen ölüm cezalarının yerine getirilmesi hali ile" ibaresi, 22.5.2004 tarih ve 25469 sayılı R.G.'de yayımlanan, 7.5.2004 tarih ve 5170 sayılı Kanunun 3. maddesi hükmü gereğince madde metninden çıkartılmıştır.''
----
'''====II. Zorla çalıştırma yasağı'''====
 
'''Madde 18.- '''Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. [[Angarya]] yasaktır.
 
Şekil ve şartları kanunda düzenlenmek üzere [[hükümlü]]lükhükümlülük veya [[tutuklu]]luktutukluluk süreleri içindeki çalıştırmalar; olağanüstü hallerde vatandaşlardan istenecek hizmetler; [[ülke]] ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen vatandaşlık ödevi niteliğindeki beden ve fikir çalışmaları, zorla çalıştırma sayılmaz.
 
'''====III. Kişi hürriyeti ve güvenliği'''====
 
'''Madde 19.- '''Herkes, kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir.
Satır 55 ⟶ 60:
'''Şekil ve şartları kanunda gösterilen :'''
 
Mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi; bir mahkeme kararının veya kanunda öngörülen bir yükümlülüğün gereği olarak ilgilinin yakalanması veya tutuklanması; bir küçüğün gözetim altında ıslahı veya yetkili merci önüne çıkarılması için verilen bir kararın yerine getirilmesi; [[toplum]] için tehlike [[teşkil]] eden bir akıl hastası, [[uyuşturucu madde]] veya alkol tutkunu, bir serseri veya hastalık yayabilecek bir kişinin bir müessesede tedavi, eğitim veya [[ıslah]]ııslahı için kanunda belirtilen esaslara uygun olarak alınan tedbirin yerine getirilmesi; usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren, ya da hakkında sınır dışı etme yahut geri verme kararı verilen bir kişinin yakalanması veya tutuklanması; halleri dışında kimse hürriyetinden yoksun bırakılamaz.
 
Suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler, ancak kaçmalarını, delillerin yokedilmesini veya değiştirilmesini önlemek maksadıyla veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunda gösterilen diğer hallerde hâkim kararıyla tutuklanabilir. Hâkim kararı olmadan yakalama, ancak suçüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yapılabilir; bunun şartlarını kanun gösterir.
 
Yakalanan veya tutuklanan kişilere, yakalama veya tutuklama sebepleri ve haklarındaki iddialar herhalde yazılı ve bunun hemen mümkün olmaması halinde sözlü olarak derhal, toplu suçlarda en geç [[hâkim]] huzuruna çıkarılıncaya kadar bildirilir.
 
'''(Değişik : 03/10/2001 – 4709/4 md.) '''Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırksekiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Kimse, bu süreler geçtikten sonra hâkim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bırakılamaz. Bu süreler [[olağanüstü hal]], sıkıyönetim ve savaş hallerinde uzatılabilir.
 
Kişinin yakalandığı veya tutuklandığı, yakınlarına derhal bildirilir.
Satır 71 ⟶ 76:
'''(Değişik : 03/10/2001 – 4709/4 md.)''' Bu esaslar dışında bir işleme tâbi tutulan kişilerin uğradıkları zarar, tazminat hukukunun genel prensiplerine göre, Devletçe ödenir.
 
'''====IV. Özel hayatın gizliliği ve korunması'''<br>====
'''=====A. Özel hayatın gizliliği'''<br>=====
 
'''Madde 20.- '''Herkes, özel hayatına ve aile hayatına [[saygı]] gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. '''(Mülga cümle : 03/10/2001 – 4709/5 md.)'''<br>
'''Madde 20.- '''Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. '''(Mülga cümle : 03/10/2001 – 4709/5 md.)'''<br>
'''(Değişik : 03/10/2001– 4709/5 md.) ''' [[Millî güvenlik]], [[kamu düzeni]], suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak, usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin üstü, özel [[kağıt]]ları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar.<br>
'''(Değişik : 03/10/2001– 4709/5 md.) ''' Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak, usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin üstü, özel kağıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar.<br>
'''B. Konut dokunulmazlığı'''<br>
=====B. Konut dokunulmazlığı=====
'''Madde 21.-(Değişik : 03/10/2001 – 4709/6 md.) '''Kimsenin konutuna dokunulamaz. Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar. <br>
 
'''C. Haberleşme hürriyeti'''<br>
=====C. Haberleşme hürriyeti=====
 
'''Madde 22.- (Değişik : 03/10/2001 – 4709/7 md.)''' Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır.<br>
Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; haberleşme engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz. Yetkili merciin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, karar kendiliğinden kalkar.<br>
[[İstisna]]larınİstisnaların uygulanacağı kamu kurum ve kuruluşları kanunda belirtilir.<br>
 
'''V. Yerleşme ve seyahat hürriyeti'''<br>
====V. Yerleşme ve seyahat hürriyeti====
'''Madde 23.- '''Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.<br>
Yerleşme hürriyeti, suç işlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek ve [[kamu malı|kamu mallarını]] korumak;<br>
Seyahat hürriyeti, suç soruşturma ve kovuşturması sebebiyle ve suç işlenmesini önlemek;
<br>Amaçlarıyla kanunla sınırlanabilir.<br>
'''(Değişik : 03/10/2001 – 4709/8 md.)'''Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, vatandaşlık ödevi ya da ceza soruşturması veya kovuşturması sebebiyle sınırlanabilir. <br>
Vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz.<br>
 
'''VI. Din ve vicdan hürriyeti'''<br>
====VI. Din ve vicdan hürriyeti====
 
'''Madde 24.- '''Herkes, vicdan, dinî inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.<br>
14 üncü madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla ibadet, dinî [[ayin]] ve törenler serbesttir.<br>
Kimse ibadete, dinî âyin ve törenlere katılmaya, dinî [[inanç]] ve [[kanaat]]lerinikanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz.<br>
Din ve ahlâk eğitim ve öğretimi Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Din kültürü ve ahlâk öğretimi ilk ve [[ortaöğretim]] kurumlarında okutulan zorunlu dersler arasında yer alır. Bunun dışındaki din eğitim ve öğretimi ancak, kişilerin kendi isteğine, küçüklerin de kanunî temsilcisinin talebine bağlıdır.<br>
Kimse, Devletin sosyal, ekonomik, siyasî veya hukukî temel düzenini kısmen de olsa, din kurallarına dayandırma veya siyasî veya kişisel çıkar yahut nüfuz sağlama amacıyla her ne suretle olursa olsun dini veya din duygularını yahut dince kutsal sayılan şeyleri istismar edemez ve kötüye kullanamaz.<br>
 
'''VII. Düşünce ve kanaat hürriyeti'''<br>
====VII. Düşünce ve kanaat hürriyeti====
 
'''Madde 25.- '''Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir.<br>
Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.<br>
 
'''VIII. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti'''<br>
====VIII. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti====
'''Madde 26.- '''Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın [[haber]] veya [[fikir]] almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, [[radyo]], [[televizyon]], [[sinema]] veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.<br>
 
'''(Değişik : 03/10/2001 - 4709/9 md.) '''Bu hürriyetlerin kullanılması, [[millî güvenlik]], [[kamu düzeni]], [[kamu güvenliği]], [[Cumhuriyet]]in temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırIarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.<br>
'''Madde 26.- '''Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.<br>
'''(Değişik : 03/10/2001 - 4709/9 md.) '''Bu hürriyetlerin kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırIarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.<br>
'''(Üçüncü fıkra mülga: 03/10/2001 – 4709/9 md.)'''<br>
Haber ve düşünceleri yayma araçlarının kullanılmasına ilişkin düzenleyici hükümler, bunların yayımını engellememek kaydıyla, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin sınırlanması sayılmaz.<br>
'''(Ek : 03/10/2001 – 4709/9 md.) '''Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunla düzenlenir.<br>
 
'''IX. Bilim ve sanat hürriyeti'''<br>
====IX. Bilim ve sanat hürriyeti====
'''Madde 27.- '''Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü [[araştırma]] hakkına sahiptir.<br>
 
'''Madde 27.- '''Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir.<br>
Yayma hakkı, Anayasanın 1 inci, 2 nci ve 3 üncü maddeleri hükümlerinin değiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılamaz.<br>
Bu madde hükmü yabancı yayınların ülkeye girmesi ve dağıtımının kanunla düzenlenmesine engel değildir.<br>
 
'''X. Basın ve yayımla ilgili hükümler'''<br>
====X. Basın ve yayımla ilgili hükümler====
'''A. Basın hürriyeti'''<br>
=====A. Basın hürriyeti=====
'''Madde 28.- ''' [[Basın]] hürdür, sansür edilemez. [[Basımevi]] kurmak izin alma ve malî teminat yatırma şartına bağlanamaz.<br>
 
'''Madde 28.- ''' [[Basın]] hürdür, sansür edilemez. Basımevi kurmak izin alma ve malî teminat yatırma şartına bağlanamaz.<br>
'''(İkinci fıkra mülga: 03/10/2001– 4709/10 md.)'''<br>
Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır.<br>
Basın hürriyetinin sınırlanmasında, Anayasanın 26 ve 27 nci maddeleri hükümleri uygulanır.<br>
Devletin iç ve dış güvenliğini, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü tehdit eden veya suç işlemeye ya da ayaklanma veya isyana teşvik eder nitelikte olan veya Devlete ait [[gizli]] bilgilere ilişkin bulunan her türlü haber veya yazıyı, yazanlar veya bastıranlar veya aynı amaçla, basanlar, başkasına verenler, bu suçlara ait kanun hükümleri uyarınca sorumlu olurlar. Tedbir yolu ile dağıtım hâkim kararıyla; gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle önlenebilir. Dağıtımı önleyen yetkili merci, bu kararını en geç yirmidört saat içinde yetkili hâkime bildirir. Yetkili hâkim bu kararı en geç kırksekiz saat içinde onaylamazsa, dağıtımı önleme kararı hükümsüz sayılır.<br>
Yargılama görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesi için, kanunla belirtilecek sınırlar içinde, hâkim tarafından verilen kararlar saklı kalmak üzere, olaylar hakkında yayım yasağı konamaz.<br>
Süreli veya süresiz yayınlar, kanunun gösterdiği suçların soruşturma veya kovuşturmasına geçilmiş olması hallerinde hâkim kararıyla; Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünün, millî güvenliğin, kamu düzeninin, genel ahlâkın korunması ve suçların önlenmesi bakımından gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle toplatılabilir. Toplatma kararı veren yetkili merci, bu kararını en geç yirmidört saat içinde yetkili hâkime bildirir; hâkim bu kararı en geç kırksekiz saat içinde onaylamazsa, toplatma kararı hükümsüz sayılır.<br>
Süreli veya süresiz yayınların suç soruşturma veya kovuşturması sebebiyle zapt ve müsaderesinde genel hükümler uygulanır.<br>
[[Türkiye]]'de yayımlanan süreli yayınlar, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Cumhuriyetin temel ilkelerine, millî güvenliğe ve genel ahlâka aykırı yayımlardan mahkûm olma halinde, mahkeme kararıyla geçici olarak kapatılabilir. Kapatılan süreli yayının açıkça devamı niteliğini taşıyan her türlü yayın yasaktır; bunlar hâkim kararıyla toplatılır.<br>
 
'''B. Süreli ve süresiz yayın hakkı'''<br>
=====B. Süreli ve süresiz yayın hakkı=====
 
'''Madde 29.- '''Süreli veya süresiz yayın önceden izin alma ve malî teminat yatırma şartına bağlanamaz.<br>
Süreli yayın çıkarabilmek için kanunun gösterdiği bilgi ve belgelerin, kanunda belirtilen yetkili mercie verilmesi yeterlidir. Bu bilgi ve belgelerin kanuna aykırılığının tespiti halinde yetkili merci, yayının durdurulması için mahkemeye başvurur.<br>
Süreli yayınların çıkarılması, yayım şartları, malî kaynakları ve gazetecilik mesleği ile ilgili esaslar kanunla düzenlenir. Kanun, haber, düşünce ve kanaatlerin serbestçe yayımlanmasını engelleyici veya zorlaştırıcı siyasal, ekonomik, malî ve teknik şartlar koyamaz.
<br>Süreli yayınlar, Devletin ve diğer kamu tüzelkişilerinin veya bunlara bağlı kurumların araç ve imkânlarından eşitlik esasına göre yararlanır.
<br>
<br>'''C. Basın araçlarının korunması'''<br>
=====C. Basın araçlarının korunması=====
 
'''Madde 30.- (Değişik: 7.5.2004 - 5170/4 md.) '''Kanuna uygun şekilde [[basın]] işletmesi olarak kurulan basımevi ve eklentileri ile basın araçları, suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez ve işletilmekten alıkonulamaz.<br>
 
'''D. Kamu tüzelkişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından, yararlanma hakkı'''<br>
=====D. Kamu tüzelkişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından, yararlanma hakkı=====

'''Madde 31.- '''Kişiler ve [[siyasi parti]]lerpartiler, kamu [[tüzel]] kişilerinin elindeki basın dışı [[kitle]] haberleşme ve yayım araçlarından yararlanma hakkına sahiptir. Bu yararlanmanın şartları ve usulleri kanunla düzenlenir.<br>
'''(Değişik : 03/10/2001 – 4709/11 md.) '''Kanun, millî güvenlik, kamu düzeni genel ahlâk ve sağlığın korunması sebepleri dışında halkın bu araçlarla haber almasını düşünce ve kanaatlere ulaşmasını ve kamuoyunun serbestçe oluşmasını engelleyici kayıtlar koyamaz.<br>
 
'''E. Düzeltme ve cevap hakkı'''<br>
=====E. Düzeltme ve cevap hakkı=====
 
'''Madde 32.- '''Düzeltme ve cevap hakkı, ancak kişilerin haysiyet ve şereflerine dokunulması veya kendileriyle ilgili gerçeğe aykırı yayınlar yapılması hallerinde tanınır ve kanunla düzenlenir.<br>
Düzeltme ve cevap yayımlanmazsa, yayımlanmasının gerekip gerekmediğine hâkim tarafından ilgilinin müracaat tarihinden itibaren en geç yedi gün içerisinde karar verilir.<br>
 
'''XI. Toplantı hak ve hürriyetleri'''<br>
====XI. Toplantı hak ve hürriyetleri====
'''A. Dernek kurma hürriyeti'''<br>
=====A. Dernek kurma hürriyeti=====
'''Madde 33.-(Değişik : 03/10/2001 – 4709/12 md.) '''Herkes, önceden [[izin]] almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir.<br>
 
'''Madde 33.-(Değişik : 03/10/2001 – 4709/12 md.) '''Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir.<br>
Hiç kimse bir derneğe üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz.<br>
Dernek kurma hürriyeti ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.<br>
Dernek kurma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.
<br>Dernekler kanunun öngördüğü hallerde hâkim kararıyla kapatılabilir veya faaliyetten alıkonulabilir. Ancak, millî güvenliğin, kamu düzeninin suç işlenmesini veya suçun devamını önleminin yahut yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derneği faaliyetten men ile yetkilendirilebilir. Bu merciin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, bu idarî karar kendiliğinden yürürlükten kalkar.<br>
'''Birinci fıkra hükmü, [[Silahlı Kuvvetler]] ve kolluk kuvvetleri mensuplarına ve görevlerinin gerektirdiği ölçüde Devlet memurlarına kanunla sınırlamalar getirilmesine engel değildir.'''<br>
Bu madde hükümleri vakıflarla ilgili olarak da uygulanır.<br>
 
'''B. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı'''<br>
=====B. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı=====
 
'''Madde 34.- (Değişik : 03/10/2001 – 4709/13 md.) '''Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir.<br>
Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla ve kanunla sınırlanabilir.<br>
Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.<br>
 
'''XII. Mülkiyet hakkı'''<br>
====XII. Mülkiyet hakkı====
'''Madde 35.- '''Herkes, [[mülkiyet]] ve [[miras]] haklarına sahiptir.<br>
 
'''Madde 35.- '''Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.<br>
Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. <br>
Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.<br>
 
'''XIII. Hakların korunması ile ilgili hükümler'''<br>
====XIII. Hakların korunması ile ilgili hükümler====
'''A. Hak arama hürriyeti'''<br>
=====A. Hak arama hürriyeti=====
'''Madde 36.- (Ek : 03/10/2001 – 4709/14 md.) '''Herkes, [[wikt:meşru]] vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak [[iddia]] ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.<br>
'''Madde 36.- (Ek : 03/10/2001 – 4709/14 md.) '''Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.<br>
'''Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz. '''<br>
 
'''B. Kanunî hâkim güvencesi'''<br>
=====B. Kanunî hâkim güvencesi=====
'''Madde 37.- '''Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz.<br>
Bir kimseyi kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma sonucunu doğuran yargı yetkisine sahip olağanüstü merciler kurulamaz.'''<br>
 
'''C. Suç ve cezalara ilişkin esaslar'''<br>
=====C. Suç ve cezalara ilişkin esaslar=====
'''Madde 38.- '''Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha [[ağır]] bir ceza verilemez.<br>
 
'''Madde 38.- '''Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.<br>
Suç ve ceza zamanaşımı ile ceza mahkûmiyetinin sonuçları konusunda da yukarıdaki fıkra uygulanır.<br>
Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. <br>
Satır 168 ⟶ 205:
----
'''(Değişik : 7.5.2004 - 5170/5 md.) Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez.'''<br>
'''İdare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir müeyyide uygulayamaz. [[Silahlı Kuvvetler]Kuvvetle]in iç düzeni bakımından bu hükme kanunla istisnalar getirilebilir.'''<br>
'''(Değişik : 7.5.2004 - 5170/5 md.) '''Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanının gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaş, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye geri verilemez.<br>
 
'''XIV. İspat hakkı'''<br>
====XIV. İspat hakkı====
'''Madde 39.- '''Kamu görev ve hizmetinde bulunanlara karşı, bu görev ve hizmetin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yapılan isnatlardan dolayı açılan hakaret davalarında, sanık, isnadın doğruluğunu ispat hakkına sahiptir. Bunun dışındaki hallerde ispat isteminin kabulü, ancak isnat olunan fiilin doğru olup olmadığının anlaşılmasında kamu yararı bulunmasına veya şikâyetçinin ispata razı olmasına bağlıdır.<br>
 
'''XV. Temel hak ve hürriyetlerin korunması'''<br>
====XV. Temel hak ve hürriyetlerin korunması====
'''Madde 40.- '''Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir.<br>
'''(Ek : 03.10.2001 – 4709/16 md.) '''Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır.<br>
Kişinin, resmî görevliler tarafından vâki haksız işlemler sonucu uğradığı zarar da, kanuna göre, Devletçe tazmin edilir. [[Devlet]]inDevletin sorumlu olan ilgili görevliye [[rücu]] hakkı saklıdır.<br>
 
 
"https://tr.wikisource.org/wiki/Türkiye_Cumhuriyeti_Anayasası_(1982)/II._Kısım/I._Bölüm" sayfasından alınmıştır